Ανταγωνισμοί στην Ερυθρά Θάλασσα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ανταγωνισμοί στην Ερυθρά Θάλασσα

Οι χώρες του Κόλπου παίζουν ένα επικίνδυνο παιχνίδι στο Κέρας της Αφρικής
Περίληψη: 

Καθώς τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και η Τουρκία επιδιώκουν να επεκτείνουν την επιρροή τους στο Κέρας της Αφρικής, εξάγουν μεσανατολίτικους ανταγωνισμούς σε μια περιοχή που έχει αφθονία δικών της. Και δεν είναι οι μοναδικές εξωτερικές δυνάμεις που τώρα δίνουν προσοχή σε αυτή την άλλοτε νυσταλέα γειτονιά.

Ο ZACH VERTIN είναι επισκέπτης συνεργάτης στο Κέντρο Doha του Ινστιτούτου Brookings και ο συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο A Rope from the Sky: The Making and Unmaking of the World’s Newest State [1].

Οι χώρες του Κόλπου που έχουν βαθιές τσέπες και μεγάλες ορέξεις κάνουν την παρουσία τους εμφανή στο Κέρας της Αφρικής όπως ποτέ άλλοτε. Το κύμα των νέων οικονομικών και στρατιωτικών επενδύσεων ανασχηματίζει την γεωπολιτική δυναμική και στις δύο πλευρές της Ερυθράς Θάλασσας, καθώς οι δύο προηγουμένως διαφορετικές περιοχές ενοποιούνται, και μάλιστα ταχέως. Η εμφάνιση μιας κοινής πολιτικής και οικονομικής αρένας –στις δύο πλευρές μιας από τις πιο πολύτιμες εμπορικές οδούς στον κόσμο- προσφέρει ευκαιρίες για ανάπτυξη και ολοκλήρωση. Αλλά δημιουργεί επίσης σημαντικούς κινδύνους. Για τα εύθραυστα αφρικανικά κράτη στις δυτικές ακτές της Ερυθράς Θάλασσας, η νέα εμπλοκή από εξωτερικές δυνάμεις αποδείχθηκε και τονωτική και τοξική.

16012019-1.jpg

Ένας γερανός εκφορτώνει εμπορευματοκιβώτια από πλοίο στο λιμάνι της πόλης Massawa, στην Ερυθραία, τον Ιούλιο του 2018. TIKSA NEGERI / REUTERS
----------------------------------------------------------------------

Καθώς τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και η Τουρκία επιδιώκουν να επεκτείνουν την επιρροή τους στο Κέρας της Αφρικής, εξάγουν ανταγωνισμούς της Μέσης Ανατολής σε μια περιοχή που έχει αφθονία δικών της [ανταγωνισμών]. Και δεν είναι οι μοναδικές εξωτερικές δυνάμεις που τώρα δίνουν προσοχή σε αυτή την άλλοτε νυσταλέα γειτονιά. Η Κίνα εγκατέστησε πρόσφατα την πρώτη της υπερπόντια στρατιωτική εγκατάσταση στο Τζιμπουτί -μόλις έξι μίλια από τη μοναδική αμερικανική βάση στην Αφρική- καθιστώντας την Ερυθρά Θάλασσα αναδυόμενο θέατρο για ανταγωνισμό μεγάλων δυνάμεων. Στο κέντρο της, βρίσκεται το στενό Bab el Mandeb, ένας στενός ναυτιλιακός διάδρομος μέσω του οποίου εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια σε πετρέλαιο και άλλες εξαγωγές περνούν ανάμεσα στην Ευρώπη, την Ασία και τον Κόλπο. Αμέσως πέρα από το στενό είναι οι όχθες της Υεμένης [2], όπου ένας από τους πιο καταστροφικούς πολέμους στον κόσμο -και οι πιο θερμές μάχες δι’ αντιπροσώπων (proxy)- συνεχίζουν να μαίνονται.

Στο μεταξύ, ιστορικές μεταβολές βρίσκονται σε εξέλιξη σε ολόκληρο το Κέρας: Η Αιθιοπία [3] βιώνει διψήφια οικονομική ανάπτυξη και διέρχεται την πιο σαρωτική πολιτική μετάβασή της από τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Η Ερυθραία, από παλιά εξοστρακισμένη εξαιτίας των επιδόσεών της στα ανθρώπινα δικαιώματα, έχει απαλλαγεί από ένα καθεστώς κυρώσεων των Ηνωμένων Εθνών [που ίσχυε] επί δεκαετίες. Και οι δύο παλαιοί αντίπαλοι εξέπληξαν εξίσου πολίτες και παρατηρητές πέρυσι, ξεκινώντας μια προσέγγιση. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Σομαλίας, ενθαρρυμένη από τη νέα περιφερειακή συνεργασία, μπορεί τελικά να γυρίσει σελίδα μετά από δεκαετίες ανασφάλειας. Το αν η εξωτερική εμπλοκή θα βοηθήσει ή θα εμποδίσει τη μακροπρόθεσμη αλλαγή στο Κέρας εξαρτάται από το πόσο καλά τα αφρικανικά κράτη μπορούν να διαχειριστούν ασύμμετρες σχέσεις με εταίρους του Κόλπου. Αυτά τα ασθενέστερα κράτη -που έχουν ήδη κουραστεί από την εσωτερική αστάθεια- πρέπει να βρουν έναν τρόπο να αξιοποιήσουν επενδύσεις χωρίς να παραδώσουν την κυριαρχία τους ή να στραφούν σε πολιτικές αντιπαλότητες που προσφέρουν μικρή ανταμοιβή.

ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΦΡΙΚΗ

Από το 2015, τα πλούσια σε μετρητά κράτη του Κόλπου έχουν κάνει μια τρελή έφοδο για ακίνητα στις ακτές της Ερυθράς Θάλασσας. Νέα θαλάσσια λιμάνια και στρατιωτικά φυλάκια έχουν πολλαπλασιαστεί, καθώς αυτά τα κράτη απέκτησαν γρήγορα στρατηγικές φωλιές στο Τζιμπουτί, την Ερυθραία, την Σομαλία, το Σουδάν και ακόμη και την Υεμένη. Τα κράτη του Κόλπου επιδιώκουν επιθετικά αυτά τα φυλάκια στο πλαίσιο των ευρύτερων προσπαθειών τους να επαναπροσδιορίσουν την περιφερειακή τάξη και να επιβάλλουν τους εαυτούς τους ως παίκτες σε μια παγκόσμια σκηνή.

Οι χώρες του Κόλπου, κυρίως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), αναμένουν ότι νέοι εμπορικοί λιμένες στο Κέρας θα τους παρέχουν πρόσβαση στην αναπτυσσόμενη τάξη καταναλωτών της Αφρικής. Ελπίζουν ότι αυτές οι εξαγορές, μαζί με τα λιμάνια της Υεμένης, θα τα τοποθετήσουν για να διαμορφώσουν το μέλλον του ναυτιλιακού εμπορίου στην Ερυθρά Θάλασσα και τον Δυτικό Ινδικό Ωκεανό, ειδικά καθώς το εμπόριο της Κίνας προς την περιοχή αυξάνεται λόγω της πρωτοβουλίας Belt and Road. Και το ενδιαφέρον τους για την περιοχή είναι επίσης στρατιωτικό, καθώς τα κράτη του Κόλπου έχουν τοποθετήσει εγκαταστάσεις από τις οποίες βραχυπρόθεσμα θα διεξάγουν τον πόλεμο στην Υεμένη, και μακροπρόθεσμα θα προστατεύουν συμφέροντα περιφερειακής ασφάλειας από απειλές όπως το Ιράν και ο βίαιος εξτρεμισμός. Τέλος, το [αφρικανικό] έδαφος και οι συνεργασίες με αφρικανικά κράτη-πελάτες χρησιμεύουν ως αντιστάθμισμα κατά αντιπάλων σε μια περίοδο εντάσεων μεταξύ των αραβικών χωρών του Κόλπου. (Το Μπαχρέιν, η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ έκοψαν τους διπλωματικούς δεσμούς με το Κατάρ και του επέβαλαν εμπορικό αποκλεισμό το 2017).

16012019-2.jpg

Ο διαδραστικός χάρτης [4] παρουσιάζει την απόκτηση λιμένων και νέων στρατιωτικών εγκαταστάσεων κατά μήκος της ακτής της Ερυθράς Θάλασσας.
-----------------------------------------------------------------------------------