Η ψεύτικη προφητεία της υπερδιασύνδεσης | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η ψεύτικη προφητεία της υπερδιασύνδεσης

Πώς να επιζήσει κανείς στην δικτυωμένη εποχή

Όπως η Μεταρρύθμιση, η επιστημονική επανάσταση και ο Διαφωτισμός ήταν φαινόμενα που καθοδηγήθηκαν από δίκτυα, όμως εξαπλώθηκαν ταχύτερα και μακρύτερα. Αυτό αντανακλά την σημασία των γνωριμιών σε δίκτυα αντιστοίχησης (correspondence networks) όπως οι κοινότητες του Βολτέρου και του Βενιαμίν Φραγκλίνου, οι οποίες διαφορετικά θα μπορούσαν να παραμείνουν υποδιαιρεμένες σε εθνικές ομάδες. Επίσης, αντανακλούσε τον τρόπο με τον οποίο οι νέες κοινωνικές οργανώσεις -κυρίως ο Τεκτονισμός- αύξησαν τη συνδεσιμότητα των ομοϊδεάτων, παρά τις καθιερωμένες διαιρέσεις της κοινωνικής θέσης [του καθενός]. Δεν είναι τυχαίο ότι τόσες πολλές προσωπικότητες-κλειδιά στην Αμερικανική Επανάσταση, από τον Τζορτζ Ουάσινγκτον μέχρι τον Paul Revere, ήταν επίσης Ελευθεροτέκτονες.

ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΔΗΜΟΦΙΛΙΑ

Τρίτον, η δομή ενός δικτύου καθορίζει την βιωσιμότητά του. Όπως έδειξε το πρόσφατο έργο των κοινωνικών επιστημόνων Nicholas Christakis και James Fowler, η μεταδοτικότητα μιας ασθένειας ή μιας ιδέας εξαρτάται τόσο από την δομή ενός κοινωνικού δικτύου όσο κι από τις εγγενείς ιδιότητες του ιού ή της ιδέας. Η ιστορία του τέλους του δέκατου όγδοου αιώνα δείχνει αυτό το σημείο καλά. Οι ιδέες που ενέπνευσαν τόσο την Αμερικανική Επανάσταση όσο και την Γαλλική Επανάσταση ήταν ουσιαστικά οι ίδιες και αμφότερες μεταδόθηκαν μέσω των δικτύων αλληλογραφίας, δημοσίευσης και κοινωνικότητας. Αλλά οι δομές του δικτύου της αποικιακής Αμερικής και του αρχαίου καθεστώτος της Γαλλίας ήταν βαθιά διαφορετικές (για παράδειγμα, η πρώτη δεν διέθετε μεγάλη, αναλφάβητη αγροτιά). Εκεί που η μια επανάσταση δημιούργησε μια σχετικά ειρηνική, αποκεντρωμένη δημοκρατία, αν και [μια δημοκρατία] δεσμευμένη σε μια μεταβατική περίοδο δουλείας, η άλλη δημιούργησε μια βίαιη και κατά καιρούς αναρχική δημοκρατία που σύντομα ακολούθησε την αρχαία ρωμαϊκή πορεία προς την τυραννία και την αυτοκρατορία.

Η ιεραρχική τάξη δεν αποκαταστάθηκε εύκολα μετά την πτώση της ναπολεόντιας Γαλλίας το 1814. Χρειάστηκαν οι μεγάλες δυνάμεις που κυριάρχησαν στο Συνέδριο της Βιέννης, το οποίο ολοκληρώθηκε το επόμενο έτος, για να αποκατασταθεί η μοναρχική διακυβέρνηση στην Ευρώπη και στην συνέχεια να την εξαγάγουν στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου με την μορφή των αποικιακών αυτοκρατοριών. Αυτό που επέτρεψε την εξάπλωση του ιμπεριαλισμού ήταν το γεγονός ότι οι τεχνολογίες της βιομηχανικής εποχής -σιδηρόδρομοι, ατμόπλοια και τηλεγραφήματα- ευνόησαν την εμφάνιση «υπερκόμβων» (superhubs), με το Λονδίνο ως τον σημαντικότερο κόμβο. Με άλλα λόγια, η δομή των δικτύων άλλαξε, επειδή οι νέες τεχνολογίες προσφέρονταν για κεντρικό έλεγχο με τρόπους που δεν ήταν δυνατοί για τον Τύπο ή την ταχυδρομική υπηρεσία. Η πρώτη εποχή της παγκοσμιοποίησης, μεταξύ 1815 και 1914, ήταν η εποχή των ελεγκτών των τρένων και των ωραρίων.

ΤΑ ΔΙΚΤΥΑ ΔΕΝ ΚΟΙΜΟΥΝΤΑΙ ΠΟΤΕ

Τέταρτον, πολλά δίκτυα είναι σύνθετα προσαρμοστικά συστήματα που μεταβάλλουν συνεχώς το σχήμα τους. Τέτοια ήταν η περίπτωση ακόμη και για τα πιο ιεραρχικά κράτη όλων των εποχών, τις ολοκληρωτικές αυτοκρατορίες που προεδρεύονταν από τον Αδόλφο Χίτλερ, τον Ιωσήφ Στάλιν και τον Μάο Τσε Τουνγκ. Με το σιδερένιο χέρι του στην κομματική γραφειοκρατία και την ικανότητά του να παγιδεύει το σοβιετικό τηλεφωνικό σύστημα, ο Στάλιν [10] ήταν ίσως ο υπέρτατος μονοκράτορας, ένας τόσο ισχυρός άνθρωπος που θα μπορούσε αποτελεσματικά να κάνει παράνομα όλα τα ανεπίσημα κοινωνικά δίκτυα, ακόμη και να διώξει [ποινικά] την ποιήτρια Anna Akhmatova για μια παράνομη νύχτα συζητήσεων με τον φιλόσοφο Isaiah Berlin. Στην δεκαετία του 1950, η χριστιανική δημοκρατική Ευρώπη και η κορπορατική Αμερική ήταν ιεραρχικές, επίσης -απλά κοιτάξτε τα οργανογράμματα της General Motors των μέσων του αιώνα- αλλά καθόλου στον ίδιο βαθμό. Μια μεταρρυθμιστική εκστρατεία με βάση το δίκτυο, όπως το κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων, ήταν αδιανόητη στην Σοβιετική Ένωση. Εκείνοι που αγωνίστηκαν κατά του φυλετικού διαχωρισμού στον αμερικανικό νότο καταπονήθηκαν, αλλά οι προσπάθειες να τους πατάξουν τελικά απέτυχαν.

Τα μέσα του εικοστού αιώνα ήταν μια εποχή που ταίριαξε στην ιεραρχική διακυβέρνηση. Όμως με το ξεκίνημα της δεκαετίας του 1970, αυτό άρχισε να αλλάζει. Είναι δελεαστικό να υποθέσουμε ότι η πίστωση πηγαίνει στην τεχνολογία. Ωστόσο, σε στενότερη επιθεώρηση, η Silicon Valley ήταν μια συνέπεια, και όχι μια αιτία, της αποδυνάμωσης του κεντρικού ελέγχου. Το Διαδίκτυο [11] εφευρέθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες και όχι στην Σοβιετική Ένωση ακριβώς επειδή το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ, απορροφημένο με έναν καταστροφικό πόλεμο στο Βιετνάμ, ουσιαστικά άφησε τους επιστήμονες υπολογιστών στην Καλιφόρνια να δημιουργήσουν οποιοδήποτε σύστημα επικοινωνίας μεταξύ ηλεκτρονικών υπολογιστών τους άρεσε. Αυτό δεν συνέβη στην περίπτωση της Σοβιετικής Ένωσης, όπου ένα ανάλογο έργο, το οποίο διευθυνόταν από το Ινστιτούτο Κυβερνητικής, στο Κίεβο, απλά τερματίστηκε από το Υπουργείο Οικονομικών.