Πώς να κερδηθεί ο ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων

Η παρέμβαση ήταν το πρώτο και πιο κρίσιμο στοιχείο της νέας «μεγάλης στρατηγικής» του διευθυντή Σχεδιασμού Πολιτικής του Υπουργείου Εξωτερικών, George Kennan [6], για την ανάσχεση της Σοβιετικής Ένωσης με την ενίσχυση του δημοκρατικού καπιταλισμού δυτικά του σιδηρού παραπετάσματος. Χωρίς την βοήθεια αυτή, η Ιταλία και η Γαλλία θα αντιμετώπιζαν την αυξανόμενη υποστηριζόμενη από τους κομμουνιστές εργατική βία και τις πολιτικές αναταραχές. «Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών», προειδοποίησε η νέα Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών (Central Intelligence Agency, CIA) το 1947, «είναι η πιθανότητα οικονομικής κατάρρευσης της Δυτικής Ευρώπης και η επακόλουθη ένταξη κομμουνιστικών στοιχείων στην εξουσία».

Προκειμένου να προστατευθεί το ζωτικό συμφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών στην συνεχή πρόσβαση στις σημαντικότερες βιομηχανικές αγορές του κόσμου, και για να αποφευχθεί ο σοβιετικός έλεγχος ζωτικών θαλάσσιων λωρίδων που θα μπορούσαν να απειλήσουν την ασφάλεια των ΗΠΑ, η Ουάσιγκτον κατέστησε την δημιουργία ισχυρών ανεξάρτητων συμμάχων ως πρωταρχικό στόχο της εξωτερικής πολιτικής της. Η εναλλακτική στρατηγική της αποστολής εκατομμυρίων στρατιωτών στην Ευρώπη θα ήταν εξαιρετικά δαπανηρή, τόσο από οικονομική όσο και από πολιτική άποψη. Ο Truman θεώρησε κοινή λογική να «ξοδέψει είκοσι ή τριάντα δισεκατομμύρια δολάρια» σε διάστημα τεσσάρων ετών «για να διατηρήσει την ειρήνη» αντί να ξοδεύει πολλαπλάσια από αυτό [το ποσό] ετησίως για να πολεμά έναν άλλο πόλεμο. Τελικά, το νομοσχέδιο για την βοήθεια ήταν μόνο 13,2 δισεκατομμύρια δολάρια (σημερινά 135 δισεκατομμύρια δολάρια). Ήταν χρήματα καλά δαπανημένα.

Το πιο επακόλουθο στοιχείο του Σχεδίου Marshall δεν ήταν τα χρήματα, ωστόσο, αλλά η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Σε αντίθεση με την ερμηνεία της ιστορίας από τον Trump, το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Ένωσης προέκυψε από το Υπουργείο Εξωτερικών (συγκεκριμένα από τον Will Clayton) και όχι από τους Ευρωπαίους που επιθυμούσαν να αποκτήσουν πλεονέκτημα έναντι των ΗΠΑ στο εμπόριο. Ο λόγος για την προώθηση της ολοκλήρωσης ήταν διττός: Να διασφαλιστεί ότι η βοήθεια δεν θα σπαταληθεί με την αλληλοεπικάλυψη των οικονομικών δραστηριοτήτων (όπως η παραγωγή χάλυβα) μεταξύ των χωρών, και να γίνει η Δυτική Γερμανία αυτοσυντηρούμενη όσο το δυνατόν γρηγορότερα, με το να ενισχύσει το εμπόριο με τους γείτονές της.

Το σχέδιο ήταν άκρως επιτυχημένο. Δεν είχε ως αποτέλεσμα απλώς μια χρυσή εποχή οικονομικής ανάπτυξης για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους ευεργετούμενούς της, αλλά και την δημιουργία μιας διαρκούς διατλαντικής συνεργασίας. «Η ανάκαμψη της Δυτικής Ευρώπης είναι μια πρόταση είκοσι πέντε έως πενήντα χρόνων», δήλωσε ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Henry Cabot Lodge ο νεώτερος, το 1948, και «η βοήθεια που τείνουμε τώρα και τα επόμενα τρία ή τέσσερα χρόνια, μακροπρόθεσμα θα καταλήξει στο να έχουμε ισχυρούς φίλους στο εξωτερικό». Κατά το 1989, 40 χρόνια μετά την ίδρυση του ΝΑΤΟ και την επιμονή του Acheson ότι η Ουάσινγκτον πρέπει να έχει συμμάχους και όχι ουδέτερους συναλλασσόμενους ομόλογους, οι συμμαχίες των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν ακόμα άθικτες και της Μόσχας σε συντρίμμια.

ΤΟ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ ΤΩΝ ΣΥΜΜΑΧΩΝ

Ο υπουργός Mattis θα ήταν σαν στο σπίτι του σε μια διοίκηση με τον υπουργό Marshall ή τον Acheson. Ο Mattis έρχεται σε αντίθεση με τις εκκλήσεις του Trump να μειώσει τον διπλωματικό προϋπολογισμό. «Αν δεν χρηματοδοτήσεις πλήρως το Υπουργείο Εξωτερικών», προειδοποίησε κάποτε, «τότε πρέπει να αγοράσω περισσότερα πυρομαχικά». Από αυτή την άποψη, δεν θα μπορούσε να ευθυγραμμιστεί περισσότερο με τους ιδρυτές της διεθνούς τάξης πριν από επτά δεκαετίες. Ο υπουργός Άμυνας του προέδρου Truman, ο Kenneth Royall, είπε στο Κογκρέσο ότι θα χρειαστεί επιπλέον 160.000 στρατιώτες και ενίσχυση ύψους 2,25 δισεκατομμυρίων δολαρίων στον στρατιωτικό προϋπολογισμό (σημερινά 26 δισεκατομμύρια δολάρια) –μια αύξηση κατά 20%- αν δεν εγκρινόταν η βοήθεια του Marshall για την Ευρώπη.

Η νέα Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας «Πρώτα η Αμερική» του Λευκού Οίκου είναι ένας άβολο μείγμα της άποψης που διατύπωσαν οι Marshall, Acheson και Truman και του οράματος που προωθήθηκε από τον πρόεδρο Trump. Περιέχει, αφενός, πολλαπλές αναφορές στην σημασία των συμμαχιών και επευφημεί τις επιτυχίες της διπλωματίας του εικοστού αιώνα -συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας του σχεδίου Marshall και του ΝΑΤΟ. Αφετέρου, αναφέρει ότι «το να μπαίνει πρώτα η Αμερική είναι καθήκον της [κυβέρνησής της] και το θεμέλιο της ηγεσίας των ΗΠΑ» και θρηνεί για το πώς άλλοι έχουν «εκμεταλλευτεί τους διεθνείς θεσμούς που βοηθήσαμε να οικοδομηθούν». Ενώ το έγγραφο είναι ελλειμματικό όσον αφορά στις εξειδικεύσεις, αντικατοπτρίζει την σχιζοφρένεια στον εκτελεστικό κλάδο που κραυγάζει για θεραπεία.

Η επικρατούσα παγκόσμια τάξη που οικοδομήθηκε με την κατανόηση ότι η ύπαρξη συμμάχων -σε αντίθεση με τις αποικίες ή τους υποτελείς- συνεπαγόταν αναγκαστικά συνεχείς συμβιβασμούς με άλλες κυριαρχικές βουλήσεις. Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει τώρα να αποφασίσουν εάν ένας τέτοιος συμβιβασμός αξίζει για να διατηρηθεί αυτή η τάξη ή αν θα έπρεπε απλώς να πολεμήσουν με την Κίνα και την Ρωσία για τις φευγαλέες αγάπες άλλων εθνών και συνασπισμών. Μια συνετή επιλογή σήμερα σημαίνει κατανόηση του πώς και γιατί [οι ΗΠΑ] επέλεξαν όπως επέλεξαν εξ αρχής.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2018-02-09/how-win-great-power-c...