Πρώτα η Αίγυπτος | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πρώτα η Αίγυπτος

Υπό τον Sisi, το Κάιρο παίρνει τον δικό του δρόμο

Κατά τα έτη μετά το 2011, οι ηγέτες της Αιγύπτου, συμπεριλαμβανομένου και του Sisi, μίλησαν ειλικρινά για την ανάγκη να επικεντρωθούν στην αντιμετώπιση των εσωτερικών προκλήσεων, αλλά αυτά τα αισθήματα έχουν συχνά εκτοπιστεί από την διαρκή, διογκωμένη αίσθηση του ρόλου της Αιγύπτου -περιλαμβανομένης της λανθασμένης αλλά διαδεδομένης πεποίθησης ότι καμία σημαντική περιφερειακή σύγκρουση δεν μπορεί να λυθεί χωρίς το Κάιρο. Αυτή η άποψη, που κυριαρχεί μεταξύ του αιγυπτιακού λαού και της κυβερνητικής ελίτ (αν και ο Sisi υπήρξε πιο ρεαλιστής), είναι συνάρτηση του μεγέθους της [χώρας], του κεντρικού χαρακτήρα και της πολιτιστικής κυριαρχίας της στον αραβικό κόσμο. Αυτά τα αισθήματα, ωστόσο, έχουν περιορισμένη μόνο σχέση με την πραγματική ισχύ και επιρροή της Αιγύπτου. Από την ακμή της χώρας πριν από μισό αιώνα, όταν ήταν ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης του αραβικού κόσμου, η ισχύς και ο πλούτος της Μέσης Ανατολής μετανάστευσαν προς τα ανατολικά σε πιο δυναμικές οικονομίες όπως το Ισραήλ, η Τουρκία, τα πετρο-κράτη της Σαουδικής Αραβίας, οι μοναρχίες του Κόλπου και το Ιράν. Αυτές οι χώρες (αν και σε διαφορετικό βαθμό) είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν τον πλούτο τους, την στρατιωτική ισχύ και τα περιφερειακά δίκτυα πληρεξουσίων τους για να προβάλλουν ισχύ με τρόπους που η Αίγυπτος απλά δεν μπορεί. Η γεωγραφία σημαίνει ότι η Αίγυπτος συνέχισε να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην Λιβύη και την Γάζα, αλλά αλλού το Κάιρο προσπάθησε να μετατρέψει την σχετική αδυναμία του σε διπλωματικό νόμισμα -για παράδειγμα, προσκολλώμενη σε διπλωματικές πρωτοβουλίες και αναζητώντας θέση μεσίτη μεταξύ ανταγωνιστικών περιφερειακών φατριών, όπως έκανε κατά την κρίση στον Λίβανο.

Η Αίγυπτος είναι απίθανο να πακτώσει ένα τέταρτο σημαντικό περιφερειακό μπλοκ παράλληλα με τους ρεβανσιστές της Σαουδικής Αραβίας, τους Ιρανούς ηγεμονιστές και τους φιλο-ισλαμιστές Τούρκους και Καταρινούς, αλλά ένα περιφερειακό σώμα μπορεί να υπάρχει κατ’ αρχήν. Η φωνή της Αιγύπτου στις συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή έχει παραμείνει μέχρι στιγμής σιωπηλή και η χώρα υπήρξε περισσότερο πεδίο μάχης για περιφερειακή υπεροχή παρά ένας παίκτης από μόνη της. Εντούτοις, η εγχώρια πολιτική της Αιγύπτου παραμένει ενδεικτική για άλλους -όπως όταν η άνοδος και η πτώση των ισλαμιστών της Αιγύπτου έθεσε το θεμέλιο για την περιοχή στο σύνολό της- και η άρνηση του Καΐρου να υιοθετήσει τη μαξιμαλιστική γραμμή της Σαουδικής Αραβίας και ωφέλησε τους Αιγυπτίους, και έδειξε τον δρόμο προς μια λιγότερο σεχταριστική περιφερειακή πολιτική.

Ειδικότερα, η Αίγυπτος είναι σήμερα ένα παράδειγμα των ορίων που θα μπορούσε να αντιμετωπίσει ο MbS αν προσπαθήσει, ως ο προεξάρχων Σονίτης Άραβας ηγέτης, να υπαγορεύσει τις πολιτικές επιλογές των άλλων. Αυτά τα όρια ήταν σε πλήρη θέα την άνοιξη του 2015, όταν η Αίγυπτος αρνήθηκε την ξαφνική έκκληση του MbS για να συμμετάσχει σε έναν συνασπισμό Σουνιτικού Αραβικού στρατού για να πολεμήσει τους Χούτι στην Υεμένη. Όπως παρατήρησε ένας ανώτερος αξιωματούχος της Αιγύπτου σε έναν από τους συγγραφείς [αυτού του άρθρου]: «Είμαστε η Αίγυπτος -δεν μπορείτε να μας τηλεφωνείτε στις τρεις τα ξημερώματα και να περιμένετε από εμάς να πάμε στον πόλεμο το πρωί». Η Αίγυπτος έκανε καθυστερημένα περιορισμένες εισφορές στον Αραβική στρατιωτικό συνασπισμό, αλλά σε μεγάλο βαθμό έμεινε έξω από αυτό που έχει αποδειχθεί ένας καταστροφικός και δαπανηρός πόλεμος.

ΠΟΥ ΠΑΕΙ ΤΟ ΚΑΪΡΟ ΕΦ’ΕΞΗΣ

Από το 2013, το αυτόνομο πνεύμα της Αιγύπτου μετριάστηκε από την απελπισμένη ανάγκη της για διεθνή νομιμοποίηση, βοήθεια για την ασφάλειά της και, πάνω απ’ όλα, δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια από πλούσια έθνη του Κόλπου (τα οποία, κατά τη μνημειώδη ρήση του Σίσι [12] έχουν «χρήματα όπως το ρύζι»). Παρόλα αυτά, ενώ η Αίγυπτος ήταν ευτυχής να εξαργυρώνει τις ξένες επιταγές, συχνά απέρριπτε τις ξένες συμβουλές, είτε από την Ουάσινγκτον είτε από το Άμπου Ντάμπι. Τώρα, όμως, ορισμένες συνθήκες θα μπορούσαν να δώσουν στους ηγέτες της χώρας την αυτοπεποίθηση να ακολουθήσουν μια ακόμη πιο ανεξάρτητη προσέγγιση.

Κατ’ αρχήν, αντί να αντιμετωπίζει συνεχείς πιέσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, ο Sisi έχει λάβει μια άκριτη έγκριση και υιοθέτηση του Οβάλ Γραφείου από τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Donald Trump. Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που υποστηρίχθηκαν από το ΔΝΤ στην Αίγυπτο έφεραν επίσης ένα μέτρο οικονομικής σταθερότητας, παρά τον πληθωρισμό και την ανεργία. Και τόσο το εμπάργκο στο Κατάρ από την Σαουδική Αραβία όσο και η βίαιη αστάθεια που ακολούθησε τις αραβικές εξεγέρσεις συνέβαλαν σε μια παρακμή των ισλαμικών ομάδων σε ολόκληρη την περιοχή, θέτοντας το έδαφος για την επιδιόρθωση των προηγουμένως πληγωμένων δεσμών Αιγύπτου-Σαουδικής Αραβίας. Ίσως το πιο σημαντικό, η Αίγυπτος έχει συμπεράνει ότι είναι απλά πάρα πολύ μεγάλη για να αποτύχει και μέχρι στιγμής οι σύμμαχοί της ενήργησαν ανάλογα. Ίσως επειδή τόσοι πολλοί από τους γείτονές της μαστίζονται από αστάθεια και συγκρούσεις, οι ανορθόδοξες κινήσεις του Καΐρου δεν οδήγησαν σε διπλωματικές ρήξεις. Αντ’ αυτού, οι εταίροι της Αιγύπτου έχουν προσαρμοστεί και παραμένουν αρνητικοί στο να αμφισβητήσουν το Κάιρο σε αυτή την λεπτή συγκυρία.

Τελικά, η προσπάθεια της Αιγύπτου να επιστρέψει σε προεξάρχουσα περιφερειακή θέση θα εξαρτηθεί από την ικανότητα του Σίσι να συμμαζέψει την ισχύ εγχωρίως. Για να προβάλει επιρροή εκτός των συνόρων της, η Αίγυπτος θα πρέπει να επιτύχει εγχωρίως σταθερότερη και εξασφαλισμένη βάση οικονομική, πολιτική και ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένων σημαντικών μεταρρυθμίσεων για να ανοίξει ο χώρος για μια ζωηρή δημόσια βάση και έναν ιδιωτικό τομέα, αντί να τοποθετήσει το βάρος της εθνικής ανανέωσης της Αιγύπτου μόνο στην κυβέρνησή της.