Η Σουηδία δεν εξαιρείται

Καθώς τα εκλογικά αποτελέσματα της Σουηδίας βγήκαν γύρω στα μεσάνυχτα της Κυριακής, σχεδόν όλα τα μεγάλα κόμματα της χώρας αισθάνονταν νικητές. Οι κυβερνώντες Σοσιαλδημοκράτες ήταν ευχαριστημένοι απλώς και μόνο επειδή δεν κατέρρευσαν εντελώς, όπως έκαναν οι ομόλογοί τους [1] στην Ολλανδία και την Γερμανία. Αν και το 28,4% των ψήφων [που απέσπασαν] ήταν σχεδόν τρεις εκατοστιαίες μονάδες κάτω από το αποτέλεσμα του 2014, παρέμειναν το πρώτο κόμμα στην χώρα. Ο σημερινός εταίρος του συνασπισμού τους, οι Πράσινοι, ανακουφίστηκαν που δεν έμειναν έξω από το κοινοβούλιο. Και οι κεντροδεξιοί Μετριοπαθείς, παρά το ποσοστό τους που μειώθηκε από 23,3% σε 19,8%, ήταν ευχαριστημένοι επειδή παρέμειναν το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα της Σουηδίας.

Ο ηγέτης των Σουηδών Δημοκρατών, Jimmie Akesson, τη νύχτα των εκλογών στην Στοκχόλμη, τον Σεπτέμβριο του 2018. TT NEWS AGENCY / REUTERS
-------------------------------------------------------------

Αντίθετα, οι ακροδεξιοί Σουηδοί Δημοκράτες, των οποίων το ποσοστό αυξήθηκε κατά 4,7 ποσοστιαίες μονάδες από τις τελευταίες εκλογές, γιόρτασε ελάχιστα. Το κόμμα, το οποίο είχε μια εθνικιστική, αντι-μεταναστευτική πλατφόρμα, πλησίασε το ένα πέμπτο των ψήφων: 17,6%, από 12,9% το 2014. Αυτό ήταν πολύ λιγότερο από το 20-30% που ήλπιζε ο ηγέτης του κόμματος, Jimmie Akesson. Το αποτέλεσμα, αν και απογοητευτικό, εξακολουθεί να αφήνει τους Σοσιαλδημοκράτες σε ισχυρή διαπραγματευτική θέση, καθώς αμφότερα τα βασικά μπλοκ της χώρας, το ένα υπό την ηγεσία των Σοσιαλδημοκρατών και το άλλο υπό τους Μετριοπαθείς, πέτυχαν περίπου το 40% των ψήφων, χωρίς να έχουν μια πλειοψηφία που χρειάζεται για να σχηματίσει κυβέρνηση.

Αν και οι Σουηδοί Δημοκράτες απέτυχαν στους άμεσους στόχους τους, οι ισχυρές επιδόσεις τους στις δεύτερες συνεχόμενες εκλογές, τους επιβεβαίωσαν ως σημαντικό παράγοντα στην σουηδική πολιτική [2]. Πώς προέκυψε η λαϊκιστική δεξιά στην Σουηδία και τι λέει για το μέλλον της χώρας;

ΟΧΙ ΤΟΣΟ ΞΕΧΩΡΙΣΤΗ

Είναι εύκολο να ειπωθεί μια αρκετά ειλικρινής ιστορία για τους Σουηδούς Δημοκράτες, η οποία αποδίδει τις επιτυχίες τους στις αποτυχίες της γενναιόδωρης προσφυγικής και μεταναστευτικής πολιτικής της Σουηδίας. Σύμφωνα με αυτή την ερμηνεία, στην δεκαετία του 1970, η Σουηδία -τότε σχετικά ομοιογενής χώρα με ισχυρή πίστη στο διεθνές δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα- άρχισε να επιτρέπει σε αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων από μακρινές χώρες να έρχονται, κυρίως ως πρόσφυγες. Μετανάστες από χώρες όπως το Αφγανιστάν, η Χιλή, το Ιράν, το Ιράκ, η Σομαλία και η Τουρκία ξεκίνησαν, σιγά-σιγά αλλά σίγουρα, να αλλάζουν τα δημογραφικά στοιχεία της χώρας με τρόπους που έκαναν ορισμένους Σουηδούς να αισθάνονται άβολα [3].

Αυτό το σταθερό ρεύμα μεταναστών μετατράπηκε σε πραγματική πλημμύρα το 2015, όταν περισσότεροι από 160.000 άνθρωποι, οι περισσότεροι Σύροι, ζήτησαν άσυλο στην Σουηδία -περισσότεροι κατά κεφαλήν από ό, τι σε οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Σε αυτό το σημείο, πολλοί Σουηδοί αποφάσισαν ότι έπρεπε να μπει ένα φρένο. Για χρόνια, οι Σουηδοί Δημοκράτες μιλούσαν για τα προβλήματα από τη μετανάστευση: Τις προκλήσεις της ένταξης των νεοεισερχόμενων σε μια ιδιαίτερα οργανωμένη αγορά εργασίας˙ τις όλο εγκλήματα, γεμάτες από μετανάστες γειτονιές που έχουν ξεφυτρώσει σε μεγάλες πόλεις της Σουηδίας˙ και, όπως το βλέπουν, την ασυμβατότητα του Ισλάμ με την κοσμική, Δυτική κουλτούρα της Σουηδίας. Το αν το κόμμα είναι πραγματικά καλά εξοπλισμένο για να χειριστεί αυτές τις πραγματικές και αντιληπτές προκλήσεις αποτελεί ένα ανοιχτό ερώτημα, αλλά σε μια εκστρατεία που κυριαρχείται από τη μετανάστευση και συναφή θέματα, όπως το έγκλημα, πολλοί ψηφοφόροι είδαν τους Σουηδούς Δημοκράτες ως ευκαιρία.

Αλλά αν ιδωθεί η Σουηδία από μια διεθνή προοπτική, αυτή η ανάλυση αλλάζει. Οποιοσδήποτε έχει ακόμη και ένα φευγαλέο ενδιαφέρον για την παγκόσμια πολιτική, καταφέρνει να δει το κύμα του λαϊκισμού και του αντιμεταναστευτικού κλίματος [4] που ξεχύνεται σε όλη την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες κατά την τελευταία δεκαετία. Σε αυτό που μοιάζει σχεδόν με πολιτικό φυσικό νόμο, σχεδόν όλες οι Δυτικές χώρες έχουν σήμερα περίπου το 20% του πληθυσμού τους που ψηφίζει, για τον έναν ή τον άλλο λόγο, να μην τους αρέσουν οι μετανάστες. Το μόνο που συνέβη την Κυριακή ήταν ότι η Σουηδία μπήκε στο κλαμπ.

Από αυτή την άποψη, η μεταναστευτική κρίση του 2015 έχει να κάνει πολύ λιγότερο με την Σουηδία. Σε όλες τις Δυτικές δημοκρατίες, ο πραγματικός αριθμός μεταναστών σε μια χώρα φαίνεται να διαδραματίζει μικρό ρόλο στον προσδιορισμό της λαϊκής στάσης απέναντι στη μετανάστευση. Η Ουγγαρία δεν έχει σχεδόν καθόλου μετανάστες, ωστόσο, έχει εκλέξει και επανεκλέξει τον αντι-μεταναστευτικό λαϊκιστή Βίκτορ Όρμπαν ως πρωθυπουργό. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μακρά ιστορία μεγάλης κλίμακας μετανάστευσης, σημαντικό πληθυσμό πρόσφατων μεταναστών και γενικά θετικές στάσεις απέναντι σε αυτούς, ωστόσο εξέλεξε τον πρόεδρο Donald Trump το 2016 σε μια εθνικιστική πλατφόρμα. Η Σουηδία έχει αλλάξει γρήγορα από μια σχετικά ομοιογενή κοινωνία σε μια πολύ ποικιλόμορφη, αλλά σύμφωνα με τις πιο βασικές μετρήσεις της κοινωνικής ευημερίας, όπως η αύξηση του ΑΕΠ πάνω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ και η θέση μέσα στις δέκα πρώτες θέσεις του Παγκόσμιου Δείκτη Ευτυχίας, εξακολουθεί να τα πηγαίνει αρκετά καλά. Ωστόσο, οι Σουηδοί Δημοκράτες βρήκαν ένα εκλογικό σώμα -περίπου το ένα πέμπτο του πληθυσμού.

ΕΝΑΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΣ, ΕΝΑΣ ΔΑΝΟΣ ΚΙ ΕΝΑΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΜΠΑΙΝΟΥΝ ΣΕ ΕΝΑ ΜΠΑΡ…

Το αποτέλεσμα της Κυριακής σχεδόν σίγουρα θα καταστήσει δύσκολο τον σχηματισμό κυβέρνησης. Το παλιό σουηδικό σύστημα του αριστερού και του δεξιού μπλοκ έχει καταστεί αδύνατο, αφήνοντας την χώρα με τρεις επιλογές: Το γερμανικό, το δανικό και το αμερικανικό μοντέλο.

Το γερμανικό μοντέλο, βασισμένο στους επαναλαμβανόμενους μεγάλους συνασπισμούς των Γερμανών Χριστιανοδημοκρατών με τους Σοσιαλδημοκράτες, θα απαιτούσε έναν ευρύ αριστερο-δεξιό συνασπισμό στον οποίο οι Σοσιαλδημοκράτες της Σουηδίας θα συνεργάζονται με τους Μετριοπαθείς, μαζί με μικρότερα κεντρώα κόμματα όπως οι Φιλελεύθεροι, οι Πράσινοι, οι Χριστιανοδημοκράτες και το Κεντρώο Κόμμα. Αυτό θα δημιουργούσε μια βιώσιμη κεντρώα κυβέρνηση, αλλά θα άνοιγε επίσης χώρο για τα κόμματα της αντιπολίτευσης ώστε να αναπτυχθούν στις πλευρές του συνασπισμού: Το Αριστερό Κόμμα στα αριστερά και οι Σουηδοί Δημοκράτες στην εθνικιστική δεξιά.

Ο γραμματέας του Κόμματος των Μετριοπαθών, Gunnar Strommer, σε συνέντευξη Τύπου στην Στοκχόλμη, Σεπτέμβριος 2018. TT NEWS AGENCY / REUTERS
--------------------------------------------------------------------

Στο μοντέλο της Δανίας, βασισμένο στον de facto συνασπισμό της κεντροδεξιάς του Venstre με το δεξιό λαϊκιστικό Κόμμα του Δανικού Λαού, ένα συντηρητικό μπλοκ υπό την ηγεσία των Μετριοπαθών θα δημιουργούσε μια κυβέρνηση με την βοήθεια των Σουηδών Δημοκρατών. Αυτό θα πόλωνε την σουηδική πολιτική κατά μήκος ενός ανανεωμένου άξονα αριστεράς-δεξιάς, με τον εθνικισμό να γίνεται η ιδεολογική βάση της δεξιάς. Το αποτέλεσμα αυτό φαίνεται απίθανο τώρα, αφού όλα τα κεντροδεξιά κόμματα δήλωσαν ότι δεν θα διαπραγματευτούν με τους Σουηδούς Δημοκράτες, αλλά θα μπορούσαν να αλλάξουν γνώμη καθώς θα μακραίνουν οι διαπραγματεύσεις.

Στο μοντέλο των ΗΠΑ, οι Σοσιαλδημοκράτες θα προσπαθούσαν να διασπάσουν το κεντροδεξιό μπλοκ, απομακρύνοντας τα μικρότερα, πιο κεντρώα κόμματα, παρόμοια με το πώς οι Δημοκρατικοί προσπάθησαν να απομακρύνουν από το 2016 τους μετριοπαθείς, κεντροδεξιούς Ρεπουμπλικανούς ψηφοφόρους. Αυτό θα άφηνε την Σουηδία με ένα ευρύ κεντρο-αριστερό μπλοκ απέναντι σε ένα σαφώς συντηρητικό, εθνικιστικό μπλοκ.

Ακόμα κι αν οι Σουηδοί Δημοκράτες εισέλθουν σε ένα συνασπισμό, η οποιαδήποτε κυβέρνηση σχεδόν σίγουρα θα αφήσει άθικτα τα βασικά στοιχεία της σουηδικής πολιτικής -ειδικά όταν πρόκειται για την οικονομία και την εθνική ασφάλεια. Η ΕΕ, η ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα της Σουηδίας, η βιομηχανική βάση που βασίζεται στις εξαγωγές της χώρας και η στενή συνεργασία της με το ΝΑΤΟ αποτελούν πραγματικές εγγυήσεις γι’ αυτό. Αλλά οι πτυχές της πολιτικής που επηρεάζονται περισσότερο από τα θέματα ταυτότητας –η κουλτούρα, ο νόμος και η τάξη, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και κυρίως η μετανάστευση- θα μπορούσαν να υποστούν αλλαγές, τουλάχιστον μακροπρόθεσμα. Από το 2015, η Σουηδία έχει ήδη μετατοπιστεί ταχύτατα, από το να προωθεί μια από τις πιο ανοιχτές πολιτικές μετανάστευσης της ΕΕ στην υιοθέτηση μιας από τις πιο περιοριστικές. Οι εκλογές της Κυριακής έφεραν στην επιφάνεια μακροχρόνιες συγκρούσεις για την ταυτότητα, και με τόσο μεγάλη αβεβαιότητα στην ατμόσφαιρα, η Σουηδία -μια χώρα που κάποτε πρωτοστάτησε στην δημιουργία του κράτους πρόνοιας- θα μπορούσε πάλι να γίνει πρωτοπόρος, αυτή την φορά για κάτι ριζικά διαφορετικό.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/sweden/2018-09-10/swedish-unexce...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/germany/2017-09-25/future-german...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/sweden/2014-09-18/end-swedish-ex...
[3] https://www.foreignaffairs.com/reviews/review-essay/2018-08-13/good-fenc...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2016-10-17/populis...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition