Η επανάσταση της Ιταλίας ενάντια στην Ευρωπαϊκή Ένωση | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η επανάσταση της Ιταλίας ενάντια στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Ο λαϊκισμός έφτασε στην Ρώμη
Περίληψη: 

Πολλοί συγκρίνουν τη νέα κυβέρνηση με την λαϊκιστική κυβέρνηση που ανέβηκε στην εξουσία στην Ελλάδα το 2015. Τελικά, όμως, ο ΣΥΡΙΖΑ αποδέχτηκε την δεσμευτική φύση των περιορισμών που επέβαλε η ΕΕ (όπως το έκανε και ο λαός της Ελλάδας). Η ελπίδα είναι ότι η νέα ιταλική κυβέρνηση θα μάθει από την ελληνική εμπειρία αντί να εξαναγκάσει μια αντιπαράθεση με την Ευρώπη.

Ο ERIK JONES είναι Διευθυντής Ευρωπαϊκών και Ευρασιατικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins και Ανώτερος Ερευνητής στο Nuffield College της Οξφόρδης. Είναι ο συντάκτης, με τον Gianfranco Pasquino, του The Oxford Handbook of Italian Politics (Oxford University Press, 2015).

Πριν από τριάντα χρόνια, δύο Ιταλοί οικονομολόγοι, ο Francesco Giavazzi και ο Marco Pagano, δημοσίευσαν ένα έγγραφο [1] εξηγώντας γιατί οι κυβερνήσεις θα δεσμευτούν με διεθνείς οικονομικές συμφωνίες που περιορίζουν τις πολιτικές επιλογές τους. Ο εξωτερικός περιορισμός, υποστήριξαν, ήταν το κόστος της αξιοπιστίας. Με το να δένουν τα χέρια τους, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής επικοινώνησαν στις αγορές ότι είχαν δεσμευθεί για υπεύθυνες αλλά οδυνηρές και ενδεχομένως μη δημοφιλείς πολιτικές. Και με το να διαμορφώνουν τις προσδοκίες της αγοράς, οι φορείς χάραξης πολιτικής καθιστούσαν ευκολότερη και λιγότερο δαπανηρή την επίτευξη των δικών τους εγχώριων στόχων.

26052018-1.jpg

Ο Ιταλός πρωθυπουργός, Giuseppe Conte, στην Ρώμη, τον Μάιο του 2018. ALESSANDRO BIANCHI / REUTERS
-----------------------------------------------------------------------------

Για περίπου δύο δεκαετίες, που ξεκίνησαν από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 μέχρι την έναρξη της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης [2] το 2008-09, οι Ιταλοί πολιτικοί χρησιμοποίησαν αυτή την έννοια του εξωτερικού περιορισμού -στα ιταλικά, vincolo esterno- για να εισαγάγουν ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις στις συντάξεις, τις αγορές εργασίας, και τα δημόσια οικονομικά. Ως πρωθυπουργός, ο Romano Prodi μέχρι που χρησιμοποίησε το vincolo esterno για να βοηθήσει την Ιταλία να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ένταξης στο ευρώ [3].

Ωστόσο, η νέα κυβέρνηση της Ιταλίας, μια συμμαχία μεταξύ του αριστερού λαϊκιστικού Κινήματος των Πέντε Αστέρων (M5S) και της δεξιάς λαϊκίστικης Lega, κήρυξε τον τερματισμό αυτού του είδους σηματοδότησης μέσω του περιορισμού. Ο στόχος τους, που περιγράφεται σε ένα έγγραφο 58 σελίδων το οποίο καλύπτει τα πάντα, από την αγροτική πολιτική έως την πανεπιστημιακή εκπαίδευση, είναι η πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων χωρίς διεθνείς δεσμεύσεις [4]. Τα χέρια της Ιταλίας δεν θα είναι πλέον δεμένα.

Το πρόβλημα είναι ότι οι διεθνείς περιορισμοί που συμφωνήθηκαν από προηγούμενες κυβερνήσεις δεν έχουν εξαφανιστεί. Η Ρώμη παραμένει εμπλεκόμενη με τις διαδικασίες της ΕΕ για τον συντονισμό των μακροοικονομικών πολιτικών, οι οποίες απαιτούν τη μείωση του χρέους και του ελλείμματός της [5] και τη μεταρρύθμιση άλλων οικονομικών θεσμών. Επιπλέον, η Ιταλία εξαρτάται περισσότερο από τις αγορές τώρα παρά ποτέ. Εάν οι αγορές ξαφνικά αλλάξουν τις προσδοκίες τους για την Ιταλία -αν πιστέψουν ότι η νέα κυβέρνηση δεν θα συμμορφωθεί με τις δεσμεύσεις των προηγούμενων- ο δανεισμός θα γίνει πιο δαπανηρός και η χάραξη πολιτικής πιο περίπλοκη. Ο Giavazzi και ο Pagano είχαν δίκιο σε αυτό.

Οι νέοι εταίροι του [κυβερνητικού] συνασπισμού φαίνεται να μην ενδιαφέρονται. Πράγματι, φαίνονται πρόθυμοι να αποδείξουν ότι έχουν την θέληση να πληρώσουν [το όποιο κόστος] για [να έχουν] μεγαλύτερο περιθώριο ελιγμών. Αυτή η επιθυμία τους να απορρίψουν το vincolo esterno είναι κρίσιμη για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η κυβέρνηση θα προσεγγίσει τόσο την ΕΕ όσο και την δική της εγχώρια μεταρρυθμιστική ατζέντα. Εξηγεί το γιατί πολλές από τις μεταρρυθμίσεις που προτείνει ο συνασπισμός -συμπεριλαμβανομένων εκείνων που σχετίζονται με τις συντάξεις, την στήριξη του εισοδήματος, τα δημόσια οικονομικά, την φορολογική μεταρρύθμιση και την τραπεζική εποπτεία- έρχονται σε αντίθεση με τις ευρωπαϊκές δεσμεύσεις της Ιταλίας και γιατί οι ηγέτες του M5S και της Lega αντιδρούν τόσο γρήγορα σε οποιεσδήποτε ευρωπαϊκές δηλώσεις σχετικά με την σημασία της τήρησης των κανόνων (την Τρίτη, ο ηγέτης της Lega, Matteo Salvini, προειδοποίησε την Γαλλία [6] ενάντια στο «να χώνει τη μύτη (της) στις υποθέσεις άλλων λαών»).

Το πιο σημαντικό, αυτή η επιθυμία απελευθέρωσης από εξωτερικούς περιορισμούς εξηγεί γιατί η σύνθεση της υπουργικής ομάδας είναι λιγότερο σημαντική από τις γενικές δεσμεύσεις που σκιαγραφούνται στην συμφωνία [σύμπηξης] του συνασπισμού. Είτε η νέα κυβέρνηση διορίσει έναν οικονομολόγο είτε έναν πολιτικό ως Υπουργό Οικονομικών, πρόκειται να αποτρέψει κάθε προσπάθεια των εξωτερικών παραγόντων να την αναγκάσουν να αντεπεξέλθει στις φιλοδοξίες της, οι οποίες περιλαμβάνουν μιαν επανάσταση όσον αφορά το πώς φορολογούνται τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις, τον τρόπο με τον οποίο τυγχάνουν διαχείρισης οι παράνομοι μετανάστες και οι επιζητούντες άσυλο, και πώς λειτουργεί το ιταλικό κράτος πρόνοιας για να υποστηρίξει τους ηλικιωμένους, τους φτωχούς, αυτούς που αναζητούν εργασία και εκείνους που δεν μπορούν να υποστηρίξουν τον εαυτό τους.

ΠΑΡΤΥ ΔΑΠΑΝΩΝ

Την Τετάρτη, αφότου ο Ιταλός πρόεδρος, Sergio Mattarella, τελικά συναίνεσε στον διορισμό του Giuseppe Conte ως νέου πρωθυπουργού, ο Σαλβίνι ανακοίνωσε γρήγορα τις κυβερνητικές προτεραιότητες για τους πρώτους τρεις μήνες της στην εξουσία -μείωση των φόρων και ανατροπή των αντιδημοφιλών συνταξιοδοτικών μεταρρυθμίσεων που ψηφίστηκαν το 2011 από την κυβέρνηση της κρίσης με επικεφαλής τον Mario Monti. Μερικά από αυτά θα είναι σχετικά ειλικρινή. Ο νέος συνασπισμός δεν μπορεί να αλλάξει ριζικά τον ιταλικό φορολογικό κώδικα στις πρώτες εκατό ημέρες του, αλλά μπορεί να εξαλείψει ορισμένους από τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης επί της βενζίνης και να αρχίσει να αλλάζει τα κριτήρια επιλεξιμότητας για συντάξεις, π.χ. αντικαθιστώντας τις απαιτήσεις ηλικίας με τα έτη εργασίας, και επιτρέποντας στις γυναίκες να αποχωρήσουν από το εργατικό δυναμικό νωρίτερα από τους άνδρες.