Πώς το κράτος χρησιμοποιεί την θρησκεία στην Κίνα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς το κράτος χρησιμοποιεί την θρησκεία στην Κίνα

Και τι σημαίνει αυτό για το μέλλον της χώρας
Περίληψη: 

Μέχρι τώρα, αν κάποιος σκεπτόταν τις μεγάλες ασιατικές χώρες όπου η ανάμειξη της θρησκείας και της πολιτικής έχει προκαλέσει συγκρούσεις και βιαιοπραγίες, θα του έρχονταν στον νου η Ινδία, η Ινδονησία ή το Πακιστάν. Στο μέλλον, αυτή η λίστα θα μπορούσε να περιλαμβάνει την Κίνα. Αυτό δεν χρειάζεται να συμβεί. Αν το κράτος έκανε ένα βήμα πίσω για να πάρει μια βαθιά ανάσα, θα μπορούσε να αποφύγει τις συγκρούσεις που φαίνεται να δημιουργούν οι τρέχουσες πολιτικές του.

Ο IAN JOHNSON ζει στην Κίνα, όπου γράφει για τους New York Times και το The New York Review of Books, μεταξύ άλλων εκδόσεων.

Το μήνυμα μού έφθασε στις αρχές Δεκεμβρίου μέσω του Signal, μιας κρυπτογραφημένης υπηρεσίας ανταλλαγής μηνυμάτων που πολλοί Κινέζοι χρησιμοποιούν για να παρακάμψουν την προσεκτικά παρακολουθούμενη εφαρμογή κοινωνικών μέσων WeChat. Η μέρα που πολλοί από εμάς φοβόμαστε ήρθε: Ο πιο γνωστός πάστορας της Κίνας, ο Wang Yi, και 100 από τους οπαδούς του, είχαν συλληφθεί. Η 500 μελών εκκλησία τους, έκλεισε -πολύ πιθανόν για πάντα.

Στα δύο χρόνια από το τελευταίο κείμενό μου στο Foreign Affairs για την θρησκεία στην Κίνα («Η μεγάλη αφύπνιση της Κίνας» [1], Μάρτιος/Απρίλιος 2017), τέτοιες ιστορίες έχουν γίνει συνηθισμένες. Εκκλησίες έκλεισαν, σταυροί απομακρύνθηκαν, τζαμιά κατεδαφίστηκαν, Μουσουλμάνοι στάλθηκαν σε στρατόπεδα κράτησης -ο κατάλογος των οργανωμένων από το κράτος μέτρων κατά της θρησκείας στην Κίνα αυξανόταν. Βλέποντας με φόντο τα μέτρα για τον περιορισμό των μη κυβερνητικών οργανώσεων, για την σύσφιξη της ιδεολογίας, και για την άρση των ορίων της θητείας του προέδρου Xi Jinping, είναι εύκολο να σκεφτεί κανείς ότι η θρησκεία στην Κίνα συνθλίβεται από ένα ισχυρό κράτος, μειώνοντας την σημασία της, καθώς ένας νέος ισχυρός ηγέτης αναλαμβάνει τον σταθερό έλεγχο της χώρας.

14012019-1.jpg

Μια κινεζική σημαία ανεμίζει έξω από τον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Ιγνατίου, μια καθολική εκκλησία εγκεκριμένη από το κράτος, μετά από μια τελετή για την 69η επέτειο από την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, που πραγματοποιήθηκε πριν από την Κινεζική Εθνική Ημέρα, στην Xujiahui της Σαγκάης. ALY SONG / REUTERS
-------------------------------------------------------------------------

Αυτή η άποψη είναι δελεαστική αλλά λανθασμένη. Η Κίνα δεν υποχωρεί στην εποχή του υψηλού κομμουνισμού υπό τον Μάο Τσε Τουνγκ, αλλά βυθίζεται προς ένα μπερδεμένο μέλλον το οποίο είναι κοινό σε πολλά αυταρχικά κράτη. Η σημερινή Κίνα επιδιώκει όχι να περιθωριοποιήσει ανταγωνιστικές ομάδες και συστήματα πεποιθήσεων, με τον τρόπο που έκανε το Πεκίνο κατά την εποχή του Μάο, αλλά να τα χρησιμοποιήσει (co-opt). Πράγματι, τα γεγονότα των τελευταίων δύο ετών δείχνουν ότι για πρώτη φορά σε ενάμιση αιώνα, η θρησκεία είναι σταθερά αποκατεστημένη στο επίκεντρο της κοινωνικής και πολιτικής ζωής της Κίνας.

ΤΟ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ

Αν κάτι από το κινεζικό παρελθόν έχει μια αντήχηση στα σημερινά γεγονότα, είναι η εποχή της αυτοκρατορικής εποχής. Ένα κεντρικό χαρακτηριστικό εκείνης της περιόδου ήταν ότι οι ηγεμόνες ανέχονταν μια ποικιλία δοξασιών, αλλά όριζαν το ποιες ήταν ορθόδοξες (zheng) και ποιές ετερόδοξες (xie). Αυτή η παράδοση είναι θεμελιώδης του κράτους που κληρονόμησε ο Xi σήμερα, το οποίο έχει πολλές θρησκείες, με μερικές από αυτές να αυξάνονται και δυναμικά, αλλά δεν έχει θρησκευτική ελευθερία.

Το σημερινό Κινέζικο κράτος, όπως και το αυτοκρατορικό κράτος, μπορεί να είναι γενναιόδωρος ευεργέτης, βοηθώντας στην ανοικοδόμηση ναών, εκπαιδεύοντας νέους βουδιστικούς και ταοϊστικούς κληρικούς και δημιουργώντας διεθνείς ανταλλαγές με πιστούς σε άλλες χώρες. Όμως, προς όσους δεν είναι στην εύνοιά του -σήμερα σε μεγάλο βαθμό οι Χριστιανοί και οι Μουσουλμάνοι- το κράτος μπορεί να είναι σκληρό, δημιουργώντας στρατόπεδα αναμόρφωσης, κατεδαφίζοντας τζαμιά και εκκλησίες και διώκοντας ηγέτες. Για να πάρετε μια ιδέα για την οργή του κράτους, σκεφτείτε την τύχη όχι μόνο του Wang Yi, του Χριστιανού πάστορα, αλλά και της συζύγου του, Jiang Rong. Και οι δύο έχουν κατηγορηθεί για «υποκίνηση για υπονόμευση της κρατικής εξουσίας», ένα έγκλημα που επισύρει μέχρι και 15 χρόνια στην φυλακή.

Γιατί το κράτος επανεμφανίστηκε στην θρησκευτική ζωή; Η απάντηση είναι η συνειδητοποίηση της κυβέρνησης ότι η κινεζική κοινωνία είναι ανερμάτιστη, κυνική και στερείται αξιών. Πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, μοιράζονται αυτή την έλλειψη αξιών, με μεγάλα τμήματα του πληθυσμού να αισθάνονται ότι η έλλειψη αλληλεγγύης και κοινών πεποιθήσεων έχει αφήσει πολλούς πίσω.

Στην περίπτωση της Κίνας, η σύγχρονη δυσθυμία συνοδεύεται από γεγονότα του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, όταν η χώρα υπέστη εισβολή και σχεδόν διασπάστηκε από ξένες δυνάμεις. Σε απάντηση, οι ελίτ της χώρας εκείνης της εποχής απέρριψαν τις παραδοσιακές θρησκείες, θεωρώντας τις ως προληπτικές, οπισθοδρομικές πεποιθήσεις που εμπόδιζαν τον εκσυγχρονισμό της χώρας. Ξεκινώντας στα τέλη του 19ου αιώνα, περίπου 100 χρόνια αυτοεκπολιτιστικής γενοκτονίας κατέστρεψαν το 90% της θρησκευτικής υποδομής της Κίνας: Ναούς, μοναστήρια, τελετουργικές πύλες και προγονικά ιερά. Το Πεκίνο, για παράδειγμα, πήγε από περίπου 900 ναούς στον 19ο αιώνα σε περίπου έξι στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Κατά την διάρκεια εκείνης της περιόδου, το κράτος υπό τον Μάο έκανε μια σύντομη προσπάθεια να ενσταλάξει τον κομμουνισμό ως νέο σύστημα αξιών -ακόμη και ως θρησκεία- αλλά η προσπάθεια απέτυχε μετά από μερικές δεκαετίες κακοδιοίκησης.

Η εποχή των μεταρρυθμίσεων, η οποία ξεκίνησε 40 χρόνια πριν τον περασμένο Δεκέμβριο, πέτυχε μια νέα συμφωνία μεταξύ κράτους και κοινωνίας: Οι πολίτες θα μπορούσαν να βγάλουν χρήματα μέσω μεταρρυθμίσεων καπιταλιστικού τύπου και να τους παρέχεται ουσιαστική ελευθερία στην προσωπική τους ζωή (υπό τον όρο ότι θα παρέμεναν εκτός πολιτικής, φυσικά). Το δόγμα αυτής της εποχής ήταν «Το να πλουτίσεις είναι ένδοξο», το οποίο συνέλαβε υπέροχα την τάχιστη ευημερία της εποχής, αλλά αποδείχθηκε ότι είναι μια πενιχρή δομή για να κρατήσει μια χώρα ενωμένη.