Ραγισμένη Ευρώπη

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αγωνιζόταν πάντα να διευθετήσει τις δημοκρατικές πολιτικές των μελών της. Το πρόβλημα έγινε σοβαρό το 1999, με την δημιουργία της νομισματικής ένωσης χωρίς μια πολιτική και φορολογική ένωση που να την συνοδεύουν. Στην συνέχεια, ξεκινώντας το 2011, η κρίση του χρέους της ευρωζώνης μετέτρεψε αυτό που ήταν ένα πραγματικό αλλά διαχειρίσιμο ζήτημα, σε μια δύσκολη κατάσταση, από την οποία η ΕΕ δεν έχει ξεκάθαρη διέξοδο. Κολλημένη σε μια μη λειτουργική νομισματική ένωση, η ΕΕ δεν μπορεί ούτε να διευθετήσει την δημοκρατία στα κράτη-μέλη της ούτε να την καταστείλει. Το αποτέλεσμα είναι πιθανό να είναι η συνέχιση του μοτίβου της τελευταίας δεκαετίας: Από κρίση σε κρίση χωρίς βιώσιμη λύση.

ΟΙ ΑΡΡΩΣΤΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Η αντιπαράθεση [1] μεταξύ της ιταλικής κυβέρνησης και των Αρχών της ευρωζώνης σχετικά με το μέγεθος του ελλείμματος του ιταλικού προϋπολογισμού είναι το τελευταίο παράδειγμα της ανικανότητας της ΕΕ να ταιριάξει με την δημοκρατία [2]. Και τα δύο κόμματα στην ιταλική κυβέρνηση συνασπισμού, η Lega και το Κίνημα των Πέντε Αστέρων, έκαναν υποσχέσεις για φόρους και δαπάνες κατά την διάρκεια των γενικών εκλογών πέρυσι. Αλλά δεν μπορούν να τις εφαρμόσουν, δεδομένου ότι αυτό θα σήμαινε μεγαλύτερα ελλείμματα. Αυτό θα αθετούσε τις δεσμεύσεις που ανέλαβε η προηγούμενη κυβέρνηση προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και [θα καταστρατηγούσε] τους δημοσιονομικούς κανόνες που κατοχυρώνονται στις συνθήκες που δημιούργησαν την ευρωζώνη. Η Ιταλία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) για την χρηματοδότηση του δανεισμού της, οπότε δεν μπορεί απλώς να αψηφήσει την ΕΕ.

Ο Macron και η Merkel στην Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, τον Ιούλιο του 2018. KEVIN LAMARQUE / REUTERS
---------------------------------------------------------------

Ωστόσο, η πλειοψηφία των Ιταλών ψηφοφόρων δεν θα δεχτεί εύκολα τον ευρωπαϊκό έλεγχο επί της ιταλικής πολιτικής. Πράγματι, ήταν μόλις μετά το 2011 που ξεκίνησε η θεαματική άνοδος του Κινήματος των Πέντε Αστέρων, όταν η ΕΚΤ και η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ ώθησαν τον Ιταλό πρόεδρο Giorgio Napolitano να απολύσει τον απείθαρχο Ιταλό πρωθυπουργό Σίλβιο Μπερλουσκόνι και να διορίσει μια τεχνοκρατική κυβέρνηση. Σήμερα, η ιταλική κυβέρνηση πιστεύει ότι όσο περισσότερο αντιστέκεται στην ΕΕ, τόσες περισσότερες ψήφους θα κερδίσει στις εκλογές του επόμενου Μαΐου για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Παρά τις εμφανείς διαρθρωτικές αδυναμίες του ευρώ, τα κράτη-μέλη του δεν μπορούν να συμφωνήσουν για το τι είναι λάθος με αυτό -πόσω μάλλον για το πώς θα μπορούσε να διορθωθεί. Ο Γάλλος πρόεδρος, Εμμανουέλ Μακρόν, παρουσίασε τις προτάσεις του για τη μεταρρύθμιση της ευρωζώνης ως μια πρακτική ανάγκη για να εξοπλίσει το μπλοκ για την επόμενη κρίση. Αλλά στην πεποίθησή του ότι οι λύσεις του είναι αναπόφευκτες, υποθέτει λανθασμένα ότι υπάρχει συναίνεση για το τι χρειάζεται να γίνει σωστά.

Πέρα από ορισμένα τεχνικά ερωτήματα σχετικά με την τραπεζική ένωση, η αναμόρφωση του ευρώ είναι ένα πολιτικό ζήτημα [3], και κάθε αλλαγή θα πρέπει να νομιμοποιείται δημοκρατικά από τις χώρες που θα φέρουν το βάρος της μεταρρύθμισης. Για παράδειγμα, ο Macron επιθυμεί έναν ουσιαστικό προϋπολογισμό της ευρωζώνης, ο οποίος θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί από τους φορολογούμενους της βόρειας και της κεντρικής Ευρώπης. Αλλά αυτές οι χώρες δεν συμφωνούν. Αρκετές από αυτές σχημάτισαν μια συμμαχία νωρίτερα φέτος, τη Νέα Χανσεατική Ένωση (New Hanseatic League), η οποία περιλαμβάνει την Εσθονία, την Φινλανδία, την Ιρλανδία, την Λετονία, την Λιθουανία και την Ολλανδία (και, για θέματα που δεν αφορούν το ευρώ, την Δανία και την Σουηδία). Επιθυμούν αυστηρότερους και καλύτερα επιβαλλόμενους ελέγχους στους εθνικούς προϋπολογισμούς, οι οποίοι θα περιόριζαν τις χώρες της νότιας Ευρώπης και πιθανώς και την Γαλλία. Η σύγκρουση δεν θα επιλυθεί έως ότου η μια ή η άλλη πλευρά εξηγήσει στα εθνικά εκλογικά της σώματα ότι όσο η ευρωζώνη περιλαμβάνει χώρες με αποκλίνουσες οικονομίες, ένα σύνολο μελών θα πρέπει να φέρει μεγαλύτερο πολιτικό βάρος από όσο τα άλλα [μέλη]. Ανίκανο να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, το Eurogroup των εθνικών υπουργών Οικονομικών επινόησε προσωρινά ένα ακόμα παραμύθι [4] νωρίτερα αυτή την εβδομάδα.

Η ΕΥΡΩΠΗ ΔΕΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ

Τα προβλήματα της ευρωζώνης είναι διαρθρωτικά. [Η ευρωζώνη] αποτελεί τμήμα μιας πολυεθνικής ΕΕ που είναι μια αποτελεσματική εργασιακή ένωση χάρη στην ελεύθερη κυκλοφορία [ανθρώπων στο εσωτερικό της]. Και το οικονομικό της κέντρο, στο Λονδίνο, βρίσκεται έξω από αυτήν. Η πορεία προς τη μεγαλύτερη ρήξη της ΕΕ, το Brexit, ξεκίνησε από τα προβλήματα που αυτά τα δομικά λάθη δημιούργησαν στην πρώτη κυβέρνηση του Βρετανού πρωθυπουργού, David Cameron. Μόλις άρχισε η κρίση της ευρωζώνης το 2011, οι οικονομικές μοίρες μεγάλου μέρους της ευρωζώνης απόκλιναν από εκείνη του Ηνωμένου Βασιλείου χάρη στις διαφορές της νομισματικής πολιτικής μεταξύ της ΕΚΤ και της Τράπεζας της Αγγλίας. Η συντηρητική προσέγγιση της ΕΚΤ ώθησε την ευρωζώνη σε ύφεση, ενώ η Τράπεζα της Αγγλίας βοήθησε την βρετανική οικονομία να εδραιώσει την ανάκαμψή της από την οικονομική κρίση. Το Ηνωμένο Βασίλειο έγινε τότε ο προορισμός για ανθρώπους που δεν μπορούσαν να βρουν δουλειά στις χώρες της νότιας Ευρώπης, όπου η ανεργία παρέμεινε ψηλή. Η βρετανική δημοκρατική πολιτική έπρεπε να απορροφήσει τις συνέπειες. Το αποτέλεσμα ήταν ένα δημοψήφισμα για την ΕΕ που στράφηκε σε μεγάλο βαθμό στο ζήτημα της μετανάστευσης.