Κάνοντας κάποιον θόρυβο για τον Θεό | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Κάνοντας κάποιον θόρυβο για τον Θεό

Πώς να κατανοήσετε τον πάπα Φραγκίσκο
Περίληψη: 

Ο πάπας Φραγκίσκος πιστεύει ότι η Εκκλησία δεν είναι αυτοσκοπός αλλά υπάρχει για να εξυπηρετήσει την ανθρωπότητα. Για να πραγματοποιήσει αυτή την αποστολή, έχει γενικά επιδιώξει διάλογο αντί της διαφοροποίησης.

Η MARIA CLARA BINGEMER είναι καθηγήτρια Θεολογίας στο Pontifical Catholic University στο Ρίο ντε Τζανέιρο. Αυτό το δοκίμιο έχει μεταφραστεί στα αγγλικά από τα πορτογαλικά από τον Eric M. B. Becker.

Από την πρώτη φορά που εμφανίστηκε στο μπαλκόνι [1] που βλέπει στην πλατεία του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη το 2013, ο πάπας Φραγκίσκος προσπάθησε να απομυθοποιήσει τον παπισμό και να καλλιεργήσει μια εικόνα του εαυτού του ως ταπεινού υπηρέτη των πιστών. Μπροστά στα συγκεντρωμένα πλήθη που περίμεναν με ανυπομονησία τον λευκό καπνό που αναγγέλλει την επιλογή του νέου Πάπα, ο Φραγκίσκος -προηγουμένως καρδινάλιος Jorge Mario Bergoglio από το Μπουένος Άιρες- επέλεξε να μην κάνει μια επίσημη εναρκτήρια ομιλία, όπως είχαν κάνει οι προηγούμενοι Πάπες. «Αδελφοί και αδελφές, καλό βράδυ», είπε. Στην συνέχεια αστειεύτηκε για την προηγούμενη απόστασή του -γεωγραφική και άλλη, ίσως- από το Βατικανό, σημειώνοντας ότι οι καρδινάλιοι που είχαν επιφορτιστεί με την ανακήρυξη ενός νέου Πάπα έπρεπε να κοιτάξουν «σχεδόν στα άκρα της γης» για να τον βρουν. Έκανε μια προσευχή για τον προκάτοχό του, τον πάπα Βενέδικτο του XVI, και στην συνέχεια εξήγησε, σε καθαρή αλλά εκκλησιαστικά άψογη γλώσσα, την αποστολή του επισκόπου της Ρώμης: Να προεδρεύσει «στην φιλανθρωπία πάνω από όλες τις εκκλησίες». Στην συνέχεια, υποκλίθηκε για να λάβει την ευλογία του πλήθους και έδωσε μια δική του ευλογία. Και αυτό ήταν.

05072018-1.jpg

Ο πάπας Φραγκίσκος στα Τίρανα, στην Αλβανία, τον Σεπτέμβριο του 2014. ALESSANDRO BIANCHI / REUTERS
-------------------------------------------------------------------------

Από εκείνη τη στιγμή, ο Φραγκίσκος δεν έχασε ποτέ την ευκαιρία να προβάλει μια αύρα ταπεινότητας. Αφθονούν τα στιγμιότυπα με εκείνον να επισκέπτεται οικογένειες στα σπίτια τους, απολαμβάνοντας έναν καφέ, αγκαλιάζοντας έναν άρρωστο πιστό ή φιλώντας ένα μικρό παιδί και ακόμη και αγοράζοντας καινούργια γυαλιά σε ένα κατάστημα οπτικών. Για να ενθαρρύνει μια τέτοια κάλυψη του Φραγκίσκου [από τα ΜΜΕ], το Βατικανό έχει επισημάνει ένα από τα βασικά του μηνύματα: Ότι οι Καθολικοί μπορούν και πρέπει να βρουν τον Θεό ακόμα και στις συνήθεις συνθήκες της ανθρώπινης ζωής. Έχει επίσης ενισχύσει την ιδέα ότι ο πάπας Φραγκίσκος δεν είναι μια μακρινή και μυστηριώδης φιγούρα αλλά ένας κοινός άνθρωπος όπως όλοι οι άλλοι, ένας ακόμη ακόλουθος του Ιησού Χριστού ανάμεσα σε πολλούς άλλους.

Παρά αυτές τις προσπάθειες -ή ίσως εν μέρει εξαιτίας τους- ο Φραγκίσκος αποδείχθηκε μια από τις πιο πολωμένες μορφές [2] στην ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας. Εξοργίζει τους υπερσυντηρητικούς και αφήνει αμήχανους τους παραδοσιακούς: Ένας αριθμός υψηλού προφίλ προσωπικοτήτων της Εκκλησίας πήγαν στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να καταδικάσουν τις διδασκαλίες του Φραγκίσκου. Αλλά ενθουσιάζει τους προοδευτικούς, οι οποίοι υποδέχθηκαν την επιλογή του ως Πάπα ως ότι σηματοδοτεί το τέλος ενός εκκλησιαστικού χειμώνα άνω των 30 χρόνων, κατά τον οποίο οι προκάτοχοί του, ο Ιωάννης Παύλος Β' και ο Βενέδικτος XVI, τοποθετούσαν την εκκλησία ως προπύργιο του θρησκευτικού συντηρητισμού σε έναν ταχύτατα εκκοσμικευόμενο κόσμο.

Εν τω μεταξύ, ο Φραγκίσκος μπερδεύει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τους δημοσιογράφους, οι οποίοι παραμένουν αβέβαιοι για το πώς να τον καλύψουν ή πώς να αφηγηθούν τον παπισμό του. Η ιστορία άρχισε αρκετά καθαρά, με ένα κύμα θετικού αισθήματος από τους νέους, τους φιλελεύθερους και πολλούς Καθολικούς που είχαν απομακρυνθεί από την Εκκλησία και που είδαν τον νέο Πάπα ως προσιτό, προσγειωμένο και ανοικτόμυαλο μεταρρυθμιστή, αφοσιωμένο στο να αντιμετωπίσει την δυστυχία των καταπιεσμένων και στην προστασία του περιβάλλοντος. Αυτές οι θέσεις, μαζί με την εύκολη συμπεριφορά του Πάπα, του προσέδωσαν μια μορφή pop-πολιτισμικής διασημότητας που δεν είχε ποτέ επιδιώξει ή κερδίσει ο άμεσος προκάτοχός του, ο κατηφής και ευγενής Βενέδικτος.

Αλλά τα τελευταία χρόνια, η ιστορία του Φραγκίσκου έχει μετατοπιστεί δραματικά. «Ο Πάπας Φραγκίσκος στην άγρια φύση», δήλωνε πρόσφατος τίτλος [3] στους The New York Times. «Σήμερα, ο Φραγκίσκος είναι όλο και πιο καταπολεμούμενος», ανέφερε το άρθρο. «Το πολιτικό κλίμα μετατοπίστηκε απότομα σε όλο τον κόσμο, ενισχύοντας τους λαϊκιστές και τους εθνικιστές που αντιτίθενται σε αυτό που αντιπροσωπεύει. Οι συντηρητικές δυνάμεις εναντίον του μέσα στο Βατικανό έχουν ενθαρρυνθεί, επιδιώκοντας να τον ανατρέψουν σε πολλαπλά μέτωπα». Το άρθρο ανέφερε τον καρδινάλιο Gianfranco Ravasi, επικεφαλής του Ποντιφικού Συμβουλίου Πολιτισμού του Βατικανό, λέγοντας ότι «ο Φραγκίσκος κρατά σταθερά τους στόχους του αν και ο κόσμος πηγαίνει προς μια άλλη κατεύθυνση».

Το «Change the Church», ένα νέο βιβλίο για τον Φραγκίσκο και τον παπισμό του από τον αρθρογράφο των New York Times, Ross Douthat, συλλαμβάνει και εν μέρει ενσωματώνει αυτήν την αντίδραση. Ο Douthat, ο οποίος αναγνωρίζεται ως συντηρητικός Καθολικός, απεικονίζει τον Φραγκίσκο ως έναν έξυπνο και με αντίληψη άνθρωπο, ο οποίος παρ’ όλα αυτά απειλεί απερίσκεπτα την ενότητα της εκκλησίας και μερικές από τις σημαντικότερες παραδόσεις της. «Ο Φραγκίσκος δεν εξέθεσε απλώς τις συγκρούσεις. Τις ανατροφοδότησε», τον κατηγορεί ο Douthat. «Δεν προήγαγε απλώς την συζήτηση. Διάλεξε και εκτόξευσε προσβολές με τρόπο που έχει ωθήσει τους φιλικούς επικριτές στην αντιπολίτευση, και υπονόμευσε την αναζήτηση για το κοινό έδαφος». Ο Douthat προβλέπει ότι τον Φραγκίσκο θα τον θυμούνται για το ότι τόλμησε να ανοίξει ένα νέο μονοπάτι αλλά χωρίς να σκεφτεί αρκετά για την διατήρηση των θεσμών και των κανόνων της εκκλησίας. Αυτή η κυρίως επικριτική αξιολόγηση μετριάζεται με σημεία επαίνων για τον Φραγκίσκο. Ο Douthat αναγνωρίζει ότι ο Πάπας δημιούργησε ενθουσιασμό και τον πιστώνει για το ότι βοήθησε να αποκατασταθεί η κεντρική θέση του καθολικισμού [4] στην Δυτική θρησκευτική φαντασία. Ωστόσο, η κληρονομιά του Φραγκίσκου, υποστηρίζει ο Douthat, θα αμαυρωθεί από την ένταση και την αβεβαιότητα που δημιούργησε η ηγεσία του.