Γιατί Ρωσία και Κίνα ενισχύουν τους δεσμούς ασφαλείας τους | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Γιατί Ρωσία και Κίνα ενισχύουν τους δεσμούς ασφαλείας τους

Μήπως είναι οι ΗΠΑ που τις οδηγούν πιο κοντά μεταξύ τους;
Περίληψη: 

Η ρωσική κυβέρνηση έκανε μια δια-υπηρεσιακή μελέτη σχετικά με τους δυνητικούς κινδύνους της στενότερης εμπλοκής με την Κίνα. Τα αποτελέσματα συνέβαλαν στη μείωση των προηγούμενων ανησυχιών του Κρεμλίνου και απέδειξαν ότι πολλές από αυτές ήταν ουσιαστικά υπερβολικές.

Ο ALEXANDER GABUEV είναι ανώτερος συνεργάτης και επικεφαλής του προγράμματος Russia in the Asia-Pacific στο Carnegie Moscow Center.

Στις αρχές της περασμένης εβδομάδας, η Ρωσία ολοκλήρωσε την Vostok-2018, τη μεγαλύτερη στρατιωτική άσκηση μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης. Δεν ήταν μόνο το μέγεθός της, ωστόσο, που έκανε τα πρόσφατα πολεμικά παιχνίδια τόσο πρωτοποριακά. Για πρώτη φορά στην ιστορία, 3.200 Κινέζοι στρατιώτες εκπαιδεύτηκαν μαζί με περίπου 300.000 Ρώσους στην ανατολική Σιβηρία. Προηγουμένως, το Κρεμλίνο είχε εκδώσει προσκλήσεις συμμετοχής σε τέτοιες ασκήσεις μόνο σε επίσημους στρατιωτικούς συμμάχους όπως η Λευκορωσία. Ωστόσο, όταν ρωτήθηκε σε συνέντευξη Τύπου αν η άσκηση τον έκανε να ανησυχεί για πιθανή ρωσο-κινεζική στρατιωτική συμμαχία, ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ James Mattis ήταν απορριπτικός [1]. «Μακροπρόθεσμα, δεν βλέπω παρά λίγα που να ευθυγραμμίζουν την Ρωσία με την Κίνα», ανέφερε.

Η άποψη του Mattis απηχεί την Δυτική κοινή αντίληψη, η οποία πιστεύει ότι η δυσπιστία μεταξύ Ρωσίας και Κίνας είναι πολύ βαθιά για να σχηματίσουν σημαντικούς στρατηγικούς δεσμούς. Ωστόσο, αυτή η άποψη είναι επικίνδυνα λανθασμένη. Η εμβάθυνση των στρατιωτικών δεσμών μεταξύ αυτών των δύο πρώην αντιπάλων είναι πραγματική και μια ισχυρότερη στρατηγική εταιρική σχέση μεταξύ Πεκίνου και Μόσχας θα μπορούσε, προϊόντος του χρόνου, να ανατρέψει μισό αιώνα στρατιωτικού σχεδιασμού και στρατηγικής των ΗΠΑ.

ΧΤΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΣΧΕΣΗ

Η [άσκηση] Βοστόκ-2018 αποτέλεσε το αποκορύφωμα μιας στροφής στην ρωσική στρατηγική σκέψη για την Κίνα, η οποία κέρδισε δυναμική μετά το 2014. Ακόμη και πριν, ωστόσο, η Μόσχα έβλεπε σαφείς λόγους για βαθύτερη δέσμευση με το Πεκίνο. Κατ’ αρχήν, τόσο η Ρωσία όσο και η Κίνα ενδιαφέρονται πολύ για την διατήρηση της ειρήνης και της ηρεμίας στα κοινά σύνορά τους των 2.600 μιλίων. Μετά από μια αιματηρή διήμερη σύγκρουση το 1969, και οι δύο χώρες έριξαν τεράστιους πόρους σε μια δαπανηρή στρατιωτική συσσώρευση κατά μήκος των συνόρων. Στην δεκαετία του 1980, κινήθηκαν προς την αποστρατιωτικοποίηση συνοριακών περιοχών και τελικά διευθέτησαν μια μακρόχρονη εδαφική διαμάχη το 2004.

25092018-1.jpg

Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, και ο πρόεδρος της Κίνας, Xi Jinping, σε συνεδρίαση στο Ανατολικό Οικονομικό Φόρουμ στο Βλαδιβοστόκ της Ρωσίας, τον Σεπτέμβριο του 2018. DONAT SOROKIN / POOL VIA REUTERS
------------------------------------------------------------------

Επί του παρόντος, αμφότερες οι χώρες αντιμετωπίζουν τις μεγάλες προκλήσεις ασφαλείας τους αλλού, και η κοινή επιθυμία τους να αποφύγουν την δημιουργία μιας ακόμη δυσμενούς σχέσης υπήρξε ένας σταθεροποιητικός παράγοντας για τις σχέσεις. Το Κρεμλίνο έχει γεμάτα τα χέρια του με τους πολέμους στην Συρία και την Ουκρανία, τον αντίκτυπο της αυξανόμενης παρουσίας του ΝΑΤΟ κατά μήκος των δυτικών συνόρων του και την συνεχιζόμενη αύξηση των αμυντικών ικανοτήτων των ΗΠΑ. Από την πλευρά της, η ηγεσία της Κίνας αντιμετωπίζει αυξανόμενες εντάσεις με την Ουάσινγκτον σχετικά με ζητήματα ασφάλειας και εμπορίου, και διάφορες εδαφικές διαμάχες κάνουν τεταμένες τις σχέσεις με την Ιαπωνία, τις Φιλιππίνες, το Βιετνάμ και άλλους γείτονες. Εν τω μεταξύ, το Πεκίνο συνεχίζει να επιδιώκει τον μακροπρόθεσμο στόχο του να ανακτήσει τον έλεγχο της Ταϊβάν.

Ένας δεύτερος παράγοντας που οδηγεί την Ρωσία και την Κίνα πιο κοντά τη μια με την άλλη, είναι η οικονομική τους αλληλεξάρτηση. Η Ρωσία είναι κατά κύριο λόγο εξαγωγέας πρώτων υλών και τείνει να μην έχει πρόσβαση τόσο σε προηγμένες βιομηχανικές τεχνολογίες όσο και σε κεφάλαια. Η Κίνα, από την άλλη πλευρά, είναι ένας τεράστιος καταναλωτής αγαθών, ιδιαίτερα πετρελαίου και φυσικού αερίου, και ταυτόχρονα έχει εκτοξεύσει τον εαυτό της στις τάξεις των τεχνολογικά προηγμένων εθνών με μια αφθονία κεφαλαίων για επενδύσεις στο εξωτερικό. Στα χαρτιά, η Κίνα μοιάζει με τον τέλειο εμπορικό εταίρο της Ρωσίας. Παρόλο που η Μόσχα ήταν αργή στο να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που προσφέρει η κινεζική αγορά, η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 επιτάχυνε την προσέγγιση. Ως αποτέλεσμα, η Κίνα βρίσκεται στην κορυφή της λίστας των εμπορικών εταίρων της Ρωσίας από το 2010.

Τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό είναι και οι κοινοί πολιτικοί στόχοι. Και τα δύο καθεστώτα εκτιμούν την σταθερότητα, την προβλεψιμότητα και, πάνω από όλα, την διατήρηση της λαβής τους στην εξουσία. Και οι δύο χώρες, ως μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, μοιράζονται την επιθυμία να διαμορφώσουν την διεθνή τάξη κατά τρόπο που να θέτει στην καρδιά της την [εθνική] κυριαρχία και τα όρια στην ξένη παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις. Αυτό φαίνεται στις συζητήσεις σε διάφορους τομείς της παγκόσμιας διακυβέρνησης, όπως οι κανόνες στον κυβερνοχώρο και ο έλεγχος στο Διαδίκτυο, όπου το Πεκίνο και η Μόσχα υποστηρίζουν τακτικά ο ένας τον άλλον.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΥΣΠΙΣΤΙΑ ΣΤΗΝ ΣΥΝΕΝΝΟΗΣΗ

Παρά αυτά τα κοινά συμφέροντα, το Κρεμλίνο συνέχισε να βλέπει την Κίνα με ανησυχία μέχρι πρόσφατα, κυρίως λόγω της δημογραφικής ανισορροπίας μεταξύ της αραιοκατοικημένης Άπω Ανατολής και των συνορευουσών [πολυάνθρωπων] επαρχιών της Κίνας. Στις επαρχίες αυτές φιλοξενούνται περίπου 120 εκατομμύρια άνθρωποι, μερικοί από τους οποίους βιοπορίζονταν ως εργαζόμενοι στην Σιβηρία. Το Κρεμλίνο φοβόταν ότι εάν οι Κινέζοι μετανάστες συνέχιζαν να συρρέουν και να εγκαθίστανται στην Σιβηρία, αποκτώντας την ρωσική υπηκοότητα στην πορεία, η τάση θα οδηγούσε μακροπρόθεσμα σε απώλεια επικράτειας. Ένας άλλος λόγος ανησυχίας ήταν η κλοπή ευαίσθητης ρωσικής στρατιωτικής τεχνολογίας από την Κίνα, όπως τα σχέδια των μαχητικών αεροσκαφών Su-27 (το κινεζικό αντίγραφο φέρει την ένδειξη J-11B), γεγονός που οδήγησε στην επιβράδυνση των πωλήσεων όπλων το 2005. Τέλος, η ταχεία αύξηση της κινεζικής επιρροής μέσω μέτρων όπως η Πρωτοβουλία Belt and Road, έδωσε στη Μόσχα αιτίες για να ανησυχεί για την Κεντρική Ασία, για την οποία η Ρωσία θεωρεί από καιρό ότι βρίσκεται στην σφαίρα επιρροής της.