Γιατί τα σύνορα δεν είναι το πρόβλημα -ή η λύση- για την Σερβία και το Κοσσυφοπέδιο | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Γιατί τα σύνορα δεν είναι το πρόβλημα -ή η λύση- για την Σερβία και το Κοσσυφοπέδιο

Στα Βαλκάνια, η επανασχεδίαση χαρτών εξυπηρετεί τους πολιτικούς, όχι τους πολίτες
Περίληψη: 

Οι απόψεις υπέρ ή κατά της επαναχάραξης συνόρων της Σερβίας με το Κοσσυφοπέδιο μοιράζονται την υπόθεση ότι οι άνθρωποι στην αμφισβητούμενη περιοχή είναι μέλη αναγνωρισμένων εθνοτικών ομάδων και ότι αυτό που επιθυμούν οι εθνοτικές ομάδες είναι εθνικά κράτη. Εκεί που διαφέρουν είναι στο ότι οι υποστηρικτές ελπίζουν ότι ένα μπισκότο θα είναι αρκετό για να κατευνάσει το θηρίο, ενώ οι αντίπαλοι φοβούνται ότι ένα μπισκότο θα τροφοδοτήσει ακόρεστες ορέξεις και θα αναζωογονήσει το υπόλοιπο θηριοτροφείο.

Ο ERIC GORDY είναι καθηγητής Πολιτικής και Πολιτιστικής Κοινωνιολογίας στη Σχολή Σλαβικών και Ανατολικοευρωπαϊκών Σπουδών του University College London και συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Guilt, Responsibility, and Denial: The Past at Stake in Post-Milošević Serbia.

Τον Αύγουστο, πολιτικοί ηγέτες στο Κοσσυφοπέδιο και την Σερβία πρότειναν να επιλυθούν οι μακρόχρονες εντάσεις με την ανταλλαγή εδαφών: Δήμοι με Σέρβους κατοίκους στο βόρειο τμήμα του Κοσσυφοπεδίου θα τίθεντο κάτω από την διοίκηση του Βελιγραδίου, ενώ οι αλβανικές πόλεις στο νότιο τμήμα της Σερβίας θα περνούσαν στην Πρίστινα. Οι πολιτικοί και οι ειδικοί στάθμισαν αυτό που παρέμεινε μια αόριστη ιδέα κατά την διάρκεια του επόμενου μήνα. Κανείς δεν φαινόταν να θεωρεί την ιδέα ως λαμπρή, και γενικά οι απαντήσεις κυμαίνονταν από την απρόθυμη αποδοχή έως την συγκλονισμένη περιφρόνηση. Ωστόσο, καμία από τις πλευρές της συζήτησης δεν έδωσε ιδιαίτερη προσοχή σε αυτό που θα έπρεπε να είναι το κεντρικό της ζήτημα: Πώς θα επηρέαζαν οι προτεινόμενες αλλαγές τις ζωές όσων κατοικούν στις υπό συζήτηση περιοχές;

Η παράλειψη μιας τέτοιας μελέτης αντανακλά το επικίνδυνο υποκείμενο συμπέρασμα εκείνων που καταθέτουν και συζητούν αυτή την πρόταση: Ότι η βασική επιθυμία τόσο των Σέρβων όσο και των Αλβανών είναι κάτι παραπάνω από το να είναι ενωμένοι με τους εθνοτικούς συμπατριώτες τους. Αυτή η υπόθεση βασίζεται στα θεμελιώδη σχήματα όλων των βαλκανικών (και άλλων) εθνικισμών. Εάν μια τέτοια αφήγηση πρόκειται να πείσει καθόλου, οι πειθόμενοι ας δείξουν προσοχή.

11102018-1.jpg

Διαδήλωση κατά της πρότασης του προέδρου του Κοσσυφοπεδίου, Χασίμ Θάτσι, για αλλαγή των συνόρων με την Σερβία, στην Πρίστινα, στο Κοσσυφοπέδιο, τον Σεπτέμβριο του 2018. HAZIR REKA / REUTERS
-------------------------------------------------------------------------

Υπάρχουν σχεδόν σίγουρα άλλες λύσεις στην διαμάχη μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινα, που περιλαμβάνουν στοιχεία που δεν έχουν εισέλθει πολύ στην συζήτηση μέχρι σήμερα: Η εξασφάλιση της ευημερίας των πολιτών, η ενίσχυση της ασφάλειας και της ελευθερίας, και η οικοδόμηση σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ και εντός των κοινοτήτων. Αυτές οι εναλλακτικές προσεγγίσεις μπορεί να μην έχουν τόσο μεγάλη ελκυστικότητα όσο ένας γρήγορος χαρτογραφικός καθορισμός, αλλά υπόσχονται να είναι πιο σταθερές και ανθεκτικές.

ΣΥΝΟΡΑ ΓΙΑ ΠΟΙΟΥΣ;

Ένας από τους λόγους για τους οποίους η λύση για την ανταλλαγή εδαφών έχει γίνει τόσο επικεντρωμένη, είναι ότι φαίνεται να εξυπηρετεί τα προσωπικά συμφέροντα και τους πολιτικούς στόχους τριών περιφερειακών παικτών: Του προέδρου της Σερβίας, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, του προέδρου του Κοσσυφοπεδίου, Χασίμ Θάτσι, και της επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, Φεντερίκα Μογκερίνι. Όταν ανέλαβε την εξουσία, ο Βούτσιτς αναμενόταν να παραγάγει την διευθέτηση με το Κοσσυφοπέδιο που είχε διαφύγει από τους προκάτοχούς του, ακριβώς επειδή ήταν προσωπικότητα από την ακροδεξιά της οποίας το εκλογικό σώμα δεν θα είχε πού αλλού να πάει. Έξι χρόνια μετά, οι προσπάθειες εξομάλυνσης των σχέσεων έχουν ξεφουσκώσει άδοξα και ο Βούτσιτς πρέπει επιτέλους να παραδώσει κάτι. Όσον αφορά τον Θάτσι, μια συμφωνία που θα έχει ως αποτέλεσμα την αμοιβαία αναγνώριση θα λύσει το κυριότερο διεθνές πρόβλημα του Κοσσυφοπεδίου, το οποίο είναι το αμφισβητούμενο καθεστώς του. Ο Θάτσι δεν μπορεί να υπολογίζει στην υποστήριξη του υπουργικού συμβουλίου ή του μεγαλύτερου μέρους του κοινοβουλίου για μια συμφωνία που ανταλλάσσει βιομηχανικά ανεπτυγμένες περιοχές στο Κοσσυφοπέδιο για αραιοκατοικημένα χωριά της Σερβίας και φαίνεται να δίνει στην Σερβία την δυνατότητα βέτο για το τι συνιστά το έδαφος του Κοσσυφοπεδίου. Τέλος, η Mogherini λέγεται ότι αναζητά ένα επίτευγμα που θα μείνει σαν κληρονομιά, με το οποίο θα αφήσει την θέση της στην ΕΕ το επόμενο έτος, και θα επιστρέψει στην ιταλική εγχώρια πολιτική. Μια συνολική διευθέτηση της διαφοράς Σερβίας-Κοσσυφοπεδίου θα ταίριαζε καλά.

Έτσι λοιπόν εδώ είμαστε με ένα (περίγραμμα από ένα) σχέδιο που έχει αρθρωθεί για να δώσει στον Vucic έναν σωσίβιο, στον Thaci μια κλωστή για να κρατηθεί, και στη Mogherini ένα μελλοντικό πλεονέκτημα. Η μόνη δυσκολία είναι ότι η προτεινόμενη λύση θα έχει επιπτώσεις πέρα από απλώς δύο κράτη και τρία άτομα. Μήπως υπάρχουν άλλα κράτη με εδάφη όπου οι εθνοποιητικοί παίκτες στοιχηματίζουν στην ελκυστικότητα μιας απαίτησης για αυτονομία; Κοιτάξτε όχι πιο μακριά από την Βοσνία και Ερζεγοβίνη. Μήπως υπάρχουν άλλα κράτη όπου σοβινιστές πολιτικοί ηγέτες δεν θα ήθελαν τίποτα περισσότερο από το να δουν ένα προηγούμενο, ώστε να διεκδικήσουν τα εδάφη όπου έχουν σημαντικές κοιτίδες [αλλά ανήκουν σε άλλο κράτος]; Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν, θα ήταν περιχαρής. Μήπως υπάρχουν άνθρωποι που ζουν στα εδάφη όπου προτείνεται μια ανταλλαγή οι οποίοι πιθανότατα θα εξαναγκαστούν να εγκαταλείψουν τα σπίτια, τις θέσεις εργασίας και τα μέσα διαβίωσής τους για να διευθετηθούν τα όνειρα των συνοριακών ιχνογράφων; Κάτι τέτοια συμβαίνουν πάντοτε με αυτού του είδους το ιδιοτελές τέχνασμα.