Το όνομα είναι Μακεδονία. Βόρεια Μακεδονία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το όνομα είναι Μακεδονία. Βόρεια Μακεδονία

Μπορεί η χώρα να ξεπεράσει την κρίση της ταυτότητάς της;
Περίληψη: 

Η συμφωνία των Πρεσπών προσφέρει μια διέξοδο μέσω πραγματικού συμβιβασμού. Η Δημοκρατία της Μακεδονίας συμπεριλαμβάνει πράγματι μόνο το βόρειο τμήμα της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής της Μακεδονίας, όπως έχει οριστεί στους περίπου δύο τελευταίους αιώνες. Έτσι, η αλλαγή του ονόματος σε Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας είναι γεωγραφικά κατάλληλη, χωρίς να θέτει υπό αμφισβήτηση τα σύγχρονα σύνορα της Ελλάδας.

Ο VICTOR A. FRIEDMAN είναι διακεκριμένης υπηρεσίας καθηγητής στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες στην έδρα Andrew W. Mellon, στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο και καθηγητής Ερευνών στο Πανεπιστήμιο La Trobe. Έχει γράψει εκτενώς για την γλωσσολογία και την ιστορία της Μακεδονικής [γλώσσας].

Τι υπάρχει σε ένα όνομα; Αρκετά για να διεξαχθεί δημοψήφισμα για αυτό. Έτσι, περίπου 1,8 εκατομμύρια ψηφοφόροι στην Δημοκρατία της Μακεδονίας ρωτήθηκαν την Κυριακή 30 Σεπτεμβρίου για να ψηφίσουν για το όνομα της χώρας τους. Το ερώτημα της ψηφοφορίας: «Είστε υπέρ της ένταξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ με την αποδοχή της συμφωνίας μεταξύ της Δημοκρατίας της Μακεδονίας και της Δημοκρατίας της Ελλάδας;». Η εν λόγω συμφωνία είναι γνωστή ως συμφωνία των Πρεσπών [1], προσωρινά υπογεγραμμένης από τους πρωθυπουργούς της Ελλάδας και της Μακεδονίας νωρίτερα φέτος. Σε αυτήν, η Μακεδονία συμφωνεί να αλλάξει το όνομά της σε «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας». Η αλλαγή έχει την δυναμική να τερματίσει ένα αδιέξοδο δεκαετιών μεταξύ των δύο χωρών για το όνομα, την γλώσσα και την εθνική ταυτότητα της Μακεδονίας -και επίσης για τις ανταγωνιστικές ερμηνείες της ιστορίας. Ειδικά για την Μακεδονία, τα στοιχήματα είναι υψηλά: Η επίλυση της διαφοράς θα της επιτρέψει να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και, αργότερα, θα διευκολύνει την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

01102018-3.jpg

Ένας άνδρας ψηφίζει στο δημοψήφισμα για την αλλαγή του ονόματος της χώρας, στα Σκόπια, στη Μακεδονία, τον Σεπτέμβριο του 2018. MARKO DJURICA/REUTERS
-----------------------------------------------------------------------

Ωστόσο, με περισσότερο από το 97% των ψήφων καταμετρημένων, φαίνεται ότι το δημοψήφισμα δεν έκανε τίποτα για να διευθετήσει το θέμα. Περίπου το 94% των ψήφων έκρινε υπέρ της Συμφωνίας των Πρεσπών (και ως εκ τούτου για την υποστήριξη της αλλαγής ονόματος), αλλά το ποσοστό συμμετοχής ήταν 37%. Ως εκ τούτου, το δημοψήφισμα είναι μόνο συμβουλευτικό, όχι δεσμευτικό, και η διαμάχη για το μέλλον της χώρας συνεχίζεται.

Από την στιγμή που η Μακεδονία αποσπάστηκε ειρηνικά από την Γιουγκοσλαβία στα τέλη του 1991, η πλειοψηφία των μελών του ΟΗΕ την αναγνώρισαν με το συνταγματικό της όνομα, Δημοκρατία της Μακεδονίας, μια ονομασία που παραμένει σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητη από το 1944. Ωστόσο, η Ελλάδα διαμαρτύρεται για το όνομα, υποστηρίζοντας ότι υπονοεί εδαφικές διεκδικήσεις στην δική της βόρεια επαρχία της Μακεδονίας. Οι δύο χώρες συμφώνησαν να επιτρέψουν στη Μακεδονία να συμμετάσχει σε διεθνείς οργανισμούς χρησιμοποιώντας τον επίσημο ορισμό του ΟΗΕ, Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Ωστόσο, όταν η Μακεδονία προσπάθησε να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ με το όνομα αυτό το 2008, η Ελλάδα μπλοκάρισε την ένταξή της, ούτως ή άλλως. Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης αποφάνθηκε ότι η θέση της Ελλάδας παραβιάζει το διεθνές δίκαιο, αλλά η Αθήνα δεν εκάμφθη.

Στη Μακεδονία, η πανωλεθρία της ένταξης στο ΝΑΤΟ οδήγησε σε μια απότομη στροφή προς τα δεξιά, τροφοδοτώντας την άνοδο του VMRO-DPMNE, ενός δεξιού εθνικιστικού κόμματος. Το VMRO-DPMNE κακοδιοίκησε την χώρα μέχρι το 2015, όταν οι πολιτικοί της αντιπολίτευσης αποκάλυψαν την παγίδευση από την κυβέρνηση των τηλεφώνων 20.000 ατόμων, συμπεριλαμβανομένων και δικών της αξιωματούχων. Κατά την διάρκεια πολλών μηνών, ο Zoran Zaev, τότε επικεφαλής του κόμματος της αντιπολίτευσης SDSM, δημοσίευε αποσπάσματα από τις ηχογραφήσεις σε συνολικά 38 συνεντεύξεις Τύπου με τίτλο «Η αλήθεια για τη Μακεδονία», αλλά ευρέως γνωστές ως Bombi (βόμβες). Οι ηχογραφήσεις βρίσκονται στο διαδίκτυο και κάνουν τις ηχογραφήσεις του Watergate να μοιάζουν με ευγενική συνομιλία: Καταγράφουν ένα εκπληκτικό επίπεδο διαφθοράς περιλαμβανομένης της εκλογικής νοθείας, της δωροδοκίας, των παραβιάσεων των νόμων περί ιδιοκτησίας και πολεοδομικού σχεδιασμού, της κατάχρησης δημόσιων πόρων, της εκδικητικής καταστροφής ιδιοκτησίας, της δικαστικής διαφθοράς, της συγκάλυψης μιας εξωδικαστικής δολοφονίας και της συνωμοσίας για την διάπραξη βιασμού. Οι αποκαλύψεις των Bombi οδήγησαν σε δεκάδες ατομικές δικαστικές υποθέσεις, αλλά οι δίκες έχουν καθυστερήσει ή έχουν σταματήσει.

Οι Bombi έριξαν επίσης την χώρα σε μια πολιτική κρίση [2]. Η λαϊκή οργή ώθησε το VMRO-DPMNE εκτός κυβέρνησης και έφερε το SDSM, του οποίου η προθυμία να ξεκινήσει συνομιλίες με την Ελλάδα οδήγησε στην συμφωνία των Πρεσπών. Το VMRO-DPMNE, τώρα το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης, σκοπεύει να παρεμποδίσει τον αντίπαλό του, και, μάλιστα, έκανε έκκληση για μποϋκοτάζ στο δημοψήφισμα για την αλλαγή του ονόματος. Η χαμηλή προσέλευση μπορεί να αντικατοπτρίζει το γεγονός ότι πολλοί Μακεδόνες εξακολουθούν να εξαρτώνται από τα δίκτυα υποστήριξης του VMRO-DPMNE για την εργασία τους, επιτρέποντας στο κόμμα να τους εκφοβίσει ώστε να μείνουν μακριά από τις κάλπες. Επειδή το δημοψήφισμα δεν ήταν δεσμευτικό, οι πραγματικές αποφάσεις θα ληφθούν στο κοινοβούλιο, όπου ο κυβερνών συνασπισμός του SDSM διατηρεί μόνο μια ισχνή πλειοψηφία και δεν μπορεί να προωθήσει την αλλαγή μόνος του. Προκειμένου να επιτευχθεί η απαιτούμενη πλειοψηφία των δύο τρίτων για να κατοχυρωθεί η αλλαγή του ονόματος στο σύνταγμα, η κυβέρνηση θα χρειαστεί δέκα ψήφους από τους βουλευτές της αντιπολίτευσης. Κάποιοι παρατηρητές εικάζουν ότι το SDSM θα δώσει χάρη σε έναν από τους κύριους υπόπτους που εμπλέκονται στο σκάνδαλο Bombi για [να εξασφαλίσει] τις απαραίτητες ψήφους της αντιπολίτευσης. Άλλοι πρότειναν πρόωρες κοινοβουλευτικές εκλογές τον Νοέμβριο ως έναν τρόπο για να σπάσουν το αδιέξοδο.

01102018-4.jpg

Διαδηλωτές μποϊκοτάρουν το δημοψήφισμα στα Σκόπια, στη Μακεδονία, τον Σεπτέμβριο του 2018. MARKO DJURICA/REUTERS
---------------------------------------------------