Το στοίχημα της Τουρκίας για θρησκευτική ηγεσία

Αλλά το Ίδρυμα Diyanet δεν είναι το μόνο τέτοιο όργανο της τουρκικής θρησκευτικής ήπιας ισχύος. Ο Τουρκικός Οργανισμός Συνεργασίας και Συντονισμού, ένα άλλο κρατικό όργανο, έχει επίσης επεκτείνει σημαντικά την διεθνή παρουσία του υπό το AKP. Έχει αναλάβει την αποκατάσταση των χώρων της οθωμανικής κληρονομιάς σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων δεκάδων μνημείων στα Βαλκάνια˙ το ιστορικό μαυσωλείο του Gul Baba, ενός διάσημου Οθωμανού πολεμιστή και ποιητή, στην Ουγγαρία˙ ένα παζάρι στην ιρακινή πόλη Kirkuk˙ και ένα προξενικό κτίριο στην Αιθιοπία.

Οι ανθρωπιστικές μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) με ισλαμική τάση προήγαγαν περαιτέρω την τουρκική επιρροή σε τμήματα της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής που κάποτε ανήκαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αυτές οι ομάδες προσφέρουν βοήθεια, συμπεριλαμβανομένων των ιατρικών προμηθειών και των τροφίμων, και βοηθούν στην ανάπτυξη υποδομών όπως πηγάδια, ορφανοτροφεία και σχολεία. Από τότε που ήρθε στην εξουσία πριν από 16 χρόνια, το AKP έχει χαλαρώσει τους γραφειοκρατικούς περιορισμούς σε αυτές τις ΜΚΟ, επιτρέποντάς τους να λάβουν περισσότερες δωρεές και να επεκτείνουν την δουλειά τους στο εξωτερικό. Πολλοί ανώτεροι αξιωματούχοι του AKP έχουν στενούς δεσμούς με ανθρωπιστικές οργανώσεις. Οι ηγέτες των ΜΚΟ, από την πλευρά τους, θεωρούν τους εαυτούς τους σημαντικούς παράγοντες στην τουρκική εξωτερική πολιτική. Συχνά επικαλούνται την ευθύνη της Τουρκίας προς τα πρώην οθωμανικά εδάφη και τον ρόλο της ως ηγέτιδας του ισλαμικού πολιτισμού.

Πουθενά η θρησκευτική διπλωματία της Τουρκίας δεν ήταν αποτελεσματικότερη από όσο στην Σομαλία. Στην κορύφωση ενός καταστροφικού λιμού τον Αύγουστο του 2011, που τα Δυτικά μέσα μαζικής ενημέρωσης γενικώς αγνόησαν, ο Ερντογάν οδήγησε μια αντιπροσωπεία ανώτερων υπουργών, ηγετών ΜΚΟ, επιχειρηματιών, δημοσιογράφων και διασημοτήτων για να επισκεφθούν ένα στρατόπεδο γεμάτο από πεινασμένα παιδιά στη Μογκαντίσου. Το ταξίδι πραγματοποιήθηκε κατά την διάρκεια του ιερού μήνα του Ραμαζανιού και το μήνυμα του Ερντογάν ήταν σαφές: Η Τουρκία δεν θα εγκαταλείψει τους Μουσουλμάνους αδελφούς και αδελφές. Από τότε, η Τουρκία έχει δαπανήσει περισσότερα από 1 δισ. δολάρια για βοήθεια στην Σομαλία. Μια τουρκική εταιρεία διαχειρίζεται το αεροδρόμιο Mogadishu, και η Turkish Airlines είναι ο μόνος διεθνής αερομεταφορέας που πετά εκεί. Το Ίδρυμα Diyanet και άλλες ισλαμικές ΜΚΟ διοικούν θρησκευτικές σχολές. Υπάρχει ένα νοσοκομείο στην Σομαλία με το όνομα του Ερντογάν. Η υπηρεσία βοήθειας της Τουρκίας είναι υπεύθυνη για την συλλογή απορριμμάτων. Οι Σομαλοί εμπιστεύονται [4] τις τουρκικές μουσουλμανικές οργανώσεις περισσότερο από όσο τις Δυτικές. Ίσως ως φυσική συνέπεια αυτής της εμπιστοσύνης, το εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών έχει επεκταθεί ταχύτατα και η Τουρκία έχει εδραιώσει τη μεγαλύτερη υπερπόντια στρατιωτική βάση της στην Σομαλία.

Η τουρκικού τύπου θρησκευτική εκπαίδευση είναι δημοφιλής σε άλλα μέρη της Αφρικής, όπως το Τσαντ, η Αιθιοπία, η Γκάνα, ο Νίγηρας και η Νιγηρία. Ισλαμικές οργανώσεις, όπως το Ίδρυμα Hudayi και το Suleymancilar, λειτουργούν θρησκευτικές σχολές που ονομάζονται σχολές Imam Hatip, οι οποίες συνδυάζουν ισλαμικές και επιστημονικές διδασκαλίες. Ο Ερντογάν είναι ένας από τους σημαντικότερους αποφοίτους αυτών των σχολείων. Αυξάνουν την δημοτικότητά τους μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, επειδή πολλές μουσουλμανικές χώρες έχουν δει το τουρκικό Ισλάμ ως εναλλακτική λύση στα πιο ριζοσπαστικά ρεύματα. Οι αρχές του Αφγανιστάν, του Τσαντ, του Νίγηρα, του Πακιστάν και της Σομαλίας έχουν εκφράσει το ενδιαφέρον τους για την υιοθέτηση του τουρκο-ισλαμικού μοντέλου εκπαίδευσης που παρέχεται από τα σχολεία Ιμάμ Χατίπ για τον λόγο αυτό.

Η Τουρκία φέρνει επίσης μαθητές από άλλες χώρες να λάβουν θρησκευτική εκπαίδευση σε διεθνή σχολεία Imam Hatip στις πόλεις Κωνσταντινούπολη, Καισάρεια και Ικόνιο. Περισσότεροι από 1.000 φοιτητές από 76 χώρες φοίτησαν σε αυτά τα σχολεία από το 2014 έως το 2015. Ένας συνδεδεμένος με το κράτος εκπαιδευτικός σύλλογος που ονομάζεται Ίδρυμα Maarif έχει επίσης διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην προώθηση της τουρκικού τύπου θρησκευτικής παιδείας στο εξωτερικό -προσφέροντας υποτροφίες, οικοδομώντας σχολεία και κοιτώνες, και εκπαιδεύοντας δασκάλους.

Λόγω των ιστορικών εχθροτήτων, τα κράτη της Μέσης Ανατολής ήταν λιγότερο δεκτικά στις δραστηριότητες θρησκευτικής εξωστρέφειας της Τουρκίας από όσο τα αφρικανικά. Πολλές αραβικές χώρες που κάποτε κυβερνώντο από την Οθωμανική Αυτοκρατορία εξακολουθούν να βλέπουν την Τουρκία ως αυτοκρατορική δύναμη. Πολλοί Τούρκοι, από την πλευρά τους, βλέπουν τις αραβικές χώρες ως προδοτικές επειδή συμμάχησαν με τους Βρετανούς ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά την διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά την άνοδο του ισλαμιστικών ριζών ΑΚΡ το 2002 στην εξουσία, η εχθρότητα άρχισε σιγά-σιγά να δίνει την θέση της στην πολιτισμική προσέγγιση. Για να ενισχύσει την ήπια ισχύ του στη Μέση Ανατολή, το ΑΚΡ βασίστηκε κυρίως στους δεσμούς του με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, η οποία δεν έχει παράρτημα στην Τουρκία αλλά είναι ιδεολογικά ευθυγραμμισμένη στενά με το ΑΚΡ. Ο Νετσμετίν Ερμπακάν, ο ιδρυτής του προδρόμου κόμματος του ΑΚΡ και με πολλούς τρόπους ο πνευματικός του πατέρας, είχε ισχυρές σχέσεις με τους ηγέτες της Μουσουλμανικής Αδελφότητας σε ολόκληρη την περιοχή. Στις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα, οι θρησκευτικές ΜΚΟ που συνδέονται με το ΑΚΡ συνέχισαν να βασίζονται σε αυτούς τους δεσμούς, διοργανώνοντας διεθνή συνέδρια και φόρουμ για το μέλλον του μουσουλμανικού κόσμου στην Κωνσταντινούπολη και καθιστώντας την πόλη ένα σημαντικό κέντρο της Αδελφότητας. Το, υποστηριζόμενο από το Κατάρ, Al Jazeera, το μεγαλύτερο δίκτυο ειδήσεων στη Μέση Ανατολή, βοήθησε επίσης στην προώθηση της εικόνας της Τουρκίας ως μοντέλου μουσουλμανικής χώρας.