Ο αέναος πόλεμος των Ηνωμένων Πολιτειών στο Αφγανιστάν

Τον Οκτώβριο, η επέμβαση των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν θα γίνει 17 ετών. Το ανθρώπινο και το υλικό κόστος αυτού που έχει γίνει ο μακρύτερος πόλεμος των Ηνωμένων Πολιτειών είναι κολοσσιαίο. Περισσότερα [3] 2.000 στελέχη του στρατού των ΗΠΑ σκοτώθηκαν και πάνω από 20.000 τραυματίστηκαν. Ο ΟΗΕ εκτιμά [4] ότι περίπου 20.000 Αφγανοί πολίτες έχουν σκοτωθεί και άλλοι 50.000 έχουν τραυματιστεί μόνο από το 2009 μέχρι σήμερα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν δαπανήσει περίπου 877 δισεκατομμύρια δολάρια [5] για τον πόλεμο. Η πρόσφατη πρωτοβουλία της διοίκησης Trump [6] να επιδιώξει άμεσες ειρηνευτικές συνομιλίες με τους Ταλιμπάν -από την έναρξη του πολέμου το 2001- υπογραμμίζει το ότι η Ουάσινγκτον αναζητά ενεργά νέους τρόπους για να τερματίσει την συμμετοχή της στην σύγκρουση. Αλλά γιατί η παρέμβαση των ΗΠΑ διήρκεσε τόσο πολύ καιρό;

Γκράφιτι που άφησαν πίσω τους μαχητές των Ταλιμπάν παραμένουν σε μια βάση Αμερικανών πεζοναυτών στη νότια επαρχία Helmand του Αφγανιστάν, τον Νοέμβριο του 2010. FINBARR O'REILLY/REUTERS
----------------------------------------------------------

Μέρος της απάντησης είναι ότι ο τοξικός συνδυασμός της "κατάρρευσης του κράτους, της εμφύλιας σύγκρουσης, της εθνοτικής αποσύνθεσης και της πολύπλευρης παρέμβασης [στο Αφγανιστάν], το έχει κλειδώσει σε έναν αυτοδιαιωνιζόμενο κύκλο που μπορεί να είναι απλά πέρα από την εξωτερική επίλυση", όπως συνοψίζουν οι Max Fisher και Amanda Taub σε ένα κείμενό τους στους New York Times [7]. Αλλά η διάγνωσή τους δεν ασχολείται μια κρίσιμη διάσταση της σύγκρουσης: Δηλαδή, το πώς η σχετική αδιαφορία του κοινού των ΗΠΑ επέτρεψε στον πόλεμο να συρθεί σε μάκρος.

Θεωρητικά, οι ηγέτες σε μια δημοκρατία [8] έχουν κίνητρα να λάβουν υπόψη τις δημόσιες προτιμήσεις αλλιώς ρισκάρουν να χάσουν την εξουσία [στις εκλογές], πράγμα που σημαίνει ότι η δημόσια αντίθεση σε έναν πόλεμο καθιστά την συνέχισή του ανυπόφορη. Ωστόσο, όταν πρόκειται για το Αφγανιστάν, το κοινό των ΗΠΑ στην καλύτερη περίπτωση έχει ευνοήσει την κατάσταση, και στην χειρότερη εξέφρασε βαθιά αμφιβολία. Στις δημοσκοπήσεις [9] που διεξήχθησαν πριν από ένα χρόνο, μόνο το 23% των Αμερικανών πίστευε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες κέρδισαν τον πόλεμο στο Αφγανιστάν και ένα πλήθος [9] (το 37%) υποστήριξε την επιστροφή των στρατευμάτων. Ταυτόχρονα, ωστόσο, το 44% ήθελε είτε να διατηρηθούν τα επίπεδα των στρατευμάτων ή να αυξηθούν, ενώ το 19% δεν είχε γνώμη. Μια άλλη δημοσκόπηση [10] έδειξε ότι το 71% των ερωτηθέντων συμφώνησαν ότι "η απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν θα άφηνε ένα κενό που θα επέτρεπε την επέκταση των τρομοκρατικών ομάδων όπως το ISIS", αλλά σίγουρα δεν φώναζαν για απόσυρση.

Συγκρίνετε αυτό με την ηχηρή αντίθεση στον πόλεμο του Βιετνάμ. Αυτό που ξεκίνησε [12] ως ένα μικρό αντιπολεμικό κίνημα το 1964-65 διογκώθηκε καθώς ο πόλεμος κλιμακώθηκε το 1966, προκαλώντας τεράστιες διαμαρτυρίες το 1967: 100.000 άνθρωποι σε πορεία στην Ουάσινγκτον, και μισό εκατομμύριο διαδήλωσαν στη Νέα Υόρκη. Τα πάθη στο αντιπολεμικό κίνημα αντανακλούσαν την αντίθεση [στον πόλεμο] στο σύνολο του κοινού. Οι περισσότεροι Αμερικανοί γνώριζαν λίγα για τον πόλεμο μέχρις ότου η διοίκηση του Τζόνσον ανέβασε τα επίπεδα των στρατευμάτων, αλλά καθώς κατέστη σαφές ότι ο πόλεμος θα ήταν μακρύς και παρατεταμένος, η δυσαρέσκεια των ελίτ αυξήθηκε. Και η κοινή γνώμη, παρασυρμένη από την αντιδημοφιλία των στρατολογήσεων, ξεκίνησε "μια πορεία αργής και σταθερής άρνησης [13]" από την οποία δεν θα ανέκαμπτε ποτέ. Όταν οι πολίτες ρωτήθηκαν το 1965 εάν η αποστολή στρατευμάτων ήταν λάθος, το 24% συμφώνησε. Τρία χρόνια μετά, το 46% είπε ναι. Μέχρι το 1970, το ποσοστό αυξήθηκε στο 57% και παρέμεινε στο 60% περίπου μέχρι το τέλος του πολέμου.

ΑΡΓΟΣ ΑΛΛΑ ΑΝΩΔΥΝΟΣ

Αυτή η δημόσια εγχώρια δυσαρέσκεια επιτάχυνε το τέλος του πολέμου του Βιετνάμ και τώρα αυτό αναγνωρίζεται ευρέως [14]. Αντίθετα, το αμερικανικό κοινό μέχρι στιγμής δεν κατάφερε να πιέσει τους ηγέτες για να σταματήσουν τον πόλεμο στο Αφγανιστάν -παρόλο που λίγοι πιστεύουν ότι η χώρα κερδίζει. Οι διαμαρτυρίες κατά του πολέμου ήταν λίγες και απομακρυσμένες η μια από την άλλη.

Ο λαϊκός θυμός απουσιάζει, επειδή το κοινό δεν επηρεάζεται άμεσα από τον πόλεμο νομικά, προσωπικά ή οικονομικά. Κατά πρώτον, οι σημερινοί πόλεμοι είναι λιγότερο αισθητοί, επειδή είναι όλο και πιο ανεπίσημοι. Καθώς οι νόμοι του πολέμου έχουν πολλαπλασιαστεί, θέτοντας όλο και περισσότερους περιορισμούς στο τι μπορούν και τι δεν μπορούν να κάνουν τα κράτη, οι κυβερνήσεις έχουν αναζητήσει τρόπους για να παρακάμψουν αυτό το νομικό καθεστώς. Κάποιες φορές, αυτό σημαίνει απλώς να μην υπογράφουν διεθνείς συμφωνίες: Οι πρόεδροι των ΗΠΑ και από τα δυο κόμματα ήταν απρόθυμοι [15] να επικυρώσουν την Χάρτα της Ρώμης, την συνθήκη που ίδρυσε το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, ώστε να μην διωχθούν αδίκως οι στρατιωτικοί στο εξωτερικό των ΗΠΑ. Πιο συχνά, ωστόσο, τα κράτη αποφεύγουν να περάσουν οποιεσδήποτε κόκκινες γραμμές που τα θέτουν χωρίς αμφιβολία στο νομικό πεδίο του πολέμου. Ως αποτέλεσμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν σταδιακά απομακρυνθεί από τις νομικές διατυπώσεις [16] που είχαν ορίσει τον πόλεμο εδώ και αιώνες. Δεν έχουν εκδώσει επίσημη κήρυξη πολέμου από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το Κογκρέσο δεν επικαλέστηκε την εξουσία του να κηρύξει πόλεμο σύμφωνα με το Άρθρο 1, Τμήμα 8 του Συντάγματος των ΗΠΑ, για να στείλει στρατεύματα στο Αφγανιστάν. Αντ’ αυτού, ψήφισε την εκτεταμένη Εξουσιοδότηση για την Χρήση Στρατιωτικής Βίας (Authorization for Use of Military Force), η οποία κινείται αργά από το 2001, παρά ένα συνεχές φράγμα δικομματικής κριτικής [17]. Ομοίως, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν υπογράψει επίσημες ειρηνευτικές συμφωνίες μετά τις Συμφωνίες Ειρήνης του Παρισιού του 1973 -μια τάση που δημιουργεί ανησυχίες για τις διαπραγματεύσεις με τους Ταλιμπάν. Επειδή τέτοιες συνθήκες έχουν γίνει λιγότερο συχνές, οι πολίτες δεν περιμένουν πλέον ένα επίσημο τέλος στον πόλεμο. Οι ανεπίσημοι πόλεμοι σήμερα είναι πιο εύκολα κανονικοποιημένοι και μέχρι που αποκρύπτονται από την κοινή γνώμη, αφαιρώντας κάποια πίεση για να ολοκληρωθούν.

Δεύτερον, οι περισσότεροι υπήκοοι των ΗΠΑ δεν επιβαρύνονται προσωπικά με το φυσικό κόστος του πολέμου. Το τέλος της υποχρεωτικής στρατολόγησης και η δημιουργία ενός εθελοντικού στρατού την δεκαετία του 1970 οδήγησαν σε ένα συμμετοχικό σύστημα και ένα αυξανόμενο χάσμα [18] μεταξύ των περισσότερων πολιτών και των στρατιωτικών. Το 1980, το 18% [19] του πληθυσμού ήταν βετεράνοι. Μέχρι το 2016, ο αριθμός αυτός μειώθηκε στο 7%, πράγμα που σημαίνει ότι ο μέσος άνθρωπος σήμερα είναι πολύ λιγότερο πιθανό να έχει βιώσει πόλεμο. Και το γεγονός ότι ούτε ένας στους 200 πολίτες των ΗΠΑ δεν υπηρετεί σήμερα στον στρατό, σημαίνει ότι λίγοι άνθρωποι γνωρίζουν άμεσα κάποιον που είναι ενεργά στο καθήκον. Το σημερινό κοινό είναι πιο προστατευμένο από το ανθρώπινο κόστος του πολέμου από όσο οι προηγούμενες γενιές.

Τρίτον, η φύση αυτού του φυσικού κόστους έχει αλλάξει. Οι μη θανατηφόρες απώλειες έχουν σχεδόν πάντα υπερβεί τις θανατηφόρες απώλειες στον πόλεμο, αλλά αυτό το χάσμα είναι όλο και πιο έντονο [20] στις Ηνωμένες Πολιτείες σήμερα. Για κάθε στρατιώτη των ΗΠΑ που σκοτώθηκε κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τραυματίστηκαν τέσσερις άλλοι [21]. Αυτός ο λόγος τραυματισμένων / σκοτωμένων ήταν συνήθως σταθερός στους πολέμους της Κορέας και του Βιετνάμ. Στο Αφγανιστάν, ωστόσο, υπερδιπλασιάστηκε και τώρα υπάρχουν δέκα τραυματίες στρατιώτες για κάθε θάνατο. Το ότι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και οι οργανώσεις δημοσκοπήσεων τείνουν να επικεντρώνονται στους θανάτους παρά στους τραυματισμούς θολώνει αυτό το συγκεκριμένο κόστος πολέμου.

Τέλος, ο πόλεμος δεν έχει πλέον άμεσο οικονομικό αντίκτυπο στους πολίτες των ΗΠΑ όπως είχε κάποτε. Μέχρι τον πόλεμο του Βιετνάμ, οι Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλαν πολεμικούς φόρους [22]. Ως αποτέλεσμα, το κοινό γνώριζε σαφώς το κόστος του πολέμου και όταν οι πολίτες θεωρούσαν ότι μια στρατιωτική εκστρατεία δεν άξιζε πλέον το κόστος που έπρεπε προσωπικά να φέρει, πίεζαν τους ηγέτες να την ολοκληρώσουν. Οι φορολογικές αυξήσεις το 1968 για να χρηματοδοτήσουν τον πόλεμο στο Βιετνάμ δεν ήταν ο μόνος λόγος που εκατομμύρια [πολίτες] κατέβηκαν στους δρόμους, αλλά ήταν σαφώς ένας παράγοντας που συνέβαλε. Σύμφωνα με επίσημες εκτιμήσεις, ο πόλεμος στο Αφγανιστάν είχε κοστίσει 714 δισεκατομμύρια δολάρια [23] έως το 2017 και εξακολουθεί να κοστίζει περίπου 45 δισεκατομμύρια δολάρια [24] ετησίως. Αλλά οι φορολογούμενοι δεν θα το γνωρίζουν, δεδομένου ότι οι δαπάνες αυτές προστίθενται απλώς στο εθνικό χρέος. Επειδή ο πόλεμος δεν είναι παρά μια πηγή μεταξύ πολλών που κατηγορούνται για το αυξανόμενο βουνό του χρέους των ΗΠΑ, ο οικονομικός αντίκτυπός του παραβλέπεται εύκολα [25].

Όλες αυτές οι αλλαγές -νομικές, πολιτικοστρατιωτικές και οικονομικές- είναι απίθανο να αντιστραφούν οποτεδήποτε σύντομα, πράγμα που σημαίνει ότι ο τρόπος με τον οποίο οι Αμερικανοί αισθάνονται την επίδραση των συγκρούσεων είναι απίθανο να αλλάξει. Αλλά χωρίς να έρθει αντιμέτωπο με τις ζοφερές πραγματικότητες του πολέμου, το κοινό είναι απίθανο να ασκήσει τους μοχλούς της λογοδοσίας όπως έκανε στο παρελθόν εκφράζοντας την αντίθεσή του και πιέζοντας τους ηγέτες να φέρουν ένα τέλος στον πόλεμο. Και χωρίς πίεση από τα κάτω, το Κογκρέσο είναι απίθανο να δράσει [26]. Ο πόλεμος χωρίς τέλος [27] δεν θα είναι η εξαίρεση αλλά ο κανόνας.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc. 
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/north-america/2018-08-20/united-states-perpetual-war-afghanistan

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.amazon.com/Wars-Law-Unintended-Consequences-Regulation/dp/15...
[2] https://www.amazon.com/dp/B07C6WN4Z2/ref=dp-kindle-redirect?_encoding=UT...
[3] https://www.defense.gov/casualty.pdf
[4] https://unama.unmissions.org/afghanistan-10000-civilian-casualties-2017-...
[5] https://watson.brown.edu/costsofwar/files/cow/imce/papers/2017/Costs%20o...
[6] https://www.nytimes.com/2018/07/15/world/asia/afghanistan-taliban-direct...
[7] https://www.nytimes.com/2017/08/24/world/asia/afghanistan-intervention-s...
[8] https://press.princeton.edu/titles/7292.html
[9] https://www.politico.com/story/2017/08/21/trump-afghanistan-war-troops-2...
[10] https://www.investors.com/politics/trump-approval-rebounds-from-lows-aft...
[11] https://today.yougov.com/topics/politics/articles-reports/2017/08/31/can...
[12] https://www.nytimes.com/2017/10/24/opinion/vietnam-antiwar-movement.html
[13] https://books.google.com/books?id=jdYPG8i5ZoMC&printsec=frontcover#v=one...
[14] https://www.jstor.org/stable/2600734?seq=1#page_scan_tab_contents
[15] https://www.justsecurity.org/46990/international-criminal-courts-case-u-...
[16] http://www.cornellpress.cornell.edu/book/?GCOI=80140102149010
[17] https://www.cfr.org/expert-roundup/debating-legality-post-911-forever-war
[18] https://warontherocks.com/2018/05/the-deepest-obligation-of-citizenship-...
[19] http://www.pewresearch.org/fact-tank/2017/11/10/the-changing-face-of-ame...
[20] https://www.mitpressjournals.org/doi/pdf/10.1162/ISEC_a_00166
[21] https://www.amazon.com/Attrition-Forecasting-Battle-Casualties-Equipment...
[22] https://www.amazon.com/Taxing-Wars-American-Finance-Democracy/dp/019086530X
[23] https://taskandpurpose.com/war-afghanistan-us-spending-cost/
[24] https://www.pbs.org/newshour/politics/pentagon-says-afghan-war-costs-tax...
[25] http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0022002715600762
[26] https://www.foreignaffairs.com/articles/unconstrained-presidency
[27] https://www.nytimes.com/2018/08/08/magazine/war-afghanistan-iraq-soldier...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition