Η ανησυχητική παρακμή της δημοκρατίας στην ανατολική Αφρική | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η ανησυχητική παρακμή της δημοκρατίας στην ανατολική Αφρική

Πώς η Ουάσινγκτον μπορεί να βοηθήσει στην αντιστροφή της πορείας
Περίληψη: 

Η δημοκρατική πρόοδος σε ολόκληρη την Αφρική ήταν μικτή: Η κεντρική Αφρική το πάλευε πάντα, αλλά στην ανατολική και την δυτική Αφρική, τα τελευταία χρόνια υπήρξε σημαντική πρόοδος. Παρόλο που η δυτική Αφρική φαίνεται να εδραιώνει την πρόοδο αυτή, η ανατολική Αφρική βρίσκεται στη μέση μιας δημοκρατικής παρακμής που είναι αναστρέψιμη στα πρώτα της στάδια, αλλά απειλεί να επιταχυνθεί.

Ο JON TEMIN είναι ανώτερος συνεργάτης του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών και προηγουμένως εργάστηκε ως μέλος του Προσωπικού Σχεδιασμού Πολιτικής στο Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ.

Μετά από μήνες πολιτικού δράματος, ο πρόεδρος της Κένυας, Ουχούρου Κενυάτα, ορκίζεται για την δεύτερη θητεία του σήμερα, 28 Νοεμβρίου. Επικαλούμενο διαδικαστικές αποτυχίες, το Ανώτατο Δικαστήριο της Κένυας [1] ακύρωσε τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου των προεδρικών εκλογών [που διεξήχθη] τον Αύγουστο, απόφαση που χαιρετίστηκε ως ένδειξη της αυξανόμενης δημοκρατικής ωριμότητας της Κένυας. Η αφήγηση άλλαξε, όμως, όταν ο ηγέτης της αντιπολίτευσης, Raila Odinga, μποϋκοτάρισε τις επόμενες εκλογές ανακοινώνοντας την απόσυρση της υποψηφιότητάς του. Ο Κενυάτα κέρδισε τις εκλογές του δεύτερου γύρου με 98% των ψήφων, λόγω της χαμηλής προσέλευσης και των απειλών προς την δικαιοσύνη [2] και την κοινωνία των πολιτών [3]. Η Κένυα [4] βρίσκεται πλέον σε ένα επισφαλές σταυροδρόμι, με την πιθανότητα μια βαθιά πολιτική ρήξη να κατακερματίσει περαιτέρω την χώρα.

29112017-1.jpg

Ο πρόεδρος της Ουγκάντα, Yoweri Museveni, σε ομιλία του κατά την έναρξη της επιτροπής Εθνικού Διαλόγου στη Juba, στο Νότιο Σουδάν, τον Μάιο του 2017. JOK SOLOMUN / REUTERS
-----------------------------------------------------------------------------

Αυτό που κάνει την διολίσθηση της Κένυας ιδιαίτερα ανησυχητική είναι ότι αποτελεί μέρος μιας ανησυχητικής περιφερειακής τάσης. Η δημοκρατική πρόοδος σε ολόκληρη την Αφρική ήταν μικτή -η κεντρική Αφρική το πάλευε πάντα, αλλά στην ανατολική και την δυτική Αφρική, τα τελευταία χρόνια υπήρξε σημαντική πρόοδος. Παρόλο που η δυτική Αφρική φαίνεται να εδραιώνει την πρόοδο αυτή, η ανατολική Αφρική βρίσκεται στη μέση μιας δημοκρατικής παρακμής που είναι αναστρέψιμη στα πρώτα της στάδια, αλλά απειλεί να επιταχυνθεί.

Ο χώρος της πολιτικής και ο χώρος των μέσων μαζικής ενημέρωσης κατά τόπους στην ανατολική Αφρική περιορίζονται καθώς οι πρόεδροι και οι πρωθυπουργοί επιδεικνύουν τα διαπιστευτήριά τους όσον αφορά την ασφάλεια. Αρκετοί ηγέτες, όπως ο πρόεδρος της Ουγκάντα, Yoweri Museveni, και ο πρόεδρος της Ρουάντα, Paul Kagame, αλλάζουν τα συντάγματά τους προκειμένου να παραταθούν οι ήδη μακρόχρονες θητείες τους. Καμία χώρα στην ανατολική Αφρική δεν χαρακτηρίζεται ως «ελεύθερη» στις πιο πρόσφατες κατατάξεις της αμερικανικής μη κυβερνητικής οργάνωσης (ΜΚΟ) Freedom House και μόνο δύο θεωρούνται «εν μέρει ελεύθερες» (partly free). Πολλές έχουν στην πραγματικότητα εκλογικά αυταρχικά καθεστώτα που επιφανειακά σέβονται τους δημοκρατικούς κανόνες αλλά στην πραγματικότητα χρησιμοποιούν αυταρχικές τακτικές. Υπάρχουν ελάχιστα προηγούμενα για αλλαγή μέσω της κάλπης: Εκτός της Σομαλίας, κανένας ηγέτης στην Ανατολική Αφρική δεν άφησε ποτέ το αξίωμά του χάνοντας εκλογές.

ΑΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΑΥΤΑΡΧΙΣΜΟΥ

Η δημοκρατική παρακμή περισφίγγει μια περιοχή με πραγματική στρατηγική σημασία. Η ανατολική Αφρική μπορεί να αποτελέσει κινητήρια δύναμη της οικονομικής ανάπτυξης της ηπείρου, έχει κάνει σημαντική πρόοδο στην περιφερειακή οικονομική ολοκλήρωση και είναι πλούσια σε φυσικούς πόρους, συμπεριλαμβανομένων σημαντικών αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου. Οι εξτρεμιστικές ομάδες που συνδέονται με την Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος (ή ISIS) δραστηριοποιούνται στην Σομαλία και μερικές φορές διασχίζουν τις γειτονικές χώρες. Η μεγαλύτερη στρατιωτική παρουσία των Ηνωμένων Πολιτειών στην Αφρική βρίσκεται στο Τζιμπουτί, με την Κίνα και αρκετές άλλες χώρες να λειτουργούν στρατιωτικές βάσεις κοντά. Η μικρή, αυταρχική Ερυθραία είναι η κορυφαία αφρικανική πηγή [5] των ενεργά αιτούντων άσυλο στην Λιβύη. Η περιοχή συνορεύει με την Ερυθρά Θάλασσα [6], τμήμα-κλειδί των θαλάσσιων εμπορικών οδών μεταξύ Ευρώπης και Ασίας.

Η υποχώρηση της περιοχής από την δημοκρατία απειλεί όλα αυτά τα συμφέροντα. Οι ισχυροί ηγέτες της μπορεί να προσφέρουν βραχυπρόθεσμη σταθερότητα, αλλά οι αυταρχικές πρακτικές τους και η αντίσταση στην οικοδόμηση δημοκρατικών θεσμών αποδυναμώνουν τα θεμέλια του κράτους και καθιστούν πιο πιθανό να είναι ασταθείς οι αναπόφευκτες μεταβολές της ηγεσίας. Όπως διαπιστώνεται στην Σομαλία, η αποτυχημένη διακυβέρνηση και οι αδύναμες κρατικές δομές δημιουργούν συνθήκες στις οποίες ευημερούν οι εξτρεμιστές. Το ασυνεπές κράτος δικαίου και η ανοχή στην διαφθορά κάνουν [τις χώρες] έναν λιγότερο επιθυμητό προορισμό για ξένες επενδύσεις.

Η δημοκρατική παρακμή είναι ιδιαίτερα έντονη στην Ουγκάντα και την Τανζανία. Οι εκλογές του 2016 στην Ουγκάντα ήταν βαθιά ελαττωματικές, με την κυβέρνηση του Μουσεβενί να συλλαμβάνει επανειλημμένα τον βασικό πολιτικό αντίπαλό του, τον Kizza Besigye, κρατώντας τον για εβδομάδες κάθε φορά και τελικά κατηγορώντας τον για προδοσία. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έκλεισαν πριν από τις εκλογές και περισσότεροι από δώδεκα δημοσιογράφοι [7] συνελήφθησαν το 2016. Εκείνη την χρονιά, ο Museveni υπέγραψε νομοσχέδιο για την ρύθμιση των ΜΚΟ, δίνοντας στην κυβέρνηση ευρεία διακριτική ευχέρεια να τις κλείνει και να περιορίζει την ικανότητά τους να απασχολούν αλλοδαπούς. Τον Απρίλιο, η εξέχουσα ακαδημαϊκός και ακτιβίστρια Stella Nyanzi, συνελήφθη [8] για προσβολή του Museveni στο Facebook.

Όντας στην εξουσία για 31 χρόνια, ο Museveni είναι ένας όλο και πιο αυταρχικός ηγεμόνας, με την ισχύ συγκεντρωμένη σε έναν μικρό κύκλο ανθρώπων γύρω του. Αλλά τώρα αντιμετωπίζει ένα δίλημμα: Το σύνταγμα της Ουγκάντα θέτει όριο ηλικίας στους προεδρικούς υποψηφίους, το οποίο [αυτός] θα υπερβεί στις επόμενες εκλογές. Έτσι, οι βουλευτές της Ουγκάντα, με την σαφή υποστήριξη του Μουσεβενί, εργάζονται για να αναθεωρήσουν το σύνταγμα ώστε να καταργήσουν το όριο ηλικίας, με τον κάθε βουλευτή να πληρώνεται 8.000 δολάρια για να «διαβουλευτεί» [9] με την εκλογική περιφέρειά του για την αλλαγή.