Η πτώση της Daraa

Στις 6 Ιουλίου, μετά από σκληρές μάχες για περισσότερες από δύο εβδομάδες, οι δυνάμεις πιστές στον πρόεδρο της Συρίας, Μπασάρ αλ-Άσαντ [1], στάθηκαν ως θριαμβευτές στην πύλη Nasib. Η πύλη, που βρίσκεται στα σύνορα Ιορδανίας-Συρίας στην άκρη της νοτιοδυτικής επαρχίας Νταραά της Συρίας, ελέγχει την εθνική οδό που οδηγεί από το Αμμάν στην Δαμασκό˙ η κατάληψή της από αντικυβερνητικούς αντάρτες τον Απρίλιο του 2015 ήταν ένα σοβαρό πλήγμα για τον Assad. Τώρα, με την ανακατάληψη της πύλης Nasib από την κυβέρνηση, η Νταραά -το οχυρό των ανταρτών όπου άρχισε η εξέγερση που πυροδότησε τον εμφύλιο πόλεμο της χώρας- έμεινε ανοικτή στην Δαμασκό. Λίγο περισσότερο από μια εβδομάδα μετά την πτώση της Nasib, η πόλη Daraa συμφώνησε να παραδοθεί στον Assad. Για την αντιπολίτευση της νοτιοδυτικής Συρίας, τα πράγματα υποτίθεται ότι δεν θα τελείωναν με αυτόν τον τρόπο [2].

Ένας μαχητής του Ελεύθερου Συριακού Στρατού στην Yadouda, στην επαρχία Daraa της Συρίας, τον Μάιο του 2018 . ALAA FAQIR / REUTERS
--------------------------------------------------------------------------------

Οι αντάρτες στην Daraa είχαν κάποτε μεγάλες ελπίδες να νικήσουν τον Assad. Στα μέσα του 2015, στην συνέχεια των ένοπλων κινητοποιήσεων των επαναστατών σε ολόκληρη την Συρία, η ένοπλη αντιπολίτευση της Νταραά ήταν πεπεισμένη ότι θα μπορούσε να αποβάλει το καθεστώς από την περιοχή της στην Συρία. Τον Ιούνιο του ίδιου έτους, οι δυνάμεις με επικεφαλής το Νότιο Μέτωπο του Ελεύθερου Συριακού Στρατού (Free Syrian Army, FSA) ξεκίνησαν μια επίθεση, αποκαλούμενη Νότια Θύελλα (Southern Storm), για να εκδιώξουν το καθεστώς από την πρωτεύουσα της επαρχίας, που ονομάζεται επίσης Daraa. Παρόλο που διαλαλήθηκε από τους παρατηρητές της Συρίας [3], η Νότια Θύελλα απέσπασε ελάχιστη προσοχή των διεθνών μέσων μαζικής ενημέρωσης και σχεδόν καθόλου υποστήριξη [4] από τους κύριους ξένους υποστηρικτές της αντιπολίτευσης, την Ιορδανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Και παρά τις αρχικές προόδους, οι αντάρτες απέτυχαν να πάρουν την πόλη. Μέσα σε ένα μήνα η επίθεση είχε σταματήσει -μια de facto ήττα για την αντιπολίτευση.

Μετά την αποτυχία της Νότιας Θύελλας, η μάχη για τη νοτιοδυτική Συρία -συμπεριλαμβανομένων των επαρχιών Daraa, Quneitra, και τις κατεχόμενες από την αντιπολίτευση περιοχές της Sweida- κατέληξε σε αδιέξοδο. Ούτε ο Assad ούτε η αντιπολίτευση μπορούσαν να αποκομίσουν μεγάλα κέρδη, αν και η στρατιωτική παρέμβαση της Ρωσίας [5] τον Σεπτέμβριο του 2015 για λογαριασμό του καθεστώτος κατέστησε σχεδόν αδύνατο για τους αντάρτες να κερδίσουν με στρατιωτικά μέσα. Παρότι δεν το γνώριζαν εκείνη την περίοδο, η Νότια Θύελλα ήταν η τελευταία, καλύτερη ελπίδα για τους αντάρτες της Daraa.

Τον Ιούλιο του 2017, η Ιορδανία, η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες συμφώνησαν να δημιουργήσουν μια "ζώνη αποκλιμάκωσης" [6] που θα κάλυπτε την Daraa, την Quneitra και την Sweida, προκειμένου να σταματήσουν οι μάχες μεταξύ κυβερνητικών δυνάμεων και δυνάμεων της αντιπολίτευσης και να αποφευχθεί μια [στμ: επιπλέον] ανθρωπιστική καταστροφή. Η συμφωνία πέτυχε ένα είδος ισορροπίας στη νοτιοδυτική Συρία που είχε κρατήσει το καθεστώς έξω από τις περιοχές που κυβερνούσαν οι αντάρτες ενώ εξασφάλιζε στον Assad ότι δεν θα χρειαζόταν να ανησυχεί για μια επίθεση επαναστατών που θα ξεκινούσε από την περιοχή. Η ζώνη αποκλιμάκωσης κράτησε λίγο-πολύ έναν χρόνο, καθώς η κυβέρνηση της Συρίας, οι Ιρανοί σύμμαχοί της και οι πολιτοφυλακές τους και οι Ρώσοι επικέντρωσαν την προσοχή τους στην κατάκτηση εκείνων που ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης με έδρα το Αμμάν περιέγραψε σε εμάς ως "οι περιοχές που είναι τα πιο χαμηλά κρεμασμένα φρούτα στην Συρία". Από τα τέλη του καλοκαιριού του 2017 μέχρι την άνοιξη του 2018, ο Άσαντ κέρδισε μεγάλες εκτάσεις από τις αραιοκατοικημένες ερήμους της ανατολικής Συρίας από το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) [7], και συνέτριψε πεισματωδώς κυριαρχούμενους από αντάρτες θύλακες στην ραχοκοκκαλιά της δυτικής Συρίας, κυρίως στα βόρεια της Homs και στην περιοχή Ghouta, ανατολικά της Δαμασκού.

Αλλά κατά την διάρκεια εκείνης της περιόδου ο Άσαντ συνέχισε να παρακολουθεί την Νταραά, περιμένοντας την ευκαιρία να επαναβεβαιώσει τον έλεγχο των νοτιοδυτικών παραμεθόριων περιοχών, να ξεκινήσει εκ νέου το δια ξηράς εμπόριο με τον ευρύτερο αραβικό κόσμο μέσω της Ιορδανίας και να απομακρύνει την ικανότητα των Ιορδανών να στηρίξουν τους εχθρούς του. Αρχικά, ο Άσαντ προσπάθησε να κερδίσει πίσω τη νοτιοδυτική Συρία μέσω συνομιλιών συμφιλιώσεως που διεξήχθησαν από την Ρωσία. Αυτές οι συνομιλίες, οι οποίες κατέρρευσαν στις αρχές Ιουνίου την παραμονή της επίθεσης του καθεστώτος, και σύμφωνα με πληροφορίες θα είχαν δώσει στην αντιπολίτευση την τοπική εξουσία στις περιοχές της και ένα μέρος των εσόδων από την διέλευση των συνόρων Nasib με αντάλλαγμα την συμφωνία των ανταρτών να παραδώσουν το μεγαλύτερο μέρος του οπλισμού τους και να αναγνωρίσουν την εξουσία της Δαμασκού. Όταν η αντιπολίτευση αρνήθηκε τους όρους αυτούς, ο Assad αποφάσισε να κερδίσει δια της βίας την νοτιοδυτική Συρία. Καθώς οι Ρώσοι συμφώνησαν να παράσχουν αεροπορική υποστήριξη για την επίθεση του καθεστώτος, η μάχη ήταν, πρακτικά, αποφασισμένη πριν ξεκινήσει.

Στις 17 Ιουνίου, το καθεστώς, υποστηριζόμενο από την ρωσική αεροπορία και τις (υποστηριζόμενες από το Ιράν) ξένες πολιτοφυλακές, ξεκίνησε μια επίθεση για να σπάσει το αδιέξοδο στα νοτιοδυτικά. Οι μάχες είχαν εκτοπίσει περισσότερους από 325.000 πολίτες από τα σπίτια τους, πάνω από το 70% των οποίων είχαν καταφύγει σε περιοχές κοντά στα ελεγχόμενα από το Ισραήλ Υψίπεδα του Γκολάν, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη [8]. Ο ΕΤΑΝΑ, ένας ερευνητικός οργανισμός υπό την ηγεσία της Συρίας που εδρεύει στο Αμμάν, μέτρησε [9] για θύματα 352 αμάχους και πάνω από 630 τραυματίες σαν αποτέλεσμα της επίθεσης, και ο ΟΗΕ εκτιμά ότι περισσότεροι από 720.000 κάτοικοι [10] νοτιοδυτικής Συρίας κινδυνεύουν άμεσα να εκτοπιστούν λόγω των μαχών.

Ένας κυβερνητικός στρατιώτης στην συνοριακή διάβαση Nasib, τον Ιούλιο του 2018. OMAR SANADIKI / REUTERS
---------------------------------------------------------------------

Τώρα, όπως και τον Ιούνιο και τον Ιούλιο του 2015, οι αντάρτες επιχειρούσαν χωρίς την ευλογία [11] της Ιορδανίας και των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες προτίμησαν να υποχωρήσει η αντιπολίτευση και να συνάψει μια συμφωνία με τον Assad που θα τερμάτιζε την ανθρωπιστική καταστροφή. Η λογική ήταν απλή: Το Νότιο Μέτωπο δεν μπορούσε να καταπολεμήσει αποτελεσματικά το καθεστώς, επειδή ήταν μια σκιά του πρώην εαυτού του, και αυτό το ήξεραν και οι ξένοι υποστηρικτές του Νότιου Μετώπου και το καθεστώς του Άσαντ. Έχοντας πάνω από 50 συστατικές ομάδες και περισσότερους από 40.000 μαχητές στην αρχή της Νότιας Θύελλας, μέχρι τον Ιούνιο του 2018 το Νότιο Μέτωπο είχε αποψιλωθεί στις 15 ομάδες με περίπου 15.000 ετοιμοπόλεμους μαχητές, σύμφωνα με συνεντεύξεις ενός ανώτερου αρχηγού του Southern Front, στην αρχή της επίθεσης του καθεστώτος. Η αντιπολίτευση είχε απομειωθεί λόγω διαφωνιών ηγεσίας, έλλειψης στρατιωτικής υποστήριξης από ξένους, εξασθενημένης ικανότητας να πληρώνει τους μαχητές της, και απάθειας μεταξύ των αξιωματικών που προκλήθηκε από το πολυετές αδιέξοδο.

Παρά τις πιθανότητες που μαζεύονταν έντονα εναντίον τους, πολλοί από τους ένοπλους διοικητές της αντιπολίτευσης ήθελαν να επιβάλλουν ένα κόστος στην κυβέρνηση για κάθε μέτρο που θα κέρδιζε στην Daraa. Το καθεστώς και η Ρωσία συνέχισαν να διεξάγουν συνομιλίες συμφιλίωσης καθ’ όλη την διάρκεια της εκστρατείας, προσπαθώντας να πείσουν τους αντάρτες ότι δεν υπήρχε καμία οδός για αυτούς εκτός από την παράδοση. Η Ρωσία, διαπραγματευόμενη εξ ονόματος του Assad, και η Ιορδανία, διαπραγματευόμενη εξ ονόματος της αντιπολίτευσης, προσπαθούσαν να αναζωπυρώσουν τις συνομιλίες μετά από κάθε καταστροφή. Ωστόσο, ακόμη και όταν οι αντάρτες έχαναν όλο και περισσότερο έδαφος, οι ηγέτες τους παρέμεναν σταθεροί στο αίτημά τους να τους δώσει η Δαμασκός αποτελεσματική αυτονομία με αντάλλαγμα την ειρήνη. Έπαιζαν ένα παιχνίδι υψηλού ρίσκου στο διπλωματικό πόκερ έχοντας αδύναμα χαρτιά και το γνώριζαν.

Κάποιοι ηγέτες της αντιπολίτευσης της Συρίας πιστεύουν ότι η ιστορία της Daraa προσφέρει διδάγματα για το γιατί αυτή η περιοχή αρνήθηκε πεισματικά μια συμφωνία. “Η Ντάραα πολέμησε τους Γάλλους για είκοσι χρόνια και έχασε”, δήλωσε ένας Σύρος που είναι κορυφαίος σύμβουλος της Ανώτατης Επιτροπής Διαπραγματεύσεων, η οποία εκπροσωπεί την αντιπολίτευση στις ειρηνευτικές συνομιλίες της Γενεύης που χρηματοδοτούνται από το ΟΗΕ. Αναφερόταν στην εποχή της Γαλλικής Εντολής, η οποία διήρκεσε από το 1923 έως το 1946, όταν η νοτιοδυτική Συρία, συμπεριλαμβανομένης της Daraa, αποτελούσε κέντρο αναταραχής και αντίστασης στις γαλλικές Αρχές. "Αυτοί είναι οι τύποι ανθρώπων που αγωνίζονται να υπερασπιστούν τα εδάφη τους", εξήγησε, "ακόμη και όταν ξέρουν ότι χάνουν".

Παρά τις συνομιλίες συμφιλίωσης, σημαντικές προσωπικότητες της αντιπολίτευσης στη νοτιοδυτική Συρία απέρριψαν την ιδέα ότι κάποιος που πήρε τα όπλα εναντίον του Άσαντ θα μπορούσε να ευημερήσει μόλις επανερχόταν η κυριαρχία του. "Έχω υπηρετήσει το καθεστώς για 30 χρόνια και γνωρίζω πόσο πονηρό είναι”, δήλωσε ο Saber Sifer, ένας αξιωματικός του στρατού του Συρίας που αποστάτησε, ο οποίος είναι τώρα ο επικεφαλής πολιτικός εκπρόσωπος της Hamza Division, μιας από τις πιο ισχυρές ανταρτικές ομάδες-ομπρέλα στην Daraa . "Δεν υπάρχουν εγγυήσεις με το καθεστώς, ούτε με τους Ρώσους. Οι Ρώσοι δεν απέπεμψαν τις ιρανικές πολιτοφυλακές και δεν υπάρχουν εγγυήσεις ότι το καθεστώς δεν θα κυνηγήσει ανθρώπους και δεν θα τους σκοτώσει. Η στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών αναρωτιέται ήδη για τα ονόματα του FSA”.

Η παρεμπόδιση της αποδοχής της συμφωνίας συμφιλίωσης με τον Assad ήταν ισχυρότερη μεταξύ των ηγετών των πολιτών, οι οποίοι στις 3 Ιουλίου έκαναν το έκτακτο βήμα να δημοσιοποιήσουν μια δήλωση που απέρριπτε τα αιτήματα του καθεστώτος και ζητούσε την γενική επιστράτευση του πληθυσμού της Daraa. Η Νταραά είναι μοναδική στην κυβερνώμενη από αντάρτες Συρία για την δομή της διακυβέρνησής της, η οποία αποτελείται από μεικτές πολιτικές και στρατιωτικές επιτροπές στις οποίες τα ένοπλα και τα πολιτικά μέλη της παίρνουν κοινές αποφάσεις. Η απόφαση για δημοσιοποίηση της δήλωσης ελήφθη ξεχωριστά από τους πολίτες, αν στο τέλος δεν απέφυγε την παράδοση της αντίστασης, περιοχή ανά περιοχή σε ολόκληρη την Daraa. "Δεν έχουμε δει μια τέτοια μάχη από τότε που αρχίσαμε να πολεμάμε το καθεστώς", δήλωσε ένας ανώτερος ηγέτης στον Επαναστατικό Στρατό, μια από τις μεγαλύτερες ένοπλες οργανώσεις-ομπρέλα στην ανατολική ύπαιθρο της Daraa και εκείνη που είχε ελέγξει την διέλευση Nasib .

Μαχητές του FSA στην Daraa, τον Μάιο του 2018. ALAA FAQIR / REUTERS
---------------------------------------------------------

Παρά τις στρατιωτικές οπισθοδρομήσεις και την πίεση που προκάλεσε η ανθρωπιστική κρίση, πολλοί από τους ηγέτες των ανταρτών στη Νταραά προσπάθησαν να παραμείνουν ανεπηρέαστοι, πατώντας σε ένα ρεύμα αντίστασης στις κοινότητές τους, οι οποίες είχαν ζήσει έξω από την κυριαρχία του Άσαντ για το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας. Η αντίστασή τους τροφοδοτείτο από μια ψυχρή, ακόμη και νοσηρή λογική που είχε ενεργοποιηθεί από την παρατήρησή τους για το πώς λειτουργούσε το καθεστώς κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου αντιμετώπισης των πρώην αντιπολιτευόμενων περιοχών που παραδόθηκαν στην Δαμασκό.

"Είναι αδύνατο για όποιον έχει εξαπολύσει μια σφαίρα ενάντια στο καθεστώς να παραμείνει ζωντανός. Αν δεν τον σκοτώσει, θα τον δικάσει για τρομοκρατικές επιθέσεις και στην συνέχεια θα τον σκοτώσει”, δήλωσε ένας ένοπλος διοικητής της αντιπολίτευσης με έδρα την Daraa, η ομάδα του οποίου εξακολουθεί να μάχεται ενεργά την προώθηση του καθεστώτος. "Τώρα υπερασπιζόμαστε τα σπίτια μας, τα παιδιά μας και τις γυναίκες μας. Μετά από μισό εκατομμύριο μάρτυρες, δεν θα επιτρέψουμε σε κανέναν να ζήσει στα σπίτια και τα εδάφη μας. Είτε θα ζούμε με αξιοπρέπεια είτε θα πεθάνουμε με αξιοπρέπεια”.

Αυτή η πεποίθηση ότι θα ήταν σίγουρα νεκροί υπό τοn Assad, η οποία είναι κοινή μεταξύ των αρχηγών της αντιπολίτευσης, είχε καταστροφικές συνέπειες για την Daraa. Τελικά, καθυστέρησε ελάχιστα την αναπόφευκτη κατάληξη όλων των αγώνων: Ο Assad κέρδισε και το καθεστώς επιστρέφει στην Daraa εκδικητικά. Άξιζε τον κόπο για τους ηγέτες της αντιπολίτευσης η αντίσταση εναντίον του Assad και των Ρώσων εταίρων του, ενόψει μίας μαζικής ανθρωπιστικής κρίσης που τελικά ανάγκασε την παράδοσή τους; Το μόνο που ήλπιζαν να κάνουν ήταν να κρατήσουν την αξιοπρέπειά τους μέσω μιας έντιμης αντίσταση εναντίον του Άσαντ. Για τον Σίφερ, είναι αυτή η στιγμή της τιμητικής αντίστασης στη Νταραά που θα θυμούνται οι μελλοντικές γενιές των Σύρων. "Εξαρτήσαμε τις ελπίδες μας στους Αμερικανούς, αλλά τώρα η εναλλακτική λύση είναι η αντίσταση", είπε. "Αρνούμαστε να ζήσουμε με ταπεινοφροσύνη. Η επανάσταση ήταν για την αξιοπρέπειά μας".

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc. 
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2018-07-23/fall-daraa

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2018-06-04/pro-assad-allia...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2018-07-11/dont-get-out-syria
[3] http://carnegie-mec.org/diwan/60504
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2017-10-31/syrias-fair-wea...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2017-12-13/putins-plan-syria
[6] https://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-jordan-russia/russia-j...
[7] https://www.foreignaffairs.com/reviews/review-essay/2017-08-15/true-beli...
[8] https://twitter.com/OCHA_Syria/status/1014884723687149569?s=19
[9] https://twitter.com/ETANA_Syria/status/1014888158733926400?s=19
[10] https://twitter.com/UNHCRinSYRIA/status/1014837882526322688?s=19
[11] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2018-03-15/us-containment-...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition