Κυβερνοπόλεμος και υπονόμευση της δημόσιας υγείας

Οι επιδημίες λοιμωδών νοσημάτων επηρέασαν καθοριστικά τον ρου της ιστορίας μέχρι και τα μέσα του 20ού αιώνα (στον Δυτικό κόσμο), ενώ ακόμη καθορίζουν εκατομμύρια ζωές, κυρίως στον επονομαζόμενο «παγκόσμιο νότο». Από τον 18ο αιώνα, κύριο όπλο στην μάχη κατά των επιδημιών είναι οι μαζικοί εμβολιασμοί. Χαρακτηριστική είναι η θέση που δίνεται στην καταπολέμηση των επιδημιών στο ερμηνευτικό παράδειγμα του ιστορικού Y.N. Harari. Η συμβολή των εμβολίων, αδρομερώς, είναι διττή. Αφενός, μειώνει ιδιαίτερα σημαντικά (το ποσοστό διαφέρει ανάλογα με το εμβόλιο) την πιθανότητα νόσησης του εμβολιασθέντος ατόμου από συγκεκριμένους μικροοργανισμούς, αφετέρου αυξάνει την «ανοσία αγέλης» (herd immunity), μειώνοντας τον κίνδυνο μόλυνσης και επακόλουθης λοίμωξης στα μέλη της κοινότητας που δεν μπορούν να εμβολιαστούν για ιατρικούς λόγους (ανοσοκατεσταλμένοι, νεογνά κ.α.) με προφανή οφέλη στο σύστημα υγείας. Ενδεικτική είναι η ραγδαία αύξηση της νοσηρότητας και θνητότητας εξ αιτίας της επιδημίας ιλαράς που παρατηρείται σε ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ρουμανία. Σημαντική είναι η συμβολή του αντιεμβολιαστικού κινήματος σε αυτή την επιδημία.

Το αντιεμβολιαστικό κίνημα, παλαιό όσο και οι εμβολιασμοί, εκμεταλλεύεται τον φόβο του πληθυσμού προς το άγνωστο, τον επιστημονικό (λειτουργικό) αναλφαβητισμό καθώς και τον τρόπο λειτουργίας των εμβολίων, η κατανόηση των οποίων προϋποθέτει γνώσεις φυσιολογίας και χημείας με αποτέλεσμα την μείωση της εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού. Το σύγχρονο αντιεμβολιαστικό κίνημα άρχισε να αναπτύσσεται το 1998 μετά την δημοσίευση εργασίας (early report) στο έγκριτο ιατρικό περιοδικό Lancet (έχει ανακληθεί ως ψευδής) από τον Βρετανό γαστρεντερολόγο Andrew Wakefield, η οποία ισχυριζόταν πως το τριπλό εμβόλιο ιλαράς-παρωτίτιδας-ερυθράς (MMR) προκαλεί αυτισμό (Wakefield et. al. 1998). Οι ισχυρισμοί αυτοί ουδέποτε επιβεβαιώθηκαν ενώ η δημοσιογραφική έρευνα του Brian Deer της βτρετανικής εφημερίδας Sunday Times αποκάλυψε ότι η έρευνα είχε δολίως χαλκευθεί κατόπιν εντολής του δικηγόρου Richard Barr, ο οποίος προσδοκούσε να πλουτίσει από αγωγές γονέων παιδιών με αυτισμό (Deer B. 2011) . Εδώ και μια εικοσαετία καμία άλλη έρευνα από ανεξάρτητους ερευνητές, δημοσιευμένη σε έγκριτο peer-reviewed ιατρικό περιοδικό δεν έχει υποστηρίξει το αντιεμβολιαστικό κίνημα.

Τα δύο κυριότερα όπλα των αντιεμβολιαστών είναι αφενός το μεταμοντέρνο υπόδειγμα της υγειονομικής περίθαλψης, το οποίο μετακινεί την ευθύνη λήψης αποφάσεων από τον ιατρό στον ασθενή, αφετέρου το λεγόμενο «confirmation bias», η νοητική πλάνη η οποία οδηγεί το άτομο να πιστεύει μόνο τις πηγές εκείνες οι οποίες υποστηρίζουν την ήδη διαμορφωμένη άποψή του, χωρίς να τις εξετάζει κριτικά. Ισχυρές ενδείξεις συνδέουν την αντιεμβολιαστική προπαγάνδα με την εξαιρετικά επικερδή βιομηχανία της εναλλακτικής ιατρικής, και τον ανταγωνισμό μεταξύ της φαρμακοβιομηχανίας και της εξαιρετικά επικερδούς βιομηχανίας των «εναλλακτικών» σκευασμάτων, ο τζίρος της οποίας αναμένεται να ανέλθει σε εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια έως το 2025, βάσει μελέτης που εκπόνησε η Grand View Research, Inc, σημειώνοντας αύξηση 18.11%. Επιπρόσθετα, το διαδίκτυο επηρεάζει σημαντικά το μεταμοντέρνο υπόδειγμα σχέσης ιατρού-ασθενούς λόγω της διασποράς της -αμφίβολης ποιότητας- ιατρικής πληροφορίας ενώ αποτελεί το κυριότερο εργαλείο αντιεμβολιαστικής προπαγάνδας. Η ιδιαιτερότητα του αντιεμβολιαστικού κινήματος σε σχέση με τις άλλες μορφές «εναλλακτικής» ιατρικής και ψευδοεπιστήμης είναι το εύρος των ατόμων που μπορεί να επηρεαστούν και να τεθούν σε κίνδυνο, από την απόφαση ενός ατόμου να το ακολουθήσει, μέσω της υπονόμευσης της ανοσίας αγέλης.

Ερευνητική ομάδα του πανεπιστημίου George Washington, σε εργασία της που δημοσιεύτηκε στο American Journal of Public Health, αποδεικνύει την σημαντική επίδραση των ψευδών προφίλ (bots etc) στον διαδικτυακό διάλογο για τα εμβόλια (Broniatowski, D., et. al. 2018). Ειδικότερα, παρατηρείται σημαντική δραστηριότητα ρωσικών «trolls» σε συζητήσεις γύρω από τα εμβόλια. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η τακτική που ακολουθούν. Επιχειρηματολογούν υπέρ και των δύο αντικρουόμενων απόψεων με σκοπό να δυναμιτίσουν το κλίμα. Αυτό φέρεται, σύμφωνα με τους ερευνητές, να υπονομεύει στρατηγικά την δημόσια υγεία, κανονικοποιώντας αντιεπιστημονικές συζητήσεις.

The Cow-Pock-or-the Wonderful Effects of the New Inoculation!, British Museum. Πρόκειται για καρτούν του 1804 που διακωμωδεί την διαδικασία εμβολιασμού φτωχών ανθρώπων, στο Λονδίνο της εποχής εκείνης, κατά της ευλογιάς με εμβόλια που προήλθαν από αντίστοιχη ασθένεια των αγελάδων.
------------------------------------------------------------------------------------------

Η αντιμετώπιση της απειλής αυτής, είναι εξαιρετικά δύσκολη καθώς η αυτοματοποιημένη ταυτοποίηση των «κακόβουλων» λογαριασμών που ως στόχο έχουν να πολώσουν και να αποσταθεροποιήσουν, δεν είναι εφικτή με τα υπάρχοντα αλγοριθμικά εργαλεία. Οι εξελίξεις στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης και της ανάλυσης μεγάλων όγκων δεδομένων φαίνεται πως στο μέλλον θα επιτρέψουν την ανίχνευση των μοτίβων, γλωσσικών και συμπεριφορικών, που χρησιμοποιούν οι λογαριασμοί αυτοί (Broniatowski, D., et. al. 2018). Ο χώρος αυτός προσφέρεται για ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων από νεοφυείς επιχειρήσεις ενώ ήδη οι κορυφαίοι πάροχοι κοινωνικής δικτύωσης σχεδιάζουν και υλοποιούν επιχειρήσεις διαγραφής ψευδών profiles, μετά από πίεση αρκετών κυβερνήσεων.