Πώς αποτυγχάνει η Δυτική πολιτική κατά της διαφθοράς στην Ουκρανία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς αποτυγχάνει η Δυτική πολιτική κατά της διαφθοράς στην Ουκρανία

Πρέπει να επικεντρωθεί στους θεσμούς, όχι σε άτομα

30052018-2.jpg

Τα «ΜΑΤ» κρατούν αντικυβερνητικό διαδηλωτή καθώς άνδρες της Εθνικής Φρουράς διαλύουν έναν παράπηγμα διαμαρτυρίας κοντά στο κτήριο του κοινοβουλίου, στο Κίεβο, τον Μάρτιο του 2018. GLEB GARANICH / REUTERS
-------------------------------------------------------------

Κατά ειρωνικό τρόπο, η εκστρατεία κατά της διαφθοράς που υποστηρίχθηκε από την Δύση δεν συνέβαλε στην εδραίωση των δυνάμεων υπέρ της μεταρρύθμισης. Ωστόσο, μείωσε όντως την εκτίμηση του κοινού για τα πραγματικά κέρδη που είχαν πραγματοποιηθεί και «βούλιαξε» την υποστήριξη για όσους βρίσκονται στην εξουσία, συμπεριλαμβανομένου του Ποροσένκο. Το κοινό άρχισε να χάνει την πίστη του στους μεταρρυθμιστές, τους οποίους θεωρεί πλέον ως μια άσχημη εναλλακτική λύση. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι σήμερα οι δημοσκοπήσεις δείχνουν τρεις ανησυχητικές τάσεις: Τον πολιτικό κατακερματισμό, με οκτώ κόμματα στα πρόθυρα να ξεπεράσουν το κατώτατο όριο του 5% για να κερδίσουν έδρες όταν θα διεξαχθούν εκλογές τον Νοέμβριο του 2019, χωρίς κανένα κόμμα να κατέχει ούτε 10% υποστήριξη˙ την ισχύ των λαϊκιστικών κινημάτων˙ και την απουσία σοβαρής φιλελεύθερης εναλλακτικής λύσης. Παρόμοιες τάσεις κατακερματισμού και λαϊκισμού αντικατοπτρίζονται στις προεδρικές εκλογικές προτιμήσεις, όπου κανένας υποψήφιος δεν καταγράφει στις δημοσκοπήσεις πάνω από 8% σε έναν συνωστισμό για τις εκλογές του Μαρτίου 2019.

Η βασική αιτία της αποτυχίας της Δυτικής προσπάθειας κατά της διαφθοράς είναι καταθλιπτικά οικεία: Η εσφαλμένη πεποίθηση ότι το κλειδί για την αλλαγή ήταν οι μεμονωμένοι πολιτικοί και όχι οι θεσμοί. Καθώς αναλυτές και πολιτικοί όλο και περισσότερο επιχειρηματολογούν ότι ο Ποροσένκο πρέπει να φύγει, παραβλέπουν το γεγονός ότι η συστημική μεταρρύθμιση είναι πάντα μια περίπλοκη διαδικασία που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη μεταβολή των διαρθρωτικών σχέσεων και των θεσμικών πρακτικών και όχι από την αλλαγή των προσωπικοτήτων που τις κατευθύνουν. Η Πολωνία και η Ουγγαρία, οι οποίες φαινόταν να κάνουν άλματα προς την δημοκρατία και την αγορά στις αρχές της δεκαετίας του 1990, αποδεικνύουν αρκετά καλά αυτήν τη μη γραμμική διαδικασία, καθώς αμφότερες κατέληξαν σε δεξιό λαϊκισμό που απειλεί να διαλύσει τους δημοκρατικούς θεσμούς. Οι διογκωμένες Δυτικές προσδοκίες ότι ο Ρώσος πρώην πρόεδρος Μπόρις Γέλτσιν θα μεταμόρφωνε την χώρα του στην δεκαετία του 1990, καταδεικνύουν περαιτέρω τους κινδύνους του να δίνεται έμφαση στις προσωπικότητες και να αγνοούνται τα θεσμικά όργανα.

Η αλλοτρίωση του ουκρανικού κοινού από όσους βρίσκονται στην εξουσία είναι ακόμη πιο ατυχής λόγω των σημαντικών βημάτων που έχουν ήδη κάνει αυτοί οι ηγέτες για την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων. Αισθάνθηκαν δικαιολογημένα ότι είχαν αναλάβει μεγάλους πολιτικούς κινδύνους με το να αμφισβητήσουν ένα μεγάλο μέρος της παλαιάς τάξης, συμπεριλαμβανομένων των ολιγαρχών Dmitry Firtash και Ihor Kolomoysky, που ασκούσαν τεράστια επιρροή μέσω των εθνικών τηλεοπτικών σταθμών τους.

Οι Δυτικές πολιτικές καταπολέμησης της διαφθοράς στην Ουκρανία αποτυγχάνουν επειδή έχουν επικεντρωθεί στην δημιουργία και την ενδυνάμωση αντιφατικών δομών αντί να δημιουργούν συνεργατικές σχέσεις με το κράτος. Η μελλοντική υπέρ των μεταρρυθμίσεων διπλωματία πρέπει να περιλαμβάνει τρεις πραγματικότητες για την χώρα: Πρώτον, ότι οι Αρχές δεν θα επιδιώξουν ποτέ μια πολιτική που θα οδηγήσει στην αποστασία της κλονιζόμενης κυβερνώσας πλειοψηφίας τους˙ δεύτερον, ότι η χώρα βρίσκεται κάτω από μια αμείλικτη υβριδική στρατιωτική και πολιτική επίθεση από τη Ρωσία˙ και τέλος, ότι εάν η κυρίαρχη ελίτ πρόκειται να κλονιστεί από την ασφάλειά της, οι εναλλακτικές λύσεις πρέπει να είναι εκλογικά βιώσιμες και οι νέες πολιτικές συνθέσεις πρέπει να είναι ικανές να προωθήσουν περαιτέρω μεταρρυθμίσεις.

ΜΙΑ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ

Πώς πρέπει οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρώπη και τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να προσαρμόσουν την στρατηγική τους για την καταπολέμηση της διαφθοράς ώστε να επιτρέψουν στη μεταρρύθμιση να πετύχει σε μια εποχή ρωσικής επιθετικότητας; Με απλά λόγια, η Δυτική πολιτική πρέπει να επικεντρωθεί στην αξιοποίηση των εντυπωσιακών θεσμικών αλλαγών που έχει ήδη υιοθετήσει η Ουκρανία και στην περαιτέρω μείωση των διαρθρωτικών κινήτρων για διαφθορά. Για τον σκοπό αυτό, η Δύση πρέπει να ακολουθήσει πέντε πολιτικές.