Η ηλεκτρονική δημοκρατία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η ηλεκτρονική δημοκρατία

Πώς οι κυρώσεις θα μπορούσαν να βλάψουν τις startup του Ιράν

Τους τελευταίους δύο μήνες, οι ιρανικές κυβερνο-δραστηριότητες ανέβηκαν στον κατάλογο των παραπόνων κατά της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Τον Οκτώβριο, ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, προειδοποίησε για ιρανικές επιθέσεις στον κυβερνοχώρο [1] στην ομιλία του με την οποία ήρε την έγκριση από το Κοινό Εκτεταμένο Σχέδιο Δράσης (Joint Comprehensive Plan of Action, JCPΟA, δηλαδή την συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν) [2]. Λιγότερο από ένα μήνα πριν, το υπουργείο Οικονομικών των Ηνωμένων Πολιτειών επέβαλε κυρώσεις σε 11 ιρανικές οντότητες [3] για «κακόβουλη δραστηριότητα στον κυβερνοχώρο» και η εταιρεία ασφαλείας FireEye ισχυρίστηκε ότι μια ομάδα χάκερ [4] γνωστή ως APT33 –που μάλλον δουλεύει για την ιρανική κυβέρνηση- διεξήγαγε κυβερνοεπιθέσεις εναντίον αμερικανικών και σαουδαραβικών εταιρειών αεροδιαστημικής από το 2013 τουλάχιστον. Επίσης, στην διάρκεια δύο εβδομάδων μεταξύ Αυγούστου και Σεπτεμβρίου, η Apple και η Google αφαίρεσαν ιρανικές εφαρμογές (apps) [5] από τα ηλεκτρονικά τους καταστήματα, ακολουθώντας πλήθος άλλων εταιρειών που αρνούνται [τέτοιες] υπηρεσίες σύμφωνα με τους κανονισμούς περί κυρώσεων των ΗΠΑ.

01112017-2.jpg

Το εσωτερικό των γραφείων παρόχου υπηρεσιών Ίντερνετ στην Τεχεράνη, τον Φεβρουάριο του 2011. CAREN FIROUZ / REUTERS
-----------------------------------------------------------------

Οι ιρανικής υποστήριξης κυβερνοεπιθέσεις είναι η αρνητική πλευρά της τεχνολογικής σκηνής. Υπάρχει όμως και μια άλλη πλευρά, και οι ίδιες πολιτικές που προστατεύουν τα αμερικανικά θεσμικά όργανα από κακόβουλες επιθέσεις παρεμποδίζουν επίσης το ιρανικό κοινό από το να εκμεταλλευτεί υπηρεσίες όπως να καλέσει ταξί από το κινητό και να παραγγείλει online ρούχα και φαγητά. Αυτό αφήνει ένα κενό που οι ιρανικές επιχειρήσεις αγωνίζονται να γεμίσουν.

ΠΡΑΞΗ ΕΞΙΣΟΡΡΟΠΗΣΗΣ

Η εξέλιξη της σκηνής τεχνολογικών νεοσύστατων εταιρειών (startup) του Ιράν -που χαρακτηρίζεται από διακυμάνσεις στην κυβερνητική υποστήριξη και στο ενδιαφέρον των επενδυτών- ήταν περίπλοκη. Σύμφωνα με την περσινή Επισκόπηση Επιστήμης, Τεχνολογίας και Πολιτικής (Science, Technology, and Policy Review) [6] που δημοσιεύθηκε από την Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (United Nations Conference on Trade and Development, UNCTAD), η πολιτική της Ισλαμικής Δημοκρατίας για την Επιστήμη, την Τεχνολογία και την Καινοτομία έχει υποστεί τρία κύματα από την δεκαετία του 1990. Τα δύο πρώτα, το 1990-2000 και το 2000-2010, περιελάμβαναν βελτιώσεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και τις επιστημονικές δημοσιεύσεις και μια αύξηση του αριθμού των ερευνητικών εργαστηρίων και των προσπαθειών για την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών. Το πιο πρόσφατο κύμα, σύμφωνα με την UNCTAD, είναι μια «μετάβαση προς την καινοτομία και μια οικονομία βασισμένη στην γνώση», που χαρακτηρίζεται από νέους κανονισμούς για την υποστήριξη επιχειρήσεων βασισμένων στην γνώση, για την αύξηση του ανταγωνισμού και για την προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.

Η μετατόπιση του Ιράν σε μια «οικονομία βασισμένη στην γνώση» -αν και βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη- σε συνδυασμό με την έλλειψη ανταγωνισμού που απορρέει από τις διεθνείς κυρώσεις, επέτρεψε την αύξηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας [7]. Από το 2010, το Ιράν δημιούργησε ένα Ταμείο για την Καινοτομία και την Ευημερία [8] για να βοηθήσει στην κατασκευή αστικών τεχνολογικών συγκροτημάτων, εγκαινίασε μια Αγορά Πνευματικής Ιδιοκτησίας [9] μέσω της οποίας οι επιχειρηματίες μπορούν να πουλήσουν τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας τους και επικύρωσε έναν νόμο για την εξάλειψη των φραγμών στην ανταγωνιστική παραγωγή [10]. Αυτές οι προσπάθειες έχουν αποδώσει. Πέρυσι, ο Οργανισμός Χρεογράφων και Συναλλάγματος του Ιράν χορήγησε άδειες σε πέντε επιχειρήσεις επιχειρηματικών κεφαλαίων (venture capital) [11] –τις Sarava Venture, Arman Development Fund, Partian Venture Capital Fund, Royan Persian Health Fund και Yekom Arman Fund- που έφεραν το Ιράν ένα βήμα πιο κοντά στον στόχο του Ανώτατου Ηγέτη Ali Khamenei [12] να διαθέσει μέχρι το 2025 το 20% των κρατικών εσόδων σε οργανισμούς βασισμένους στην γνώση.

Το έκτο Πενταετές Αναπτυξιακό Σχέδιο του Ιράν [13], το οποίο καλύπτει την περίοδο 2016-2021, υποχρεώνει επίσης την Κεντρική Τράπεζα να καταβάλλει στο νεοσυσταθέν Ταμείο Απασχόλησης και Επιχειρηματικότητας για Βετεράνους τουλάχιστον το 10% των πόρων των τραπεζών και των κυβερνητικών χρηματοπιστωτικών και πιστωτικών ιδρυμάτων. Στόχος του είναι επίσης να εξοπλίσει τους πρόσφατα πτυχιούχους με επιχειρηματικές δεξιότητες, προσφέροντας στους εργοδότες του ιδιωτικού τομέα εξαμηνιαίες ασφαλιστικές απαλλαγές αν συμμετέχουν σε πρόγραμμα πρακτικής άσκησης για τους πρόσφατα πτυχιούχους.

01112017-3.jpg

Μια γυναίκα δοκιμάζει ένα iMac σε κατάστημα στην Τεχεράνη, τον Ιανουάριο του 2011. RAHEB HOMAVANDI / REUTERS
--------------------------------------------------------------

Αυτές οι πρωτοβουλίες έχουν αυξήσει την εμπιστοσύνη ορισμένων επιχειρηματιών, όπως δείχνουν τα πρόσφατα υψηλά επίπεδα επιχειρηματικής δραστηριότητας και η αύξηση των αιτήσεων για διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Αλλά η χώρα ξεκινά από χαμηλή βάση για μια τέτοια δραστηριότητα, ακόμη και για την περιοχή. Έτσι, παρόλο που οι αλλαγές πολιτικής έχουν ενισχύσει την εμπιστοσύνη στην ικανότητα της χώρας να προστατεύει τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, η νεωτερικότητας αυτών των πολιτικών, σε συνδυασμό με τους συνεχιζόμενους φραγμούς στις ξένες επενδύσεις -εμπόδια που δεν αντιμετωπίζουν περιφερειακοί ηγέτες όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) και το Κατάρ- εξακολουθούν να δίνουν προβάδισμα σε επιχειρηματίες σε άλλες χώρες. Το 2015, το Ιράν κατετάγη 14ο από τις 14 χώρες [14] στην περιοχή MENA (και 94ο από τις 130 χώρες που αξιολογήθηκαν) για την επιχειρηματική δραστηριότητα, αλλά παρόλα αυτά διεκδίκησε την κορυφαία θέση παγκοσμίως στην ανάπτυξη στον κλάδο, σύμφωνα με τον παγκόσμιο δείκτη επιχειρηματικότητας που καταρτίζει το Παγκόσμιο Ινστιτούτο Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΟΥ ΑΝΤΙΣΤΕΚΕΤΑΙ

Οι αυξημένες δημόσιες επενδύσεις στον ιδιωτικό τομέα ίσως ακούγονται σαν κάτι κακό σε όσους φοβούνται ότι το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επαναστατικής Φρουράς (Islamic Revolutionary Guard Corps, IRGC) [15] έχει υπερβολική επιρροή στον τομέα. Στο κάτω-κάτω, το IRGC –γνωστό εκτός Ιράν για την συμμετοχή του στην έρευνα για τα πυρηνικά όπλα και την εμπλοκή του σε περιφερειακές συγκρούσεις- παραμένει πρωταρχικός μέτοχος σε πολλές ιδιωτικές εταιρείες. Και οι συμβάσεις για έργα σε διάφορους τομείς, από την εκπαίδευση και το εμπόριο έως τις κατασκευές και την γεωργία, δίνονται συχνά σε εταιρείες του IRGC και τις θυγατρικές τους.

Το γεγονός ότι ορισμένες από τις μεγαλύτερες εταιρείες τεχνολογίας του Ιράν έχουν υιοθετήσει την γλώσσα που χρησιμοποιείται από το IRGC μπορεί να σημάνει κώδωνες κινδύνου. Για παράδειγμα, η Digikala, μια startup εταιρεία του ηλεκτρονικού εμπορίου –της οποίας το διοικητικό συμβούλιο συναντήθηκε τον Ιούνιο με τον υπουργό Βιομηχανίας, Μεταλλείων και Εμπορίου για να συζητήσει ευκαιρίες για περιφερειακή ανάπτυξη [16]- ισχυρίζεται ότι είναι το μεγαλύτερο ηλεκτρονικό κατάστημα στο Ιράν αφοσιωμένο να εφαρμόζει τις πολιτικές της «οικονομίας που αντιστέκεται» (resistance economy) [17], ένας όρος που συχνά χρησιμοποιείται από το IRGC για να αναφερθεί στην ανάπτυξη της εγχώριας βιομηχανίας. Θεωρητικά, ωστόσο, το κύριο σημείο της οικονομίας που αντιστέκεται -η αυτάρκεια- καλύπτει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, πολλές από τις οποίες είναι εξ ολοκλήρου εκτός της σφαίρας του IRGC.

Μέχρι στιγμής, φαίνεται ότι η κυβερνητική εμπλοκή και οι συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα χρησίμευσαν κατά κύριο λόγο για να δώσουν στους επιχειρηματίες μεγαλύτερο τεχνικό και οικονομικό κεφάλαιο με λιγότερους κανονισμούς και περισσότερη προστασία πνευματικής ιδιοκτησίας. Ειδικότερα, ο «Νόμος για την Υποστήριξη Επιχειρήσεων και Θεσμών που Βασίζονται στην Γνώση και την Εμπορευματοποίηση Καινοτομιών και Εφευρέσεων» ορίζει [18] ότι οι εταιρείες που βασίζονται στην γνώση (στις οποίες συγκαταλέγονται πολλές τεχνολογικές νεοσύστατες επιχειρήσεις) απαλλάσσονται από την καταβολή φόρων. Ένας αριθμός επιταχυντών, μεταξύ των οποίων και δύο από τους μεγαλύτερους -η Avatech και η DMOND- συνεργάστηκαν με τοπικά πανεπιστήμια για να υποστηρίξουν hackathon (συνέδρια προγραμματισμού ηλεκτρονικών υπολογιστών) [19], να δημιουργήσουν χώρους συνεργασίας [20] και να φιλοξενήσουν ζώνες για [εταιρείες] startup [21].

Παρόλο που το IRGC παραμένει εδραιωμένο σε πολλούς παραδοσιακούς τομείς της οικονομίας του Ιράν, οι νεοσύστατες επιχειρήσεις αντιπροσωπεύουν έναν νέο τομέα του οποίου οι ηγέτες είναι πρόθυμοι να αποκτήσουν πρόσβαση σε διεθνείς αγορές και ξένη χρηματοδότηση˙ οι επιχειρηματίες είναι πρόθυμοι να επωφεληθούν από τις κυβερνητικές μεταρρυθμίσεις που αποσκοπούν στην αύξηση του εγχώριου ανταγωνισμού, αλλά είναι απίθανο να θέλουν να διακινδυνεύσουν τις ξένες επενδύσεις με το να προσεγγίσουν οντότητες που θεωρούνται επιζήμιες για την πραγματική ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα, ακόμη και αν είναι οι ίδιοι οι πολιτικοί ηγέτες της χώρας [22].

Εν τω μεταξύ, σε επαρχιακό επίπεδο, τα μέλη του κοινοβουλίου -ειδικά εκείνα που προέρχονται από περιοχές με υψηλή ανεργία- έχουν συμφέρον να εξασφαλίσουν ότι τα έσοδα του ιδιωτικού τομέα ωφελούν άμεσα το εκλογικό σώμα τους. Ο Abdolreza Mesri, βουλευτής από την Kermanshah, μιλώντας λίγο πριν από την τρίτη εκδήλωση επιχειρηματικότητας «Tic» που πραγματοποιήθηκε στην περιοχή του τον Ιούλιο, εξέφρασε [23] την σημασία των επιταχυντών της τεχνολογίας στην μείωση της ανεργίας. Παρουσίασε μέχρι και την απογοήτευσή του για το επιτόκιο 18% στους επιχειρηματίες που ξεκινούν την δική τους επιχείρηση, υποστηρίζοντας ότι οι συνθήκες παραγωγής και ανταγωνισμού ήταν άδικες. Τέτοιες δηλώσεις υπονοούν ότι οι νεοσύστατες επιχειρήσεις (startup) -εάν τους δοθεί η ευκαιρία να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια στην είσοδο [τους στην αγορά]- θα διαδραματίσουν θετικό ρόλο στην διαφοροποίηση ενός ιδιωτικού τομέα που εξακολουθεί να μονοπωλείται από μια μικρή ομάδα δρώντων.

01112017-4.jpg

Ο πρόεδρος του Ιράν, Hassan Rouhani, μιλά σε τελετή μνημόνευσης του Ayatollah Khomeini στην Τεχεράνη, τον Οκτώβριο του 2017. REUTERS
----------------------------------------------------------------

ΑΝΟΙΧΤΟΙ ΓΙΑ ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ

Περίπου έναν μήνα αφότου η Apple και η Google απέσυραν ιρανικές εφαρμογές από τα καταστήματά τους, Ευρωπαίοι ηγέτες επιχειρήσεων, επιχειρηματίες [επενδυτικών] κεφαλαίων και πολιτικοί έδειξαν την προθυμία τους να διερευνήσουν ευκαιρίες στο Ιράν στο 4ο Ευρω-ιρανικό Φόρουμ [24] που διεξήχθη στις 3-4 Οκτωβρίου. Η εκδήλωση ήταν σε μεγάλο βαθμό ενημερωτική, αλλά η Helga Schmid, που εκπροσωπεί την Υπηρεσία Εξωτερικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκμεταλλεύθηκε την ευκαιρία για να επιβεβαιώσει την ισχυρή δέσμευση της Ευρώπης [25] σε όλα τα κομμάτια της [πυρηνικής συμφωνίας] JCPOA. Οι ηγέτες των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων συζήτησαν για συνεργασία στα πάντα, από τις έξυπνες μεταφορές και τον τουρισμό έως τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες και το λιανικό εμπόριο. Οι ηγέτες από ιρανικές εταιρείες ιδιωτικών κεφαλαίων συζήτησαν με τους ευρωπαϊκούς επενδυτικούς οργανισμούς για την επέκταση της πρόσβασης σε επιχειρηματικά κεφάλαια. Μερικές ημέρες μετά την εκδήλωση, η ιταλική εταιρεία διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων Azimut ανακοίνωσε συμφωνία [26] για να αποκτήσει το 20% της Mofid Entekhab, της μεγαλύτερης ανεξάρτητης εταιρείας διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων στο Ιράν, για να διευκολύνει την πρόσβαση των ξένων επενδυτών στις ιρανικές κεφαλαιαγορές.

Εν τω μεταξύ, η νοτιοαφρικανική MTN, η σουηδική Pomegranate [27] και η Indigo Holdings της Νήσου του Μαν [28] έχουν επενδύσει στον τομέα της τεχνολογίας, τον οποίο θεωρούν ιδιαίτερα ελκυστικό λόγω της υψηλής διείσδυσης στο Διαδίκτυο και της χρήσης κινητών τηλεφώνων, του περιορισμένου ανταγωνισμού από μεγάλες ψηφιακές πλατφόρμες, και των ανεκμετάλλευτων δυνατοτήτων που προκλήθηκαν από τα χρόνια της απομόνωσης. Αυτές οι επιχειρήσεις λειτουργούν με την συνεργασία -και χρησιμεύουν ως αντιστάθμισμα- της ιρανικής κυβερνητικής επιρροής. Ειδικότερα, η εταιρεία που διαθέτει το Snapp, μια κινητή εφαρμογή κλήσης ταξί, χρηματοδοτείται από την Irancell [29], μια κοινή επένδυση μεταξύ της κρατικής εταιρείας Iran Electronics Industries και της νοτιοαφρικανικής εταιρείας τηλεπικοινωνιών MTN.

Οι ξένες εταιρείες έχουν ήδη δείξει την προθυμία τους να επενδύσουν στο Ιράν, παρά την απειλή αντιποίνων από τις ΗΠΑ. Αυτή η προθυμία μάλλον θα συνεχιστεί, ιδίως αν οι Ηνωμένες Πολιτείες αποτύχουν να διακρίνουν μεταξύ εχθρικών δρώντων και οντοτήτων που συμβάλλουν στην γνήσια διαφοροποίηση του ιδιωτικού τομέα. Τις ημέρες πριν και μετά την απόφαση του Trump να απο-εγκρίνει την JCPOA, οι ηγέτες τόνισαν τα οφέλη ασφαλείας και τα οικονομικά οφέλη της συμφωνίας, ενώ η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης επανέλαβε [16] στις 16 Οκτωβρίου ότι η ΕΕ παραμένει «αφοσιωμένη στην συνεχιζόμενη πλήρη και αποτελεσματική εφαρμογή όλων των τμημάτων της JCPOA».

Η τεχνολογική σκηνή του Ιράν αναπτύσσεται, με την βοήθεια πολλών υψηλής εξειδίκευσης καινοτόμων [ατόμων] και νέων πολιτικών που προωθούν έναν γνήσιο ανταγωνισμό στον ιδιωτικό τομέα. Ωστόσο, η μη ισορροπημένη εφαρμογή αυτών των πολιτικών, σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα όσον αφορά την πρόσβαση σε ξένη χρημαοδότηση, κράτησε πίσω το οικοσύστημα των startup του Ιράν, ειδικά σε σύγκριση με περιφερειακές ατμομηχανές όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Κατάρ. Η συνέχιση των οικονομικών μεταρρυθμίσεων εγχωρίως και η αύξηση της εμπιστοσύνης μεταξύ των επενδυτών στο εξωτερικό -μια τάση που έχει σταματήσει λόγω της επαναξιολόγησης της JCPOA στις Ηνωμένες Πολιτείες- είναι αυτά που το Ιράν χρειάζεται να επιτύχει ως μια περιφερειακή δύναμη στην τεχνολογική καινοτομία.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2017-10-31/electronic-republic

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.haaretz.com/us-news/1.817105
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2017-10-15/trumps-dangerous...
[3] https://www.treasury.gov/press-center/press-releases/Pages/sm0158.aspx
[4] https://www.fireeye.com/company/press-releases/2017/fireeye-reveals-oper...
[5] https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2017/09/iran-apple-google-app...
[6] http://unctad.org/en/PublicationsLibrary/dtlstict20163_en.pdf
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2017-04-27/other-green-move...
[8] https://financialtribune.com/articles/economy-sci-tech/13867/innovation-...
[9] http://en.ebarez.com/web/en/10
[10] http://www.karafariniomid.ir/documents/14463/0/ghanone+rafe+mavane+tolid...
[11] http://techrasa.com/2016/07/05/venture-capital-funds-launched-securities...
[12] http://ictc.isti.ir/uploads/Rahbord_Danesh_bonyan.pdf
[13] https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/12/28/1360457/%25D9%2585%25D8%25...
[14] https://www.forbesmiddleeast.com/en/a-breeding-ground-for-business-brains/
[15] https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2016-09-07/soldiers-revolution
[16] https://www.digikala.com/mag/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1-%D8%B5%D9%86%D8%B9...
[17] https://www.digikala.com/mag/%D8%B3%D9%87%D9%85-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5...
[18] https://daneshbonyan.isti.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=2&fkeyid=&siteid=...
[19] http://avatech.ir/en/when-you-add-hacka-tehran-and-future-entrepreneurs-...
[20] http://avatech.ir/en/need-coworking-spaces-tehran/
[21] https://www.wamda.com/index.php/2015/07/3-ways-accelerate-incubate-iran
[22] https://en.radiofarda.com/a/iran-rouhani-economy-irgc-role-privatization...
[23] http://www.mehrnews.com/news/4014634/%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%AF%D9%...
[24] https://www.europeiranforum.com/
[25] http://www.dw.com/en/donald-trumps-threats-cast-shadow-over-europe-iran-...
[26] http://www.azimut-group.com/documents/20195/432585/Comunicato_AIH_MOFID_...
[27] https://techcrunch.com/2016/10/09/with-a-e20-million-series-a-snapp-open...
[28] http://indigoholdings.uk.com/investment/
[29] https://phys.org/news/2017-06-isolation-west-fuels-tech-startup.html
[30] https://eeas.europa.eu/headquarters/headquarters-homepage/33997/remarks-...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition