Η ΕΕ αυτονομείται οικονομικά από τις ΗΠΑ με αφορμή το Ιράν

Στα τέλη του περασμένου μήνα, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Κίνα ανακοίνωσαν ότι σκόπευαν να δημιουργήσουν ένα ειδικό παγκόσμιο σύστημα πληρωμών που θα επέτρεπε σε εταιρείες να συνεχίσουν τις συναλλαγές τους με το Ιράν παρά τις κυρώσεις των ΗΠΑ. Ορισμένες από τις κυρώσεις ισχύουν ήδη, αλλά το μεγαλύτερο μέρος θα τεθεί σε ισχύ τον Νοέμβριο, χάρη στην αποχώρηση των ΗΠΑ από την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν νωρίτερα φέτος.

Η ανακοίνωση σηματοδοτεί ένα μικρό αλλά αξιοσημείωτο βήμα προς τον κατακερματισμό της παγκόσμιας οικονομικής τάξης. Οι φίλοι και οι εχθροί των Ηνωμένων Πολιτειών αναζητούσαν ήδη οδούς μακριά από το παραδοσιακό κυριαρχούμενο από το δολάριο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Η πολιτική της διοίκησης Trump στο Ιράν παρείχε πρόσθετα κίνητρα σε όσους προσπαθούν να υπονομεύσουν την οικονομική υπεροχή των ΗΠΑ και την αποτελεσματικότητα της αμερικανικής οικονομικής πολιτικής τέχνης. Η Ουάσιγκτον πρέπει να λάβει υπόψη της τον κίνδυνο.

ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΤΗΣ ΕΕ

Τον Μάιο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, τήρησε την υπόσχεσή του να εγκαταλείψει την συμφωνία με το Ιράν, γνωστή και ως JCPOA, και να επαναφέρει μονομερείς, επιθετικές οικονομικές κυρώσεις κατά του Ιράν. Το πιο ισχυρό από αυτά τα μέτρα θα τεθεί σε ισχύ στις 4 Νοεμβρίου, αποκόπτοντας τα κύρια ιρανικά τραπεζικά ιδρύματα, τις πωλήσεις πετρελαίου και τους αγωγούς του από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Τα μέτρα θα εμποδίσουν το Ιράν να χρησιμοποιήσει το επικρατών παγκόσμιο σύστημα πληρωμών. Θα κάνουν επίσης τις περισσότερες διεθνείς επιχειρήσεις που αγοράζουν ιρανικό πετρέλαιο και διεξάγουν άλλες εμπορικές συναλλαγές με το Ιράν να σταματήσουν τις δραστηριότητες αυτές.

Ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Mohammad Javad Zarif, και η Ύπατη Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, Federica Mogherini, σε συνέντευξη Τύπου στο κτίριο των Ηνωμένων Εθνών στην Βιέννη, τον Ιανουάριο του 2016. LEONHARD FOEGER / REUTERS
----------------------------------------------------------------

Οι παραδοσιακοί φίλοι και σύμμαχοι των ΗΠΑ είναι θυμωμένοι με το ότι η επιλογή της κυβέρνησης Trump να απορρίψει την συμφωνία περιλαμβάνει και την δική τους τιμωρία εάν συνεχίσουν τις δουλειές τους με το Ιράν. «[Η ΕΕ] δεν μπορεί να δεχτεί ότι οι ΗΠΑ αποφάσισαν τις περιφέρειες με τις οποίες οι ευρωπαϊκές εταιρείες μπορούν ή δεν μπορούν να ασκούν τις δραστηριότητές τους», δήλωσε πρόσφατα ο Βέλγος πρωθυπουργός Charles Michel [1].

Αρχικά οξεία και χαοτική, η αγανάκτηση της Ευρώπης στην τύπου «όχι αιχμαλώτους» πολιτική του Τραμπ έναντι του Ιράν, έχει πλέον βρει μια τολμηρή και πρακτική πορεία δράσης. Μια κεντρική ομάδα δημιουργικών Ευρωπαίων δημοσίων λειτουργών έχει επινοήσει διάφορους οικονομικούς μηχανισμούς που αποσκοπούν στο να καταδείξουν την συνεχή υποστήριξη της ΕΕ προς την πυρηνική συμφωνία, να παραδώσουν στο Ιράν τα οικονομικά του οφέλη, και να επιβεβαιώσουν την ικανότητα της Ευρώπης να ακολουθεί την δική της πολιτική πορεία.

Τον Αύγουστο, η ΕΕ αναβίωσε επίσημα έναν εμποδιστικό νόμο (blocking law) της δεκαετίας του 1990 [2], ο οποίος τής επιτρέπει να προστατεύει ή να αποζημιώνει τις ευρωπαϊκές εταιρείες που εκτίθενται σε κυρώσεις από τις ΗΠΑ. Στην συνέχεια, τον Σεπτέμβριο, η ύπατη εκπρόσωπος της ΕΕ για τις εξωτερικές υποθέσεις και την πολιτική ασφάλειας, Federica Mogherini, περιέγραψε τα σχέδια της ΕΕ για την δημιουργία ενός λεγόμενου «οχήματος ειδικού σκοπού» (Special Purpose Vehicle, SPV) [3], ενός χρηματοπιστωτικού ιδρύματος που τεχνικά δεν είναι τράπεζα και το οποίο θα διεκπεραιώνει πληρωμές μεταξύ του Ιράν και των διεθνών εμπορικών εταίρων του. Τον Αύγουστο, ο υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας, Χάικο Μάας, δήλωσε[4] ότι «ήταν ουσιώδες η Ευρώπη να ενισχύσει την ευρωπαϊκή αυτονομία με την δημιουργία ανεξάρτητων από τις ΗΠΑ διαύλων πληρωμών ... και ενός ανεξάρτητου συστήματος πληρωμών SWIFT».

Η δημιουργία αυτού του νέου συστήματος πληρωμών και η χρησιμοποίησή του από τις εταιρείες θα είναι μια δύσκολη δουλειά και ο χρόνος δεν είναι με το μέρος της Ευρώπης. Η πυρηνική συμφωνία έχει πληγεί βαθιά από την απόσυρση των ΗΠΑ και υπάρχει λόγος αμφιβολίας για το αν το Ιράν θα συνεχίσει να την τηρεί. Τον Σεπτέμβριο, ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Javad Zarif, δήλωσε ότι [5] το Ιράν ενδέχεται να ξεκινήσει εκ νέου το πυρηνικό του πρόγραμμα. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι οι προσπάθειες της Ευρώπης θα καταστούν μάταιες. Αυτή την στιγμή όμως, ο πιο επείγων στόχος της Ευρώπης μπορεί να είναι λιγότερο το να κρατήσει το Ιράν στην πυρηνική συμφωνία παρά να σχεδιάσει μια ανεξάρτητη οικονομική πορεία.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν από καιρό την δυνατότητα να επιβάλλουν κυρώσεις για να επιβάλλουν καταστροφικές οικονομικές συνέπειες σε μακρινές χώρες. Η ΕΕ δεν ανησυχούσε πολύ για αυτό όταν τα συμφέροντα των ΗΠΑ ήταν στενά ευθυγραμμισμένα με τα δικά της. Τώρα οι Ευρωπαίοι αντιμετωπίζουν ένα μπαράζ δασμών, ενώ η διοίκηση του Trump εκφράζει εχθρότητα προς το ΝΑΤΟ, επιτίθεται στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο και προετοιμάζει έναν νέο κύκλο δυνητικά επιζήμιων κυρώσεων. Ο πρόεδρος της Επιτροπής της ΕΕ, Jean-Claude Juncker, υποστήριξε την ευρωπαϊκή ανεξαρτησία από τις Ηνωμένες Πολιτείες όταν καθόρισε ρητά τον στόχο της υπονόμευσης της κυριαρχίας του δολαρίου στις παγκόσμιες αγορές [6].

ΤΟ ΔΟΛΑΡΙΟ ΚΥΡΙΑΡΧΕΙ –ΓΙΑ ΤΗΝ ΩΡΑ