Θα γίνει ο κωμικός ηθοποιός ο επόμενος πρόεδρος της Ουκρανίας;

Στις 31 Μαρτίου, οι Ουκρανοί πήγαν στις κάλπες για να εκλέξουν νέο πρόεδρο. Ο πρωτοπόρος Volodymyr Zelenskiy, ένας άπειρος 41χρονος τηλεοπτικός κωμικός ηθοποιός, βγήκε στην κορυφή, με ακόμη μεγαλύτερα ποσοστά από εκείνα που είχαν προβλεφθεί. Τα αποτελέσματα δίνουν στον κωμικό το 30% των ψήφων. Ο νυν πρόεδρος, Πέτρο Ποροσένκο, ήρθε στην δεύτερη θέση με μόλις 16%. Επειδή κανένας υποψήφιος δεν πέρασε το κατώτατο όριο του 50%, οι Zelenskiy και Poroshenko θα αντιπαρατεθούν σε έναν δεύτερο γύρο στις 21 Απριλίου.

Όλα αυτά ήταν αναμενόμενα. Ο Zelenskiy ηγείτο στις δημοσκοπήσεις για δύο μήνες και οι Ουκρανοί νυν πρόεδροι δεν απολαμβάνουν ένα πλεονέκτημα όπως συμβαίνει σε άλλα συστήματα. Από την κατάκτηση της ανεξαρτησίας το 1991, οι Ουκρανοί έχουν επανεκλέξει μόνο έναν πρόεδρο.

Ο Ουκρανός κωμικός ηθοποιός και προεδρικός υποψήφιος Volodymyr Zelenskiy σε μια ομιλία του μετά την ανακοίνωση του πρώτου exit poll των προεδρικών εκλογών, στην έδρα της προεκλογικής εκστρατείας του στο Κίεβο, τον Μάρτιο του 2019. VALENTYN OGIRENKO / REUTERS
--------------------------------------------------------------------

Η ψηφοφορία αποτέλεσε ένα δημοψήφισμα για τον Ποροσένκο, ο οποίος εξελέγη με μια πλατφόρμα κατά της διαφθοράς μετά τις διαδηλώσεις της περιόδου 2013-14 στην Euromaidan, που οδήγησαν στην εκδίωξη του προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς. Οι Ουκρανοί έχουν πει στους δημοσκόπους [1] ότι είναι απογοητευμένοι από την έλλειψη προόδου της χώρας τα τελευταία πέντε χρόνια. Η καθημερινή ζωή των ανθρώπων δεν έχει βελτιωθεί, κανένας από τους εξέχοντες διεφθαρμένους αξιωματούχους από την προ-Euromaidan εποχή δεν φυλακίστηκε, και ο πόλεμος με τους υπό την ρωσική ηγεσία αυτονομιστές στα ανατολικά της χώρας παραμένει σε αδιέξοδο. Ο πόλεμος, η διαφθορά [2] και η οικονομία ήταν τα κορυφαία ζητήματα για τους ψηφοφόρους.

Ο Ποροσένκο παίρνει γερούς βαθμούς [3] ως πρόεδρος εν καιρώ πολέμου, αλλά η οικονομία μόλις και μετά βίας αναπτύσσεται. Στην αρχή της προεδρίας του, η κυβέρνηση κινήθηκε κατά της διαφθοράς, κυρίως στον τομέα του φυσικού αερίου, αλλά ο αγώνας σταμάτησε. Οι προσπάθειες για τη μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος με την επανεκκίνηση του Ανώτατου Δικαστηρίου απέτυχαν. Οι επενδυτές δεν ξεγελάστηκαν από τους ισχυρισμούς του Ποροσένκο ότι επετεύχθη πρόοδος και οι ξένες άμεσες επενδύσεις παρέμειναν σταθερές. Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), η Ουκρανία έχει γίνει η φτωχότερη χώρα στην Ευρώπη [4], όπως μετράται από το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, ακόμη πιο φτωχή κι από τη Μολδαβία. Τουλάχιστον δύο εκατομμύρια Ουκρανοί έχουν μετακινηθεί [5] στην Ευρώπη για να αναζητήσουν εργασία. Ο υπουργός Οικονομικών έχει εκτιμήσει [6] ότι με τον σημερινό ρυθμό ανάπτυξής της, η οικονομία της Ουκρανίας θα χρειαστεί 50 χρόνια για να φτάσει εκείνη της Πολωνίας.

ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΛΠΙΔΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ;

Ο Zelenskiy διαβάσει την δημόσια διάθεση καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο υποψήφιο. Οι Ουκρανοί έχουν παγκοσμίως τα χαμηλότερα ποσοστά εμπιστοσύνης [7] στην κυβέρνησή τους. Έχουν πει επανειλημμένως στους δημοσκόπους ότι θέλουν νέα πρόσωπα [8] στην εξουσία και μια πραγματική μάχη κατά της διαφθοράς. Θέλουν έναν καθαρό πρόεδρο που να υπόσχεται εύκολες λύσεις και ταχεία πρόοδο. Σύμφωνα με αυτό το πρότυπο, θα ήταν δύσκολο να επινοηθεί ένας πιο τέλειος υποψήφιος: Στην τηλεόραση, ο Zelenskiy παίζει έναν πρόεδρο που ζει με τους γονείς του σε ένα συνηθισμένο κτίριο διαμερισμάτων, οδηγεί ποδήλατο και σφαγιάζει τους ολιγάρχες. Στην πραγματική ζωή, ο Zelenskiy έχει δεσμευτεί να εξασφαλίσει την ισότητα ενώπιον του νόμου, να καταργήσει την κοινοβουλευτική ασυλία από την ποινική δίωξη, και να υποστηρίξει τα θεσμικά όργανα της Ουκρανίας για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Έχει επίσης δύο σοβαρούς μεταρρυθμιστές που τον συμβουλεύουν –τον πρώην υπουργό Οικονομικών, Oleksandr Danylyuk, και τον πρώην υπουργό Οικονομικής Ανάπτυξης, Aivaras Abromavicius.

«Οι Ουκρανοί πιστεύουν ότι ο Zelenskiy ως αουτσάιντερ πολιτικός θα νικήσει το διεφθαρμένο σύστημα επειδή δεν του χρωστά τίποτα», μου είπε ο Danylyuk την 1η Απριλίου. Ο πρώην υπουργός είπε [9] ότι ο Zelenskiy εργάζεται σε ένα σχέδιο 100 ημερών. «Η πρώτη προτεραιότητα στην επιδιόρθωση της οικονομίας είναι η αντιμετώπιση του προβλήματος της διαφθοράς. Θα ξεκινήσει με την κάθαρση της δικαστικής εξουσίας και την αποκατάσταση της ανεξαρτησίας των θεσμών κατά της διαφθοράς». Ο Danylyuk είπε ότι η συνεργασία με το ΔΝΤ θα συνεχιστεί, γεγονός που είναι ζωτικής σημασίας, διότι το τεράστιο χρέος που έχει συσσωρεύσει ο Γιανουκόβιτς θα αρχίσει να γίνεται ληξιπρόθεσμο φέτος.

Όμως, η κατάκτηση της προεδρίας δεν θα είναι αρκετή για να επιφέρει πραγματική αλλαγή, δήλωσε ο Danylyuk: Το «Υπηρέτης του Λαού», το κόμμα του Zelenskiy, πρέπει επίσης να κερδίσει τις κοινοβουλευτικές εκλογές του Οκτωβρίου του 2019 για να τοποθετήσει μια μεταρρυθμιστική κυβέρνηση. Στην συνέχεια, σύμφωνα με τον Danylyuk, ο Zelenskiy θα μπορέσει να εκτελέσει την οικονομική του ατζέντα, η οποία περιλαμβάνει την διάλυση μονοπωλίων, την ιδιωτικοποίηση περίπου 3.350 κρατικών επιχειρήσεων της Ουκρανίας, την απελευθέρωση της βιομηχανίας και τη μεταρρύθμιση της αγοράς γης, του εργατικού δικαίου και του φορολογικού κώδικα.

Ο Ποροσένκο, προς τιμήν του, ξέρει ότι είναι ευάλωτος στην οικονομία. Αφού ήρθε δεύτερος, μίλησε στην έδρα της προεκλογικής εκστρατείας του στο Κίεβο, κατήγγειλε [10] τον Zelenskiy ως «μαριονέτα του [ολιγάρχη Ihor] Kolomoisky», και ορκίστηκε να κάνει την οικονομία να προχωρήσει. «Προτεραιότητα: Η οικονομία, η οικονομία, και για άλλη μια φορά η οικονομία», είπε.

Ο μακρόχρονος πολιτικός γνώστης και παρουσιαστής της τηλεόρασης Taras Berezovets, χαρακτηρίζοντας την διάθεση του Ποροσένκο είπε ότι έχει «αυτοπεποίθηση όπως ο διάβολος», παρά τα αποτελέσματα. Καθώς τα αποτελέσματα έρχονταν, ο Ποροσένκο άρχισε να ερεθίζεται αμέσως, αποκαλώντας τον [11] Zelenskiy ως δώρο στον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν. «Αυτός [ο Πούτιν] ονειρεύεται έναν ήπιο, υποτακτικό, ευγενικό, χαχανίζοντα, άπειρο, αδύναμο, ιδεολογικά άμορφο και πολιτικά αβέβαιο πρόεδρο. Θα του δώσουμε αυτό;».

ΠΟΙΟΣ ΘΑ ΝΙΚΗΣΕΙ;

Παρά την ισχυρή επίδοση του Zelenskiy στον πρώτο γύρο, η νίκη του απέχει πολύ από το να είναι βέβαιη. Πρώτον, οι δύο υποψήφιοι συμφώνησαν σε ένα ζωντανό debate και ο Ποροσένκο είναι ένας έμπειρος συνομιλητής, ενώ ο Zelenskiy έχει κάνει βασικά αριθμητικά λάθη όταν μιλούσε για ιδέες πολιτικής κατά το παρελθόν. Ο Ποροσένκο είναι επίσης δυνατός στην πορεία της προεκλογικής εκστρατείας –«σαν πύραυλος», σύμφωνα με τον Berezovets. Ορισμένες φορές κατά την διάρκεια αυτού του κύκλου, ωστόσο, ο πρόεδρος προέκυψε ως συγκαταβατικός και υπερόπτης, κάνοντας κατήχηση σε απλούς Ουκρανούς που ρωτούσαν βασικές, λογικές ερωτήσεις. Είπε σε έναν άνθρωπο που τον ρώτησε πώς θα πολεμήσει την διαφθορά: «Πηγαίνετε στην εκκλησία, ανάψτε ένα κερί, γιατί δεν είστε πιστός. Και ο Κύριος θα σας κατευνάσει» [12].

Ο Zelenskiy διεξήγαγε μια παράδοξη εκστρατεία, παίζοντας σε κωμικούς θιάσους σε όλη την χώρα και χρησιμοποιώντας μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ωστόσο, πραγματοποίησε επίσης πολυάριθμες συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης με ειδικούς από την κοινωνία των πολιτών και φάνηκε να ακούει πραγματικά. Σε μια συνομιλία με ηγέτες των επιχειρήσεων, τόνισε ότι και αυτός ήταν ιδιοκτήτης επιχείρησης και μπορούσε να κατανοήσει τις ανησυχίες της κοινότητας.

Αλλά ο Zelenskiy έχει ευάλωτα σημεία. Δεν έχει σοβαρούς στρατιωτικούς ή εθνικούς συμβούλους ασφαλείας, ενώ η επίδοση του Ποροσένκο ως πρόεδρος εν καιρώ πολέμου είναι ίσως η μεγαλύτερη δύναμή του. Ο Ποροσένκο έχει καταστήσει κεντρική στην προεκλογική εκστρατεία του την φιλοδοξία της Ουκρανίας να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ, ενώ ο Zelenskiy έχει την τάση να τονίζει τα εσωτερικά ζητήματα. Αν και ο Zelenskiy υποστηρίζει την ιδέα της ένταξης στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, υποσχέθηκε να διεξαγάγει δημοψήφισμα για το τελευταίο, πιθανότατα, προκειμένου να προσελκύσει ψηφοφόρους με φιλο-ρωσικές συμπάθειες από τη νότια και ανατολική Ουκρανία για να τον υποστηρίξουν. Αλλά αυτοί οι ψηφοφόροι είναι απίθανο να ικανοποιηθούν. Από την στιγμή που ο πρόεδρος θα είναι στην εξουσία, οι επιλογές του για την εξωτερική πολιτική θα περιοριστούν από την κοινή γνώμη και η κοινή γνώμη είναι σαφής: Η πλειοψηφία των Ουκρανών υποστηρίζει την ένταξη στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ και το κοινοβούλιο έχει κατοχυρώσει στο σύνταγμά της την Δυτική πορεία της χώρας και την δέσμευση να επιδιώξει την προσχώρησή της σε αυτούς τους οργανισμούς. Αφού έχασε 13.000 ανθρώπους σε έναν πόλεμο που ξεκίνησε η Ρωσία στη Ντόνμπας, οι Ουκρανοί δεν θα μετακινηθούν στο ζήτημα αυτό.

Ο Zelenskiy μπορεί να είναι ένας αυτοδημιούργητος εκατομμυριούχος, αλλά θα πρέπει να εξηγήσει καλύτερα την σχέση του με τον περιβόητο ολιγάρχη Ihor Kolomoisky, ο οποίος είναι ιδιοκτήτης του «1+1», του τηλεοπτικού καναλιού που προβάλλει τα σόου του Zelenskiy. Ο Kolomoisky και ο Ποροσένκο έγιναν πικροί αντίπαλοι, αφότου ο πρόεδρος εθνικοποίησε την PrivatBank του Kolomoisky στα τέλη του 2016˙ ένας ανεξάρτητος έλεγχος από την συμβουλευτική εταιρικών ερευνών Kroll έδειξε ότι οι ολιγάρχες είχαν λεηλατήσει την τράπεζα στο επίπεδο των 5,5 δισ. δολαρίων. Ορισμένοι ειδικοί [13] υποστηρίζουν ότι ο Kolomoisky είναι ο εγκέφαλος πίσω από την άνοδο του Zelenskiy και ότι ο κωμικός δεν είναι τίποτα περισσότερο από εύπλαστος πηλός στα χέρια ενός ολιγάρχη που θέλει εκδίκηση. (Φυσικά, ο Ποροσένκο είναι κι ο ίδιος ένας ολιγάρχης με διασυνδέσεις με πολλούς δυσάρεστους ανθρώπους [14] που έχουν κλέψει από τον κρατικό προϋπολογισμό).

Αν και είναι εύκολο να εστιάσει κάποιος στις προεδρικές εκλογές, οι βουλευτικές εκλογές του φθινοπώρου είναι ακόμη πιο σημαντικές για το μέλλον της Ουκρανίας. Το Κοινοβούλιο, εξάλλου, είναι το όργανο που καθορίζει τις οικονομικές πολιτικές της χώρας. Οι περισσότεροι ειδικοί προβλέπουν ένα πιο κατακερματισμένο και λιγότερο μεταρρυθμιστικό νομοθετικό σώμα από το τρέχον. Ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα ήταν ατυχές, διότι το κοινοβούλιο και ο πρόεδρος θα πρέπει να εργαστούν από κοινού για να πραγματοποιήσουν πραγματική πρόοδο κατά της διαφθοράς και να κάνουν την οικονομία όντως να αναπτυχθεί. Τέλος, η εγκαθίδρυση ενός ανεξάρτητου δικαστηρίου κατά της διαφθοράς, όπως επέμεινε το ΔΝΤ, θα στείλει ένα ισχυρό μήνυμα ότι η Ουκρανία κινείται προς την σωστή κατεύθυνση. Άλλες ενδείξεις που πρέπει να προσέξει κανείς συμπεριλαμβάνουν την αντιμετώπιση των ζωηρών ακτιβιστών της κοινωνίας των πολιτών της Ουκρανίας και την ικανότητα των νέων θεσμικών οργάνων της χώρας να διερευνούν και να διώκουν αξιωματούχους. Το αποτέλεσμα των κοινοβουλευτικών εκλογών, μαζί με εκείνο των προεδρικών, θα δείξει πόσο σοβαρή είναι στην πραγματικότητα η Ουκρανία σχετικά με το να αφήσει πίσω της ένα σύστημα που πλουτίζει τις ελίτ και φτωχοποιεί όλους τους άλλους.

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2019-04-02/will-comic-ac...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.iri.org/sites/default/files/2018-1-30_ukraine_poll_presentati...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2018-02-15/can-ukraine-w...
[3] https://www.atlanticcouncil.org/blogs/ukrainealert/rating-ukraine-s-pres...
[4] http://www.intellinews.com/imf-ranks-ukraine-as-europe-s-poorest-country...
[5] https://www.wsj.com/articles/turning-muslims-away-poland-welcomes-ukrain...
[6] https://www.unian.info/economics/10449348-ukraine-to-be-able-to-catch-up...
[7] https://news.gallup.com/poll/247976/world-low-ukrainians-confident-gover...
[8] https://www.kyivpost.com/ukraine-politics/same-old-faces.html
[9] https://twitter.com/ChristopherJM/status/1112603597550899201
[10] https://www.president.gov.ua/en/news/ne-damo-zhodnogo-shansu-marionetci-...
[11] https://twitter.com/IuliiaMendel/status/1112416679781376000
[12] https://www.kyivpost.com/ukraine-politics/not-so-easy-this-time-poroshen...
[13] https://www.the-american-interest.com/2019/03/26/a-ukrainian-oligarch-wa...
[14] https://www.rferl.org/a/weeks-ahead-of-ukraine-vote-poroshenko-under-fir...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition