Οι άγνωστοι ενεργειακοί τιτάνες στην ανατολική Κασπία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι άγνωστοι ενεργειακοί τιτάνες στην ανατολική Κασπία

Ο ρόλος του Καζακστάν και του Τουρκμενιστάν στη μεγάλη σκακιέρα

Πάντως, το γεγονός ότι ο συγκεκριμένος αγωγός διασχίζει, στο μεγαλύτερο μέρος του, τη Ρωσία, περιορίζει την αυτονομία των εταιρειών: Το 2006, όταν η Chevron πρότεινε να αυξήσει τα τέλη διέλευσης (transit fees) κατά 9%, η Ρωσία απείλησε να… ανακαλέσει την άδεια λειτουργίας του αγωγού. Επιπλέον, η Ρωσία δεν συμφωνεί επί χρόνια στην χρήση του μήκους 675 χιλιομέτρων αγωγού Οδησσός-Μπρόντυ (κατασκευάστηκε την περίοδο 1996-2002), ούτως ώστε το αργό προελεύσεως Τενγκίζ να καταλήγει στην Πολωνία. Μόνο μέσω του -πολύ μικρού σε χωρητικότητα- αγωγού από το Μπακού στην Σούπσα της Γεωργίας, μπορεί το καζακικό αργό να προωθηθεί στον αγωγό Οδησσός-Μπρόντυ, σύμφωνα και με την Διακήρυξη του Βίλνιους, την οποία προσυπέγραψαν έξι χώρες το 2007. Επομένως, ο CPC περιορίζεται λειτουργικά από το «κορεσμένο σημείο διέλευσης» (choke point) του Βοσπόρου, εκτός κι αν κατασκευαστεί κάποιος παρακαμπτήριος των Στενών αγωγός, όπως ο Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη (μια ιδέα με ηλικία 23 ετών).

Ένας δεύτερος σύγχρονος πετρελαιαγωγός του Καζακστάν είναι ο τεράστιος -μήκους 2.228 χιλιομέτρων- αγωγός προς την Δυτική Κίνα (και ειδικότερα, το Σιάν, περιοχή της μειονότητας των Ουιγούρων). Αυτόν τον ανέπτυξαν από κοινού η KazMunaiGas και η επίσης κρατική China National Petroleum Corporation, ξεκινώντας ήδη από το 1997. Λειτούργησε τελικά τον Ιούλιο του 2006 και σήμερα μεν μεταφέρει 240.000 βαρέλια ημερησίως, όμως, μέχρι το τέλος της παρούσης δεκαετίας, θα φτάσει στις 400.000, ούτως ώστε να καλύψει μέρος των εξαγωγών και από το Κασαγκάν (βλ. παρακάτω). Μακροπρόθεσμα, και εφόσον τα Τενγκίζ και Κασαγκάν εξαντλήσουν την δυναμική τους, θα μπορούσε να επεκταθεί ακόμη και στο 1 εκατ. βαρέλια ημερησίως, συναγωνιζόμενος σε χωρητικότητα τους BTC/CPC. Τέλος, μικρές ποσότητες καζακικού αργού έχουν κατά καιρούς προωθηθεί με τάνκερ και στο ιρανικό λιμάνι της Κασπίας, τη Νέκα, για διύλιση σε Τεχεράνη και Ταμπρίς.

Όμως, το πραγματικό «άγιο δισκοπότηρο» του Καζακστάν και ολόκληρης της Κασπίας είναι το υπερ-κοίτασμα Κασαγκάν, η μεγαλύτερη ανακάλυψη παγκοσμίως μετά το 1968 (ανακαλύφθηκε μόλις το 2000). Βρίσκεται στην Β. Κασπία και έχει εκτιμώμενα αποθέματα τουλάχιστον 38 δισ. βαρέλια, εκ των οποίων 25% θεωρούνται απολήψιμα. Δηλαδή, είναι το πέμπτο μεγαλύτερο πεδίο παγκοσμίως και το μεγαλύτερο εκτός Μέσης Ανατολής. Το reservoir του έχει διαστάσεις 75 επί 35 χιλιόμετρα. Εντούτοις, το μεγάλο βάθος της γεώτρησης (καθώς η κορυφή του reservoir βρίσκεται 4,5 χιλ. κάτω από τον πυθμένα της Κασπίας), η τεράστια διαφορά θερμοκρασίας -άνω των 100 βαθμών- μεταξύ θέρους και χειμώνα, η υψηλή πίεση, η θειώδης -σε ποσοστό 19%- σύνθεση του αργού και, τέλος, τα αβαθή ύδατα της περιοχής (τόσο ρηχά, που το καθιστούν ίσως μοναδικό στον κόσμο μεταξύ των offshore κοιτασμάτων), δυσκολεύουν αφάνταστα το έργο της κοινοπραξίας North Caspian Sea, αποτελούμενης από τις EΝΙ (16,8%), Shell (16,1%), Total (16,8%), ExxonMobil (16,8%), KazMunayGas (16,8%), China National Petroleum Corporation (8,4%), και Inpex (7,6%). Θεωρείται, επομένως, από τους περισσότερους αναλυτές ως το πιο ακριβό ενεργειακό πρότζεκτ στην Ιστορία, με κόστος ανάπτυξης πάνω από 110 δισ. δολάρια. Εκτιμήσεις, δε, θέλουν το Κασαγκάν να μην κάνει απόσβεση («break even») παρά μόνο με διεθνή τιμή αργού 80+ δολ. ανά βαρέλι. Τον Σεπτέμβριο του 2013 και με δέκα ολόκληρα έτη καθυστέρηση σε σχέση με το αρχικό πρόγραμμα ανάπτυξης (που έκανε λόγο για το 2003), ξεκίνησε η παραγωγή από το Κασαγκάν, η οποία, όμως, διακόπηκε αιφνιδίως μέσα σε λιγότερο από ένα μήνα, λόγω διαρροής αερίου. Έκτοτε πολλοί ομίλησαν για «λευκό ελέφαντα». Εάν η ανάπτυξη του Κασαγκάν είχε αποδειχτεί απρόσκοπτη, σήμερα (2017) η χώρα θα παρήγαγε σχεδόν 3,5 εκ. βαρέλια ημερησίως εκ των οποίων 1,2 εκατ. μόνο από το συγκεκριμένο κοίτασμα, σύμφωνα με τους φιλόδοξους ενεργειακούς σχεδιασμούς της Αστάνα στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Η πραγματικότητα, όμως, αποδείχτηκε διαφορετική...

15042018-2.jpg

Ο πρόεδρος του Καζακστάν, Nursultan Nazarbayev σε τελετή υπογραφής στο Πεκίνο, τον Αύγουστο του 2015. REUTERS/Lintao Zhang/Pool/File photo
-------------------------------------------------------------------------------------------

Τελικά, η επανέναρξη παραγωγής στο Κασαγκάν έλαβε χώρα χωρίς προβλήματα τον Οκτώβριο του 2016 και εγκαινιάστηκε επισήμως από τον Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ στις 7/12/2016. Αποτέλεσε, αναμφισβήτητα, το «γεγονός της χρονιάς» στον τομέα του upstream (άντλησης) παγκοσμίως, έστω και με αρχικό ύψος παραγωγής μόλις 75.000 βαρέλια την ημέρα. Για το 2017, η εκτιμώμενη παραγωγή θα είναι 9 εκατ. τόνοι ή 180.000 βαρέλια την ημέρα, δηλαδή το Κασαγκάν θα προσθέσει φέτος μόλις 10% στην συνολική παραγωγή της χώρας, την οποία, όμως, μακροπρόθεσμα φιλοδοξεί να εκτοξεύσει. Η αρχική παραγωγή του καταλήγει, στο συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος της, στον αγωγό CPC προς Νοβοροσίσκ, αν και στο μέλλον θα προστεθούν ως μεταφορείς και οι αγωγοί προς Τσεϋχάν (BTC) και προς Κίνα. Σύμφωνα με πληροφορίες, το επίσημο κράτος και δη ο ίδιος ο Ναζαρμπάγιεφ, παρά μια κάποια προτίμηση υπέρ του BTC, δεν έχει επιχειρήσει να «επιβάλει» κάποια εξαγωγική όδευση στην κοινοπραξία, αφήνοντάς την να αποφασίσει με εμπορικά κριτήρια. Τέλος, ως προς τις εξαγωγές φυσικού αερίου, που δεν είναι σημαντικές, ο σοβιετικής εποχής αγωγός προς Ρωσία πλαισιώθηκε πριν λίγα χρόνια από το καζακικό τμήμα του αγωγού «Κεντρικής Ασίας» προς την Κίνα, για τον οποίο βλ. παρακάτω.

ΤΟΥΡΚΜΕΝΙΣΤΑΝ: ΑΝΤΙ ΓΙΑ ΕΥΡΩΠΗ, ΑΕΡΙΟ ΣΕ ΙΝΔΙΑ ΚΑΙ ΚΙΝΑ