Η νέα γλώσσα του ευρωπαϊκού λαϊκισμού

Σε ολόκληρη την βόρεια και την δυτική Ευρώπη, οι αντι-μεταναστευτικοί λαϊκιστές έχουν τοποθετηθεί ομοίως ως υπερασπιστές ενός ευρωπαϊκού ιουδαϊκο-χριστιανικού πολιτισμού αντί για μόνο της δικής τους εθνικής κουλτούρας. Για παράδειγμα, αν και η Ευρώπη είναι η πιο κοσμική περιοχή του κόσμου, με εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά εκκλησιασμού, τα τελευταία χρόνια οι λαϊκιστές έχουν αναφερθεί όλο και περισσότερο στα χριστιανικά θεμέλια της Ευρώπης. Η Le Pen υπογράμμισε τις «χριστιανικές ρίζες» της Γαλλίας [9], ενώ στην Αυστρία ο Hofer συμπεριέλαβε τις λέξεις «με την βοήθεια του Θεού» [10] στις αφίσες της εκστρατείας του. Αλλά η χριστιανικότητα που επικαλούνται δεν είναι μια ουσιαστική θρησκεία˙ μάλλον, είναι ένα σημάδι κοινής κουλτούρας και ταυτότητας. Αυτή η κοσμική, πολιτισμική χριστιανικότητα διαφέρει έντονα από την χριστιανικότητα που επικρατεί στην Ανατολική Ευρώπη, ειδικά στην Πολωνία, όπου η θρησκευτική πίστη και πρακτική παραμένουν πολύ ισχυρότερες και όπου ο εθνικισμός και ο καθολικισμός είναι βαθιά αλληλένδετοι.

Η χριστιανικότητα -ή ο «Χριστιανισμός», όπως τον ορίζω- που επικαλούνται οι λαϊκιστές της βόρειας και δυτικής Ευρώπης, είναι θέμα του ανήκειν αντί του πιστεύειν [11], ένας τρόπος καθορισμού του «εμείς» σε σχέση με «εκείνους». Αν «εκείνοι» είναι Μουσουλμάνοι, τότε «εμείς», οι Ευρωπαίοι, πρέπει κατά κάποιον τρόπο να είμαστε Χριστιανοί. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να είμαστε θρησκευόμενοι. Στην πραγματικότητα, η συνεχιζόμενη διάβρωση της χριστιανικότητας ως θρησκεία καθιστά ευκολότερη την επίκληση του χριστιανισμού ως μορφωτικής και πολιτιστικής ταυτότητας, κατανοητής με όρους κοινών αξιών που έχουν ελάχιστη ή καθόλου σχέση με θρησκευτικά δόγματα ή τελετουργίες.

Την ίδια στιγμή που επικαλούνται την χριστιανική ταυτότητα, οι πολιτισμικοί τονίζουν επίσης την κοσμικότητά τους. Αλλά δεν υπάρχει αντίφαση μεταξύ του δεξιού λαϊκίστικου χριστιανισμού και της κοσμικότητάς του, καθώς αμφότεροι απορρέουν από την ανησυχία σχετικά με το Ισλάμ. Η νέα κοσμικότητα δεν στοχεύει σε θρησκευτικά σύμβολα, επιχειρήματα ή πρακτικές εν γένει. Αντίθετα, στοχεύει στα σύμβολα, τα επιχειρήματα και τις πρακτικές των Μουσουλμάνων. Στην Γαλλία, για παράδειγμα, ο κοσμικός χαρακτήρας χρησιμοποιήθηκε για να δικαιολογήσει την απαγόρευση των επιλογών σε μενού χωρίς χοιρινό κρέας στα δημόσια σχολεία [12], την τελετουργική σφαγή των ζώων χωρίς προηγούμενη αναισθητοποίηση και την παροχή τροφίμων halal σε δημόσιους οργανισμούς. Η λαϊκιστική κοσμικότητα έχει επίσης ενημερώσει την θέσπιση περιορισμών στο ντύσιμο των Μουσουλμάνων γυναικών, συμπεριλαμβανομένων των απαγορεύσεων για τα burkinis [13] που εισήγαγαν κάποιες γαλλικές αυτοδιοικήσεις το 2016 και εκείνες για τα πέπλα που καλύπτουν ολόκληρα πρόσωπα [14] που θεσπίστηκαν στην Αυστρία, το Βέλγιο και την Γαλλία. Εν ολίγοις, οι πολιτισμικοί αγκαλιάζουν επιλεκτικά την κοσμικότητα, προκειμένου να ωθήσουν το Ισλάμ έξω από την δημόσια σφαίρα, ενώ θα εξαιρούν ή θα απονομιμοποιούν χριστιανικά επιχειρήματα για συμπόνια έναντι των μεταναστών και των προσφύγων.

Σε ένα ακόμα ρήγμα από την παλιά ευρωπαϊκή δεξιά, η οποία ήταν γενικά αντισημιτική, οι νέοι πολιτισμικοί επιχειρούν να υπογραμμίσουν τον φιλο-σημιτισμό τους και την υποστήριξή τους προς το Ισραήλ. Για παράδειγμα, ο Wilders περιέγραψε το Ισραήλ τόσο κοντά στην καρδιά του όσο και στην «πρώτη γραμμή άμυνας της Δύσης κατά του Ισλάμ». Για την παραδοσιακή ακροδεξιά, οι Εβραίοι αποτελούσαν εθνοπολιτισμική απειλή για την ομοιογένεια του έθνους. Αλλά σήμερα, καθώς οι επιθέσεις των Μουσουλμάνων στους Εβραίους έχουν γίνει συχνότερες, ειδικά στο Βέλγιο και την Γαλλία, οι αντι-μεταναστευτικοί λαϊκιστές έχουν επαναπροσδιορίσει τους Εβραίους ως υποδειγματικά θύματα [15] του Ισλάμ. Αντί να αποκλείσουν τους Εβραίους από την εθνική κοινότητα, κόμματα όπως το Εθνικό Μέτωπο τους φλερτάρουν ως μια πρόσφατα ευάλωτη μειονότητα. Απευθυνόμενη στους Γάλλους Εβραίους σε συνέντευξή της το 2014, η Le Pen υποστήριξε ότι το κόμμα της ήταν «χωρίς αμφιβολία η καλύτερη ασπίδα για να σας προστατεύσει [16] από τον αληθινό εχθρό, τον ισλαμικό φονταμενταλισμό».

Οι νέοι λαϊκιστές έχουν επίσης αγκαλιάσει την ρητορική της ισότητας των φύλων. Στην Σκανδιναβία και την Ολλανδία, όπου η ισότητα των φύλων είναι καθοριστική εθνική αξία, η αγκαλιά αυτή έχει μια εθνικιστική διάσταση. Αλλά ακόμα και σε λιγότερο φιλελεύθερες χώρες, όπως η Γαλλία, οι δεξιόστροφοι λαϊκιστές υποστηρίζουν την ισότητα των φύλων ως ευρωπαϊκή αξία με ρίζες στην χριστιανική παράδοση, την οποία αντιπαραβάλλουν με την ανισότητα των φύλων και την καταπίεση που ισχυρίζονται ότι είναι εγγενείς στο Ισλάμ. Για παράδειγμα, η λαϊκιστική ρητορική [17] απεικονίζει τις Μουσουλμάνες γυναίκες ως θύματα ξένων πολιτιστικών πρακτικών, όπως η αναγκαστική κάλυψη, οι προκανονισμένοι γάμοι, η ενδοοικογενειακή βία, η πολυγαμία και η περικοπή των γεννητικών οργάνων, ενώ οι Δυτικές γυναίκες είναι ευάλωτες σε σεξουαλική κακοποίηση στα χέρια Μουσουλμάνων ανδρών. Αυτός ο ελιγμός επιτρέπει στους πολιτισμικούς να παρουσιάσουν την αντίθεσή τους στο Ισλάμ ως υπεράσπιση των γυναικών, καθώς και να αθωώσουν την Ευρώπη επαναπροσδιορίζοντας την ανισότητα των φύλων ως αποκλειστικά μουσουλμανικό πρόβλημα.

Ο εναγκαλισμός των δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων, τουλάχιστον εκτός της Ολλανδίας, ήταν πιο επιφανειακός. Τα περισσότερα αντι-μεταναστευτικά λαϊκιστικά κόμματα συνεχίζουν να προωθούν τα παραδοσιακά μοντέλα της οικογένειας [18] και μόνο το νορβηγικό Κόμμα της Προόδου υποστηρίζει κατηγορηματικά τον ομοφυλοφιλικό γάμο. Ωστόσο, τα κόμματα αυτά υπογράμμισαν την αντίθεσή τους στις διακρίσεις κατά των ομοφυλοφίλων ανδρών και γυναικών, ενώ επικρίνουν το Ισλάμ ως ομοφοβικό. Και το Εθνικό Μέτωπο και άλλα αντι-μεταναστευτικά κόμματα προσπάθησαν διακριτικά να προσελκύσουν την υποστήριξη των ομοφυλοφίλων ψηφοφόρων.

ΚΑΤΑΠΙΕΣΤΙΚΗ ΑΝΟΧΗ