Μπορεί η Ευρώπη να σώσει την συμφωνία με το Ιράν;

Με το να επαναλάβει τους κανόνες παρεμπόδισης, η Ευρώπη θα καταστήσει σαφές ότι δεν θα συμμορφωθεί με αδικαιολόγητες αποφάσεις των ΗΠΑ σχετικά με τις ιρανικές κυρώσεις, και ότι θα επιστρέψει στις ευρωπαϊκές εταιρείες τα όποια πρόστιμα και άλλες ζημίες θα υποστούν για παραβίαση των κυρώσεων των ΗΠΑ. Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έχουν μέχρι στιγμής αποπειραθεί να καταφύγουν σε αυτά τα μέτρα, τα οποία σπάνια έχουν επιβληθεί και θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε έναν διατλαντικό εμπορικό πόλεμο, εάν και οι δύο πλευρές κινηθούν για να τιμωρήσουν τις κυριότερες τράπεζες και εταιρείες, οι μεν των δε. Αλλά το κόστος της έκθεσης της Ουάσινγκτον σε αυτό το σενάριο είναι αποδεκτό αν σημαίνει αποφυγή μιας κατάστασης όπου, για παράδειγμα, το Ιράν θα επαναλάβει το πυρηνικό του πρόγραμμα και οι Ηνωμένες Πολιτείες ή το Ισραήλ θα έπρεπε στην συνέχεια να στραφούν σε στρατιωτικές ενέργειες για να το σταματήσουν.

Η Ευρώπη θα μπορούσε επίσης να διαπραγματευτεί μια μακροπρόθεσμη συνεργασία στον τομέα της ενέργειας ή μια διμερή επενδυτική συμφωνία με το Ιράν, γεγονός που θα έστελνε ένα ηχηρό μήνυμα για τη μακροχρόνια δέσμευσή της έναντι της JCPOA. Για να ξεπεραστεί η συνεχιζόμενη τραπεζική συμφόρηση -που προκαλείται από τους φόβους ότι οι κυρώσεις των ΗΠΑ θα επανεφαρμοστούν, από την υποτονικότητα των παρωχημένων τραπεζικών προτύπων του Ιράν και από την αδιαφάνεια της ιρανικής οικονομίας- ένας ευρωπαϊκός δημόσιος οργανισμός, όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (European Bank for Reconstruction and Development, EBRD) θα μπορούσε να βοηθήσει τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις να διεξάγουν την συχνά δαπανηρή και δυσκίνητη διαδικασία ελέγχου (due diligence) στο Ιράν, προκειμένου να διασφαλίσουν ότι οι τοπικοί εταίροι τους δεν αποτελούν στόχο των υπόλοιπων κυρώσεων της ΕΕ ή των Ηνωμένων Εθνών. Αυτό θα ήταν παρόμοιο με τον ρόλο που διαδραμάτισε η EBRD στην Ανατολική Ευρώπη μετά την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η EBRD βοήθησε τις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ να αναπτύξουν τους ιδιωτικούς τους τομείς μέσω της απελευθέρωσης της αγοράς, των μεταρρυθμίσεων του τραπεζικού συστήματος και της δημιουργίας κατάλληλων νομικών πλαισίων. Η ΕΕ εξετάζει επί του παρόντος εάν θα επιτρέψει στο Ιράν να γίνει εταίρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ), κάτι που θα καθιστούσε το Ιράν επιλέξιμο για χορήγηση αναπτυξιακών δανείων από την ΕΕ. Η Ευρώπη θα μπορούσε να επισπεύσει αυτή την διαδικασία, επιτρέποντας έτσι στην ΕΤΕπ να συμμετάσχει στην ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα και των υποδομών στο Ιράν.

Για να αντιμετωπίσει τις ανησυχίες σχετικά με τις ρήτρες λήξης ισχύος της JCPOA, η Ευρώπη θα μπορούσε να ενθαρρύνει την κοινοπραξία εμπλουτισμού [ουρανίου] της, την Urenco, να προσεγγίσει την Τεχεράνη για την κατασκευή ενός πολυεθνικού εργοστασίου εμπλουτισμού ουρανίου στο Ιράν. Οι αυξημένες επενδύσεις και η συμμετοχή στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν θα επιτρέψουν στην διεθνή κοινότητα να συνεχίσει να παρακολουθεί την ανάπτυξή του, ακόμη και μετά την λήξη ορισμένων όρων της JCPOA.

Παρόλο που τα μέτρα αυτά θα στέλνουν δυνατά μηνύματα σχετικά με την σοβαρότητα της Ευρώπης όσον αφορά την τήρηση του JCPOA, ο οικονομικός αντίκτυπος αυτών των κινήσεων είναι λιγότερο σαφής. Σε τελική ανάλυση, οι ευρωπαϊκές τράπεζες και εταιρείες, όταν αντιμετωπίζουν μια φαινομενικά προφανή επιλογή μεταξύ μιας αμερικανικής αγοράς ύψους 19 τρισεκατομμυρίων δολαρίων και μιας ιρανικής 400 δισεκατομμυρίων δολαρίων, θα αναλάβουν το ρίσκο να συνεργαστούν με την δεύτερη;

Αυτό εξαρτάται. Σύμφωνα με μια αποκλειστική έρευνα του Crisis Group, η σε περισσότερους από 60 ανώτερους διευθυντές σε πολυεθνικές εταιρείες που επιδιώκουν ενεργά ευκαιρίες στο Ιράν, η πλειοψηφία –το 83%- παραμένει νευρική για την προοπτική επαναφοράς των μονομερών κυρώσεων από τις Ηνωμένες Πολιτείες, και το 79% έχει καθυστερήσει τα σχέδια για είσοδο στην ιρανική αγορά αφότου η JCPOA τέθηκε σε ισχύ το 2016. Φαίνεται ότι η απο-έγκριση (decertification) της πυρηνικής συμφωνίας από τον Trump τον Οκτώβριο, παρότι δεν είχε άμεσες πρακτικές συνέπειες, επηρέασε αρνητικά τον μελλοντικό σχεδιασμό σχεδόν των μισών από τις εταιρείες που ερωτήθηκαν.

Εντούτοις, η πλειοψηφία των ερωτηθέντων –το 64%- πιστεύει ότι η πυρηνική συμφωνία είναι είτε «πολύ» είτε «κάπως πιθανό» να επιβιώσει ακόμη και αν οι Ηνωμένες Πολιτείες πρόκειται να αποσυρθούν από αυτήν. Περίπου το 58% των ανώτερων στελεχών ανέφερε ότι «αν υποθέσουμε ότι το Ιράν παραμένει προσηλωμένο στην πυρηνική συμφωνία», η αναζωογόνηση των κανόνων παρεμπόδισης (blocking regulations) της Ευρώπης θα «επηρεάσει θετικά την απόφαση να επενδύσουν στο Ιράν». Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι πολλές από τις εταιρείες που εκπροσωπούνται στην έρευνα διεξήγαγαν συμβατές επιχειρήσεις στο Ιράν σε σχέση με προηγούμενες κυρώσεις, και το 33% δεν σταμάτησε τις συναλλαγές με το Ιράν κατά την περίοδο μεταξύ 2006 και 2015, όταν οι πολυμερείς κυρώσεις έφτασαν στο αποκορύφωμά τους. Τα στελέχη χρησιμοποίησαν ένα συνδυασμό αποσχίσεων [κλάδων ή θυγατρικών], [εξασφάλισης ειδικών] αδειών και στρατηγικών μείωσης ρίσκου (όπως η μείωση του αποτυπώματός τους στην αγορά των ΗΠΑ) για να προστατεύσουν τους δεσμούς τους με ιρανικές επιχειρήσεις υπό εκείνες τις συνθήκες.

Αυτό σημαίνει ότι με ισχυρή υποστήριξη από τις κυβερνήσεις τους, τουλάχιστον ορισμένες εταιρείες είναι πρόθυμες να εξασφαλίσουν μια μικρή οικονομική δέσμευση με το Ιράν, ακόμη και αν η διοίκηση Trump παραβεί την πυρηνική συμφωνία. Η Ευρώπη θα πρέπει να οικοδομήσει σε αυτή την πιθανότητα και να διασώσει την JCPOA αποδεικνύοντας στο Ιράν ότι υπάρχει δρόμος προς τα εμπρός, με ή χωρίς τις Ηνωμένες Πολιτείες και ότι ανεξάρτητα από τις επιλογές της Ουάσινγκτον, η Τεχεράνη θα ήταν καλύτερα να συμμορφωθεί με την συμφωνία και να διατηρήσει επιχειρηματικούς δεσμούς με την Ευρώπη από το να αποχωρήσει τελείως.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.