Η φιλελεύθερη τάξη είναι κάτι περισσότερο από ένας μύθος | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η φιλελεύθερη τάξη είναι κάτι περισσότερο από ένας μύθος

Αλλά πρέπει να προσαρμοστεί στη νέα ισορροπία δυνάμεων

Πράγματι, η έννοια της διεθνούς τάξης είναι σημαντική ακόμη και σε έναν κόσμο σκληρής ισχύος, ακριβώς επειδή δεν μπορεί να περιοριστεί στα μονομερή συμφέροντα των ΗΠΑ ή στην παγκόσμια κατανομή στρατιωτικής και οικονομικής δύναμης. Αντί γι’ αυτά, αναδύθηκε και άντεξε τις συλλογικές προσπάθειες πολλών κρατών. Όταν οι κανόνες είναι θεσμοποιημένοι σε οργανισμούς ή νομικά καθεστώτα, αντικατοπτρίζουν επίπονες διπλωματικές προσπάθειες για τον εντοπισμό συγκλινόντων συμφερόντων και την κωδικοποίηση προτύπων κρατικής συμπεριφοράς. Όταν οι κανόνες αναπτύσσονται οργανικά, σε κανόνες ή εθιμικό δίκαιο, αντικατοπτρίζουν δεκαετίες στρατηγικής αλληλεπίδρασης [4], κατά την οποία επαναλαμβανόμενα μοτίβα συγκρούσεων και συνεργασίας έχουν δημιουργήσει προβλεψιμότητα. Από τον σχεδιασμό του, το φιλελεύθερο σύστημα υπό την ηγεσία των ΗΠΑ ενσωμάτωσε τέτοια χαρακτηριστικά. Ως εκ τούτου, προσέφερε σταθερότητα και σημαντικά πολιτικά, οικονομικά οφέλη και οφέλη ασφαλείας σε άλλα κράτη. 

Όταν ο Καναδός πρωθυπουργός Justin Trudeau, η Γερμανίδα καγκελάριος Angela Merkel, ο πρωθυπουργός της Ιαπωνίας Shinzo Abe και άλλοι σύμμαχοι των ΗΠΑ επικαλούνται σήμερα την καταπολεμούμενη φιλελεύθερη τάξη, είναι επειδή θέλουν να διατηρήσουν αυτά τα πλεονεκτήματα. Μακράν του να απορρίπτουν την τάξη ως απλό ευφημισμό για την ηγεμονία των ΗΠΑ, βλέπουν τα ίδια τα εθνικά τους συμφέροντα να διακυβεύονται. Αναγνωρίζουν επίσης ότι αυτά τα συμφέροντα δεν μπορούν να προστατευθούν χωρίς ισχυρές -και αφοσιωμένες- Ηνωμένες Πολιτείες. Ακόμη και η Κίνα, ο πιο τρομερός “εν αναμονή αμφισβητίας” της τάξης, βρίσκει αξία [5] στο να επιδοκιμάζει επιλεκτικά [6] τις αρχές της.

Η ΕΠΕΡΧΟΜΕΝΗ ΕΝΤΡΟΠΙΑ; 

Η φιλελεύθερη διεθνής τάξη είναι ένα χρήσιμο πλαίσιο για την κατανόηση των περιγραμμάτων και της αντοχής της στρατηγικής των ΗΠΑ τα τελευταία 70 χρόνια, αλλά δεν θα παραμείνει αμετάβλητη για άλλες επτά δεκαετίες. Μην έχοντας πετύχει ποτέ την καθολική αποδοχή που επιδίωξαν οι θριαμβευτές του Ψυχρού Πολέμου [7], η σημερινή τάξη απειλείται από τις δυσμενείς μεταβολές της εξισορρόπησης ισχύος: Η Κίνα είναι ρεβιζιονιστική στην άνοδό της και η Ρωσία είναι ρεβανιστική στην πτώση της. Η παγκόσμια επιρροή μετατοπίζεται προς τα ανατολικά, ωθώντας τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη στην δεύτερη θέση.

Οι επίσημες και ανεπίσημες συμφωνίες που διέπουν την διακρατική αλληλεπίδραση -δηλαδή την διεθνή τάξη- πρέπει να προσαρμοστούν σε αυτή τη νέα πραγματικότητα, προκειμένου να αποφευχθεί μια άσχημη αποσύνθεση. Ωστόσο, η αλλαγή της ισορροπίας ισχύος δεν κάνει το τέλος της τάξης να είναι ένα προκαθορισμένο συμπέρασμα. Στις επόμενες δεκαετίες, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα παραμείνουν το πιο ισχυρό κράτος στον κόσμο από στρατιωτική, οικονομική και διπλωματική άποψη. Καμία άλλη χώρα δεν θα έχει την ίδια ικανότητα να διαμορφώσει την διεθνή τάξη, ακόμα και όταν η Ουάσιγκτον θα ασκήσει την εξουσία της με θεμελιωδώς διαφορετικούς όρους. Για να το θέσουμε διαφορετικά, το λυκόφως της μονοπολικής εποχής δεν είναι το ίδιο με το τέλος της παγκόσμιας ηγεσίας ή της υπεροχής των ΗΠΑ. Με τούτο ως δεδομένο, το πώς οι Ηνωμένες Πολιτείες προσαρμόζουν την υψηλή στρατηγική τους στην εσωτερική αναταραχή και στην σημαντική ρευστότητα στο εξωτερικό, θα έχει μεγάλη σημασία για το μέλλον της παγκόσμιας τάξης.

Άλλα κράτη, μεταξύ των οποίων και η Κίνα, θα ενισχύσουν την δική τους ισχύ σε περιφερειακούς και παγκόσμιους κανόνες και θεσμούς. Αυτή η τάση είναι σε εξέλιξη και ορισμένες από τις πτυχές της είναι η μη απειλητικές, όπως όταν το Πεκίνο ζητά μεγαλύτερο μερίδιο ψήφου στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Αλλού, όμως, το Πεκίνο διαμορφώνει νέους θεσμούς που διέπονται από κανόνες που είναι αναπόφευκτα αντιφιλελεύθεροι, όπως με την Πρωτοβουλία Belt and Road της. Θα ήταν σοβαρό λάθος οι Ηνωμένες Πολιτείες να εγκαταλείψουν την ιδέα της διεθνούς τάξης ως μια κενή φιλοδοξία υψηλής στρατηγικής και να αρκεστούν στην περιφερειακή επιρροή στην δική τους γειτονιά. Οι σφαίρες επιρροής είναι μια μορφή τάξης [τύπου] “ισορροπίας ισχύος”, αλλά ιστορικά ήταν μια θεμελιωδώς λιγότερο σταθερή [τάξη] και θα υποβαθμίσει σίγουρα την ασφάλεια και την ευημερία των ΗΠΑ [8].

Αντί να αφήνουν τους αντιπάλους να χαράζουν σφαίρες επιρροής, οι Ηνωμένες Πολιτείες χρειάζονται ένα νέο στρατηγικό όραμα που απορρίπτει τόσο την ριζική υποχώρηση όσο και τη νοσταλγία που μουδιάζει την δημιουργικότητα. Οποιαδήποτε νέα προσέγγιση πρέπει να λαμβάνει υπόψη την ταχεία μετατόπιση των σχέσεων των δυνάμεων και την τεχνολογική αλλαγή. Θα πρέπει επίσης να αντικατοπτρίζει πιο κριτικά τις οικουμενιστικές φιλοδοξίες της υψηλής στρατηγικής της μετα-ψυχροπολεμικής Αμερικής και μπορεί να απαιτεί μεγαλύτερη ανοχή για την διαφορετικότητα των καθεστώτων από όση οι φιλελεύθεροι θριαμβευτές θα μπορούσαν ενδεχομένως να φανταστούν στην κορύφωση της δύναμης των ΗΠΑ.

Για να μπορέσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες να ηγηθούν στο εξωτερικό, πρέπει επίσης να αντιμετωπίσουν την δυσλειτουργία που αποδυναμώνει την υποστήριξη του διεθνισμού εγχωρίως. Όπως έχουμε υποστηρίξει [9], και όπως ορθά επισημαίνει ο Allison, ο Trump ίσως να είναι περισσότερο το είδωλο παρά ο αρχιτέκτονας του εγχώριου ξηλώματος των Ηνωμένων Πολιτειών. Σίγουρα, η συναλλακτική και παρορμητική [10] προσέγγιση του Trump στην εξωτερική πολιτική από μόνη της φέρνει χάος στην προβλεψιμότητα που αποτελεί την βάση της μεταπολεμικής τάξης και θα απαιτήσει παγκόσμια επανόρθωση διαστάσεων τέτοιων που θα αφήσει εποχή, από οποιονδήποτε νέο ηγέτη. Αλλά δεν μπορούμε να αξιολογήσουμε την έκταση ή την αντοχή [11] της καταστροφικότητάς του μόλις 18 μήνες μέσα στην θητεία του.