Είναι ο εμπορικός πόλεμος η μόνη επιλογή;

Οι εφορμήσεις του προέδρου Donald Trump στην διπλωματία του εμπορικού πολέμου –η υιοθέτηση δασμών στον χάλυβα και το αλουμίνιο και οι επικείμενες επιβαρύνσεις του σε κινεζικά προϊόντα ως απάντηση στην υποτιθέμενη κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας- είναι κακές στρατηγικές για την αντιμετώπιση των συμφερόντων των ΗΠΑ. Μετά από ένα χρόνο μελέτης για το πώς θα πιεστεί το Πεκίνο να σεβαστεί τους κανόνες του διεθνούς εμπορίου, η πρώτη κίνηση του προέδρου δεν επηρεάζει καθόλου την Κίνα, καθώς οι περισσότερες εισαγωγές μετάλλων στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν προέρχονται από την Κίνα αλλά από τους ίδιους τους συμμάχους με τους οποίους η Ουάσινγκτον πρέπει να συνεργαστεί για να ενθαρρύνουν από κοινού την φιλελευθεροποίηση της Κίνας. Η Κίνα είναι μόνο η δέκατη μεγαλύτερη πηγή εισαγωγών χάλυβα στις ΗΠΑ, αντιπροσωπεύοντας μόλις το 2% των συνολικών εισαγωγών χάλυβα των ΗΠΑ το 2017 (μια μείωση κατά 31% από το 2011), σύμφωνα με το αμερικανικό Υπουργείο Εμπορίου. Η Κίνα κατατάσσεται υψηλότερα ως πηγή αλουμινίου για τις ΗΠΑ (στην τρίτη θέση), έχοντας αποστείλει το 11% των πέντε εκατομμυρίων τόνων που εισήγαγαν οι Ηνωμένες Πολιτείες πέρυσι. Οι δασμοί που συνδέονται με την πνευματική ιδιοκτησία σχεδόν σίγουρα θα προξενήσουν αντίποινα και, σε κάθε περίπτωση, θα ωθήσουν προς τα πάνω τις τιμές για τους Αμερικανούς, ειδικά για τα νοικοκυριά χαμηλότερων εισοδημάτων που είναι πιο συνηθισμένα σε φθηνότερα εισαγόμενα αγαθά.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, ανακοινώνει δασμούς για τις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου, περιστοιχιζόμενος από εργαζόμενους της βιομηχανίας χάλυβα και αλουμινίου, στις 8 Μαρτίου 2018. LEAH MILLIS / REUTERS
-----------------------------------------------------------------------------------------

Επειδή η Κίνα φαίνεται σήμερα αποφασισμένη να αλλάξει ταχύτητα και να μειώσει την έμφαση σημαντικών στοιχείων της έκθεσής της στις δυνάμεις της αγοράς τα οποία είχε επιδιώξει στο παρελθόν, ο Trump φαίνεται να πιστεύει ότι δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση από έναν εμπορικό πόλεμο. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν πολλές. Πρώτον, αν οι προηγμένες οικονομίες παρουσιάσουν μια κοινή άμυνα των αρχών της αγοράς έναντι της Κίνας, εξακολουθεί να υπάρχει μια πολύ καλή πιθανότητα το Πεκίνο να τροποποιήσει την κρατικίστικη τάση του. Ωστόσο, δεδομένου ότι ο Trump έχει τόσο βιτριόλι για τις συναδέλφους προηγμένες οικονομίες όσο και για την Κίνα, μια τέτοια συμπαράταξη δεν αποτελεί αξιόπιστο στοίχημα. Επομένως, ακόμη και αν η παρούσα επανεκτίμηση πρέπει να διεξαχθεί μέσω διμερών και όχι πολυμερών συμφωνιών, οι Κινέζοι και οι Αμερικανοί ηγέτες μπορούν και πρέπει να διαχειριστούν από κοινού την αποδέσμευσή τους και όχι να απομακρυνθούν με τυχαίο τρόπο. Τα έθνη με μη συγκλίνοντα συστήματα [1], δηλαδή εκείνα που δεν ακολουθούν τα ίδια βασικά μοντέλα οικονομικής κρατικής πολιτικής, δεν μπορούν να συμμετάσχουν και να αλληλεπιδρούν με τον ίδιο βαθμό που μπορούν οι ομοϊδεάτες. Δεν είναι καθόλου ντροπή το να το δηλώσουμε με σαφήνεια. Συνεπώς, θα απαιτηθεί ορισμένη αποδέσμευση (disengagement) εμπορίου και επενδύσεων, αλλά είναι πολύ καλύτερο να γίνει αυτό με ελεγχόμενο τρόπο και όχι με μονομερείς απειλές, προστατευτικά μέτρα, αντίποινα και διστακτική κλιμάκωση.

ΠΟΤΕ ΝΑ ΜΗΝ ΥΠΑΡΞΕΙ ΑΠΟΔΕΣΜΕΥΣΗ

Υπάρχουν πολλοί τομείς στους οποίους η Κίνα και οι προηγμένες οικονομίες μπορούν να αποφύγουν την διακοπή των οικονομικών δεσμών. (Σημειώστε ότι η λογική ισχύει τόσο για τις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και για άλλες προηγμένες οικονομίες). Αυτοί, περιλαμβάνουν δραστηριότητες όπου δεν υπάρχει μεταφορά τεχνολογίας που να παρέχει ιδιόκτητες πληροφορίες ή οποιοδήποτε στρατηγικό πλεονέκτημα, όπου δεν προκύπτουν τρωτά σημεία από την εξάρτηση από την προσφορά ή την ζήτηση στον άλλον, και όπου το κυνήγι των αγορών του ενός ή του άλλου δεν προξενεί ανησυχία. Οι περισσότερες αμερικανικές εισαγωγές από την Κίνα δεν αποτελούν απειλή για την εθνική ασφάλεια, παρά το γεγονός ότι ο Trump ισχυρίζεται ότι αυτό αποτελεί την βάση για τους δασμούς στον χάλυβα και το αλουμίνιο [2]. Ούτε απειλούν την υγεία των οικονομικών οικοσυστημάτων των ΗΠΑ. Αυτές οι εισαγωγές περιλαμβάνουν φθηνά κινεζικά προϊόντα όπως ενδύματα, παιχνίδια, έπιπλα και ηλεκτρονικά είδη ευρείας κατανάλωσης, στα οποία βασίζονται οι Αμερικανοί που διαθέτουν χαμηλότερο εισόδημα. Αποτελούν περισσότερο από το 40% των εξαγωγών της Κίνας προς τις Ηνωμένες Πολιτείες και θα μπορούσαν εύκολα να τοποθετηθούν σε μια «λευκή λίστα» [στμ: μια λίστα προϊόντων ή ατόμων που είναι άξια εμπιστοσύνης]. Αυτό ισχύει και για τις περισσότερες εξαγωγές των ΗΠΑ προς την Κίνα, συμπεριλαμβανομένου του χαλκού, του χαρτοπολτού, των πλαστικών υλικών, των κορμών και της ξυλείας, και του ιατρικού εξοπλισμού. Μαζί, τα προϊόντα αυτά αντιστοιχούν στο 12% των συνολικών εξαγωγών των ΗΠΑ προς την Κίνα. Μπορούμε και πρέπει να συνεχίσουμε να αγοράζουμε αυτά τα προϊόντα από την Κίνα και αντίστροφα. Και οι δύο χώρες θα μπορούσαν φυσικά να προμηθευθούν τα προϊόντα αυτά από αλλού, αλλά θα αντιμετώπιζαν υψηλότερες τιμές αν το έκαναν.

Οι κατηγορίες των αμερικανικών εξαγωγών προς την Κίνα που περιλαμβάνουν πιο προηγμένες τεχνολογίες (όπως οι ημιαγωγοί και τα αεροσκάφη) ή που είναι κρίσιμες για την επισιτιστική ασφάλεια (όπως η σόγια) ή την ενεργειακή ασφάλεια [3] (όπως το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και ο άνθρακας), είναι πιο περίπλοκο να περιληφθούν σε μια λευκή λίστα από την άποψη του Πεκίνου. Αν οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν ο μοναδικός παραγωγός αυτών των αγαθών ή εάν δεν ήταν δυνατό η Κίνα να τα συσσωρεύσει, και να της δοθεί έτσι αρκετός χρόνος για να προσαρμοστεί σε διαταραχές εφοδιασμού όπως ένα εμπάργκο, τότε το Πεκίνο θα μπορούσε να βρει αυτά τα προϊόντα ακατάλληλα για μια λευκή λίστα. Η πραγματικότητα είναι ότι η Κίνα μπορεί να βρει πολλούς εναλλακτικούς προμηθευτές για τα περισσότερα από αυτά τα προϊόντα. Μπορεί επίσης να τα συσσωρεύσει, να στραφεί σε υποκατάστατες εισροές ή να αντισταθμίσει με άλλο τρόπο τους κινδύνους ενός αποκλεισμού από τις ΗΠΑ. Συνεπώς, το υψηλό μερίδιο των ΗΠΑ στις εισαγωγές της Κίνας δεν αποκλείει αναγκαστικά την δυνατότητα για μια λευκή λίστα.

RHODIUM GROUP
-------------------------------------------------------------------------------------------

Με το να συνεργαστούν για τον εντοπισμό των τομέων εμπορίου στους οποίους τα διαφορετικά πολιτικά, αναπτυξιακά και στρατηγικά μοντέλα δεν δημιουργούν κινδύνους εθνικής ασφάλειας, η Ουάσινγκτον και το Πεκίνο, μαζί με άλλες προηγμένες οικονομίες, μπορούν να μειώσουν το κόστος της αποδέσμευσης.

ΑΠΟΔΕΣΜΕΥΟΜΕΝΟΙ ΕΙΡΗΝΙΚΑ ΟΤΑΝ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ

Σε περιοχές όπου οι προηγμένες οικονομίες πιστεύουν ότι η παλίρροια του κρατισμού στην Κίνα απαιτεί υψηλότερα αναχώματα, ο στόχος θα πρέπει να είναι η ειρηνική αποδέσμευση και όχι οι στρατιωτικές απειλές που θα διαταράξουν τα 40 χρόνια παγκόσμιας οικοδόμησης δικτύων. Θα υπάρχουν πολλοί τομείς στους οποίους η δραστηριότητα που προηγουμένως ενθαρρυνόταν ίσως να μην θεωρείται πλέον ενδεδειγμένη ή μπορεί να χρειαστεί να περιοριστεί. Για παράδειγμα, περιμένοντας την σύγκλιση της Κίνας με τα πρότυπα της οικονομίας της αγοράς, οι Ηνωμένες Πολιτείες από το 2000 επέτρεψαν σε μεγάλο βαθμό την ανεμπόδιστη απόκτηση αμερικανικών επιχειρήσεων από τους Κινέζους, κάτι που κανονικά δεν θα επιτρεπόταν μεταξύ αντιπάλων. Πράγματι, δεν υπήρχαν καλύτερες αποδείξεις για τις φιλελεύθερες προθέσεις και τις ελπίδες των Ηνωμένων Πολιτειών απέναντι στην Κίνα από το άνοιγμά τους στις εξαγορές. Σε πλήθος τομέων όπου η Κίνα απαγορεύει ή περιορίζει την ξένη συμμετοχή -ενέργεια, υποδομές, χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, αυτοκίνητα, μέσα μαζικής ενημέρωσης και ψυχαγωγίας και άλλα- οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες του ΟΟΣΑ διατήρησαν μια σε μεγάλο βαθμό ανοικτή πόρτα. Η βάση δεδομένων του Rhodium Group για τις ξένες άμεσες επενδύσεις μεταξύ ΗΠΑ-Κίνας [4] το καθιστά σαφές. Μέτρα ανοικτότητας μεταξύ της Κίνας και εκείνων των εθνών δείχνουν πόσο πολύ διαφορετικά παραμένουν τα επίπεδα ανοικτότητάς τους σήμερα.

RHODIUM GROUP
----------------------------------------------------------------------------------------

Εάν η Κίνα δεν είχε υιοθετήσει την σύγκλιση στο παρελθόν, οι προηγμένες οικονομίες δεν θα είχαν ανοίξει τις πόρτες τους τόσο πολύ όσο το έκανα για να προχωρήσει το εμπόριο και οι επενδύσεις. Αν η Κίνα απομακρυνθεί από το μοντέλο του ΟΟΣΑ [5] σήμερα, τότε αυτοί οι πρώην εταίροι θα επιμείνουν στην αμοιβαιότητα για το μέλλον, και θα επανεξετάσουν την υπάρχουσα δραστηριότητα του παρελθόντος. Η μη σύγκλιση της Κίνας είναι εμφανής σε πολιτικές όπως η «Made in China 2025», η οποία προαποφασίζει τα μερίδια αγοράς για εγχώριες και ξένες επιχειρήσεις αντί να αφήνει το αποτέλεσμα στις δυνάμεις της αγοράς. Ο ανταγωνισμός βρίσκεται στην ρίζα της αμερικανικής οικονομικής και πολιτικής κουλτούρας, και στην κουλτούρα σχεδόν κάθε άλλης προηγμένης οικονομίας. Αν η Κίνα απομακρυνθεί από αυτό, τότε τα Δυτικά έθνη θα στραφούν φυσικά από την διαχειριζόμενη εναρμόνιση σε κάτι πιο αυτοπροστατευτικό.

Τι θα απαιτούσε αυτή η στροφή; Πρώτον, αντί να θεωρούν τις επενδύσεις γενικά ως καλόπιστες μέχρι να αποδειχθεί ότι είναι κάτι άλλο, οι αναπτυγμένες χώρες είναι πιθανό να αντιστρέψουν το βάρος της απόδειξης και να ζητήσουν από τις επιχειρήσεις που προέρχονται από μη συγκλίνοντα έθνη να αποδείξουν την φιλικότητά τους προς την αγορά κατά περίπτωση. Αυτό μπορεί να συνεπάγεται την ανάλυση του κόστους κεφαλαίου μιας επιχείρησης, των κανόνων εταιρικής διακυβέρνησης, των εσωτερικών ποσοστών απόδοσης ή άλλων μεταβλητών που μπορούν να αλλοιωθούν από την βαριά κρατική κινέζικου τύπου παρέμβαση [6].

Για τις εμπορικές και επενδυτικές δραστηριότητες που δεν πληρούν πλέον τα κριτήρια για κατάταξη στην λευκή λίστα, οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ και της Κίνας πρέπει να συνεργαστούν για να αποφασίσουν πώς να προχωρήσουν, παρά να στραφούν σε ψυχροπολεμικές απειλές για απομονωτισμό και περιορισμό. Για ορισμένους εμπορικούς τομείς, η αποδέσμευση μπορεί να αποτραπεί με την λήψη μέτρων που θα δείχνουν ότι δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Για παράδειγμα, αν το θέμα είναι η αμοιβαία πρόσβαση στις αγορές του άλλου, η Κίνα θα μπορούσε να λάβει μέτρα για να ανοίξει πλήρως την πόρτα για ξένες συμμετοχές στην εγχώρια οικονομία της. Θα υπάρξουν και άλλες περιπτώσεις όπου είναι εφικτός ο μετριασμός. Για παράδειγμα, η Ουάσιγκτον μπορεί να είναι πιο άνετη με τις κινεζικές επενδύσεις σε κοινοπραξίες ή με μειοψηφικούς ρόλους και όχι με τον πλήρη έλεγχο μιας οντότητας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στο εμπόριο, οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να είναι επιρρεπείς στο να αφήσουν την πόρτα ανοιχτή στις εισαγωγές από ένα συγκεκριμένο σύνολο επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην Κίνα, αντί να αποκλείσουν εξ ολοκλήρου μια κατηγορία εμπορίου. Τέλος, σε περιπτώσεις όπου δεν είναι δυνατή ούτε η πρόληψη ούτε ο μετριασμός, η πλήρης αποδέσμευση θα πρέπει να τύχει διαχείρισης, με στόχο να προκαλέσει τον ελάχιστο πόνο και την ελάχιστη διαταραχή στον επιχειρηματικό τομέα αντί να επιβάλει τη μέγιστη δυσφορία [7], όπως απειλούν οι πολιτικοί σήμερα.

Το κόστος της αποδέσμευσης θα είναι σοβαρό για την Κίνα, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τα τρίτα μέρη. Είναι πιθανό ότι όταν η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα κοιτάξουν τις σκληρές αυτές πραγματικότητες κατάματα, με το κόστος της προσαρμογής να είναι πιθανό να φθάσει τα τρισεκατομμύρια δολάρια κατά την επόμενη δεκαετία, θα αναζητήσουν μια εναλλακτική λύση αντί της απεμπλοκής. Όμως, με το Πεκίνο να εργάζεται σοβαρά για να κατευθύνει το σύστημά του στο να μην συγκλίνει με προηγμένα μοντέλα οικονομίας, αυτό γίνεται όλο και πιο δύσκολο όσο περνάει ο καιρός. Είναι η Κίνα πρόθυμη να ακυρώσει ή να αμβλύνει πολιτικές όπως το Made in China 2025, με το κρατικά καθορισμένο του ποσοστό επί των κινεζικών και μη κινεζικών μεριδίων αγοράς στο εσωτερικό και στο εξωτερικό; Μπορούν η Ευρώπη, η Ιαπωνία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες προηγμένες οικονομίες να κοιμούνται ήσυχα επιτρέποντας στην Κίνα να ανταγωνίζεται πλήρως στις αγορές τους χωρίς αμοιβαία πρόσβαση στην Κίνα; Κάποιοι βλέπουν την Δύση να επιλύει αυτόν το γρίφο χρησιμοποιώντας τις ίδιες πολιτικές με την Κίνα. Αλλά το οικονομικό μοντέλο του Πεκίνου του τύπου «πάρε τα λόγια μου στα σοβαρά» δεν είναι εφικτό για την φιλελεύθερη Δύση. Είναι αμφίβολο κατά πόσον είναι λειτουργικό ακόμη και για την Κίνα˙ αλλά με πολλές βασικές ομάδες οικονομικών δεδομένων να μην είναι πλέον διαθέσιμες δημοσίως, είναι δύσκολο να το πούμε. Ο μετριασμός του κόστους προσαρμογής μέσω μιας διαχειριζόμενης αποδέσμευσης, αντί του ριξίματος των ζαριών σε μια προσέγγιση εμπορικού πολέμου χωρίς δεσμεύσεις [8], είναι η υπεύθυνη κίνηση.

ΑΦΗΝΟΝΤΑΣ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ ΓΙΑ ΕΠΑΝΑΔΕΣΜΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ

Εάν η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες εξαντλήσουν τις εναλλακτικές λύσεις και ακολουθήσουν την οδό της αποδέσμευσης, θα ήταν καλό οι ειδικοί της πολιτικής τους να δημιουργήσουν ευκαιρίες για επαναδέσμευση στην πορεία, διότι η σημερινή απόκλιση στα πολιτικά και οικονομικά μοντέλα μπορεί να μην διαρκέσει για πάντα. Η Κίνα έχει περάσει από πολλούς κύκλους αγάπης-μίσους ως προς τις ξένες επιρροές στην ιστορία της, ειδικά τα τελευταία 200 χρόνια. Ο εθνικισμός συχνά κράτησε την Κίνα πίσω από πλευράς οικονομικής δυναμικής [3], και γι’ αυτό κατά το τέλος του τελευταίου αντι-διεθνιστικού κύκλου της το 1978, το κατά κεφαλήν εισόδημά της ήταν περίπου 350 δολάρια ετησίως -το ήμισυ του επιπέδου του Τόγκο το ίδιο έτος. Εάν η Δύση διατηρήσει την πίστη της στις ελεύθερες αγορές, την ελευθερία του λόγου, τον ατομικισμό και την δημοκρατία, παραμένει καλός λόγος να φανταστούμε ότι η Κίνα τελικά θα θέλει να είναι μέρος του προκύπτοντος δυναμισμού και θα επανεξετάσει τις επιλογές της πολιτικής της στο μέλλον.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να ανοίξουν δρόμους σε αυτή την συζήτηση με το να καθορίζουν ποια στοιχεία φιλελευθερισμού της αγοράς είναι απαραίτητα και, στην συνέχεια, εκτιμώντας αντικειμενικά εάν η Κίνα είναι συγκλίνουσα ή αποκλίνουσα ως προς αυτά. (Αυτός είναι ο σκοπός του China Dashboard [9] που διατηρεί το Rhodium Group με το Asia Society Policy Institute, το οποίο καταγράφει κατά πόσον η Κίνα πραγματοποιεί τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις που είχε θέσει το 2013). Σε κυβερνητικό επίπεδο, ακόμα κι αν η δέσμευση δεν αντιπροσωπεύει πλέον την στρατηγική των ΗΠΑ, πρέπει να χρησιμοποιηθεί για να μειωθεί ο κίνδυνος της σύγκρουσης με την δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο. Αυτό σημαίνει ότι ο διάλογος παραμένει ουσιαστικός. Πρέπει να γίνεται σε τακτική βάση, όχι για να δημιουργηθεί μια επιφανειακή εικόνα ενοποιητικών κανόνων, αλλά απλά για να αποφευχθούν οι περιττές και αντιπαραγωγικές εκρήξεις. Οι εμπορικοί πόλεμοι δεν είναι εύκολο να κερδηθούν. Οι διάλογοι, από την άλλη πλευρά, δεν είναι εύκολο εγγενώς να φέρουν την ήττα.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2018-03-20/trade-war-only-...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/reviews/review-essay/how-china-and-americ...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2017-05-19/art-ste...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2018-02-13/green-giant
[4] http://www.us-china-fdi.com/
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/2015-03-11/economic-coalition-wi...
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2017-06-29/beijings-debt-d...
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2018-02-13/china-r...
[8] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2015-12-03/fair-trade
[9] http://chinadashboard.asiasociety.org/china-dashboard/

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition