Η Υψηλή Στρατηγική της Ρωσίας

Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και στην εποχή μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, η υψηλή στρατηγική (Grand Strategy) της Ρωσίας αντιμετώπισε πολλές προκλήσεις. Η σύγχρονη υψηλή στρατηγική της Ρωσίας προσαρμόστηκε στις αναδυόμενες προκλήσεις που απορρέουν από τις σύγχρονες εξελίξεις στα ζητήματα οικονομίας, ασφάλειας και διπλωματίας. Ο πρόεδρος της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, φαίνεται να έχει πάρει τα διδάγματα από τους προηγούμενους Σοβιετικούς ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, και έχει καταβάλει προσπάθειες να αποφύγει τα λάθη τους, αναπτύσσοντας στρατηγικές που εξασφαλίζουν εσωτερική και εξωτερική σταθερότητα, οικοδομώντας συμμάχους καθ’ όλη τη μεταβατική περίοδο.

Δεδομένου ότι η ασφάλεια είναι αναμφίβολα ένα σημαντικό ζήτημα, ο πρόεδρος Πούτιν αμφισβητεί τις Δυτικές συμμαχίες χρησιμοποιώντας ως επιχείρημα ότι το σύστημα ασφαλείας εξυπηρετεί τα συμφέροντα των ΗΠΑ, απειλώντας την ασφάλεια της Ρωσίας. Η αντίληψη αυτή δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ένα μελλοντικό στρατηγικά δυναμικό και ανταγωνιστικό περιβάλλον. Επιπλέον, η Ρωσία χρησιμοποιεί τις περιπτώσεις της Ουκρανίας και της Συρίας με την ενεργή παρουσία της, ενισχύοντας έναν αυτο-ρυθμιζόμενο ανταγωνισμό με τις Δυτικές δυνάμεις.

Η φρεγάτα του ρωσικού πολεμικού ναυτικού «Ναύαρχος Έσσεν» στον Βόσπορο, προς την Μεσόγειο Θάλασσα, στις 10 Ιουλίου 2017. REUTERS/Murad Sezer
------------------------------------------------------------------------

Η υψηλή στρατηγική της Ρωσίας, ευθυγραμμισμένη με τον στόχο του προέδρου Πούτιν να δημιουργήσει ένα νέο περιβάλλον στον 21ο αιώνα. Σκοπός είναι να θέσει όρια στα Δυτικά θεσμικά όργανα και την αμερικανική εξουσία, μειώνοντας τον ρόλο των ΗΠΑ σε θέματα ασφάλειας, οικονομίας και διπλωματίας σε παγκόσμιο επίπεδο στοχεύοντας ταυτόχρονα να αποκαταστήσει την Ρωσία ως υπερδύναμη.

ΑΛΛΑΓΗ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

Με την άφιξη του προέδρου Πούτιν στην πολιτική ζωή της Ρωσίας, έχει διαμορφωθεί με έναν αποτελεσματικό τρόπο μια ομοφωνία σχετικά με την υψηλή στρατηγική της χώρας. Η ομοφωνία περιλαμβάνει δύο κύριους στόχους: Πρώτον την κυριαρχία στην πρώην σοβιετική περιοχή και, δεύτερον, ως ανεξάρτητη δύναμη την διατήρηση της παγκόσμιας επιρροής, διαθέτοντας τους πόρους της για την επίτευξη αυτών των στόχων. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η υψηλή στρατηγική της Ρωσίας είναι να διατηρήσει και να παγιώσει κάθε επιτυχημένο επίτευγμα. Επίσης, στόχοι είναι η βελτίωση της οικονομίας και της ασφάλειας, προκειμένου να κεφαλαιοποιηθούν τα εθνικά ενεργειακά αποθέματα, με την ένταξη στην παγκόσμια οικονομία και την ενδυνάμωση του στρατού.

Η υψηλή στρατηγική της Ρωσίας στοχεύει επίσης στην δημιουργία μιας νέας ευνοϊκής ισορροπίας δυνάμεων στο διεθνές σύστημα και στην πρόσβασή της σε νέες αγορές. Η Ρωσία προσπαθεί να αναδιατάξει τον σύγχρονο Δυτικό προσανατολισμό του διεθνούς συστήματος. Η δημιουργία ενός νέου πολυκεντρικού κόσμου θα έχει αντίκτυπο, μειώνοντας την διεθνή εμβέλεια των Δυτικών θεσμών. Για παράδειγμα, στην στρατηγική εθνικής ασφάλειας της Ρωσίας για το 2015 αναφέρεται η δημιουργία και υποστήριξη μιας «πολυκεντρικής» διεθνούς τάξης, η οποία θα καθιστούσε το ρωσικό κράτος ισότιμο εταίρο στην παγκόσμια σκηνή.

Η «Υψηλή Στρατηγική», ωστόσο, είναι η ευρύτερη προσπάθεια μιας χώρας να αξιοποιήσει όλα τα διαθέσιμα μέσα εξουσίας για να διαμορφώσει το διεθνές σύστημα ώστε να εργαστεί προς όφελός της. Στο πλαίσιο αυτό, η ρωσική υψηλή στρατηγική ενσωματώνει στοιχεία της ρωσικής στρατηγικής εθνικής ασφάλειας (NSS) με στόχο την διαμόρφωση ενός διεθνούς περιβάλλοντος για την επίτευξη των στόχων της. Σύμφωνα με την NSS το 2015, οι νέες προτεραιότητες της χώρας αντανακλώνται σε μια στοχευμένη προσπάθεια υποστήριξης της εγχώριας υγείας και της παιδείας, ενώ τονίζεται το ανανεωμένο ενδιαφέρον για την Κεντρική Ασία και τις σχέσεις με την Κίνα.

Ο πρόεδρος Πούτιν χρησιμοποίησε το Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης (SPIEF) 2016 παίζοντας τον ρόλο του συνδέσμου και της γέφυρας με σκοπό να ενώσει τις δύο πλευρές της ευρασιατικής ηπείρου σε έναν ενιαίο οικονομικό χώρο, με την Ρωσία στο επίκεντρο. Πρόκειται για την πρόταση για μια «Ευρύτερη Ευρασία»: Μια ενιαία, κολοσσιαία οικονομική μονάδα που εκτείνεται σε όλη τη διαδρομή και περιοχή από τον Ειρηνικό μέχρι τον Ατλαντικό.

Γενικά, η Ρωσία μετά το Ψυχρό Πόλεμο έχει εμπλακεί σε μια στενότερη σχέση διαλόγου με την ASEAN (Association of Southeast Asian Nations, Ένωση Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας) τα τελευταία 20 χρόνια και προσπαθεί να αναπτύξει τις σχέσεις της με την περιοχή. Η στρατηγική της Ρωσίας υποστηρίζει αυτό το σχέδιο για την ενίσχυση της πολυπολικής δομής ώστε η ίδια να λειτουργήσει ως πιθανός «ισορροπιστής» μεταξύ της Κίνας και των ΗΠΑ. Επιπλέον, η Ρωσία προσπάθησε να δημιουργήσει οργανώσεις, συμμαχίες και δομές ανταγωνιστικές προς τις Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ, για παράδειγμα τον Οργανισμό της Συνθήκης της Σαγκάης και την Ομάδα BRIC (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα).

Επιπλέον, η υψηλή στρατηγική της Ρωσίας στοχεύει στο να δημιουργήσει εισροές στο δημόσιο ταμείο με πρόσβαση στις εξαγωγικές αγορές όπλων, πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ένας κύριος στόχος είναι η μείωση ή εξάλειψη των οικονομικών κυρώσεων που επιβλήθηκαν στο ρωσικό κράτος, σε μεγάλες ρωσικές χρηματοπιστωτικές εταιρείες και Ρώσους αξιωματούχους υψηλού επιπέδου μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014.

Η προσέγγιση της ρωσικής υψηλής στρατηγικής έχει διαμορφωθεί σύμφωνα με την ιδέα ότι η χώρα αντιμετωπίζει απειλές και προκλήσεις σε όλα τα στρατηγικά ζητήματα. Επιπλέον, η Ρωσία στην προοπτική του 21ου αιώνα, κατάλαβε ότι ένα νέο μέτωπο ευπάθειας ανοίγει στην περιοχή της Αρκτικής και ότι η στρατηγική ασφάλειας και το στρατιωτικό δόγμα συμπίπτουν.