Γιατί ένας κωμικός κέρδισε σαρωτικά την προεδρία της Ουκρανίας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Γιατί ένας κωμικός κέρδισε σαρωτικά την προεδρία της Ουκρανίας

Η νίκη του Volodymyr Zelenskiy είναι η κατάληξη δεκαετιών κακοδιαχείρισης

Η απογοήτευση που εκμεταλλεύτηκε ο Zelenskiy δεν είναι καινούργια. Από τότε που απέκτησε την ανεξαρτησία της το 1991, η Ουκρανία αγωνίστηκε με μια διάχυτη κουλτούρα διαφθοράς που τροφοδότησε όχι μια, αλλά δύο μεταπολεμικές επαναστάσεις. Ούτε η «πορτοκαλί επανάσταση» του 2004 ούτε η επανάσταση Euromaidan την περίοδο 2013-14 κατάφεραν να επιφέρουν θεμελιώδεις αλλαγές, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για την άνοδο ενός λαϊκιστική αουτσάιντερ. Αυτό ήταν άσχημα νέα για τον αντίπαλο του Zelenskiy, τον νυν πρόεδρο Πέτρο Ποροσένκο. Ο Ποροσένκο δεν είναι σε καμία περίπτωση ένας ιδιαίτερα διεφθαρμένος πολιτικός, τουλάχιστον όχι σύμφωνα με τα πρότυπα της Ουκρανίας. Το μεγάλο έγκλημά του είναι η αντιληπτή αποτυχία του να σπάσει την θεσμοθετημένη διαφθορά που διεισδύει στην ουκρανική κρατική μηχανή. Αυτό τελικά υπερέβη τα σημαντικά επιτεύγματά του στην οικοδόμηση του έθνους και στην διπλωματία. Κατά την διάρκεια της προεδρίας του Poroshenko, η Ουκρανία αναχαίτισε με επιτυχία την υβριδική εισβολή της Ρωσίας και δημιούργησε έναν στρατό ικανό να επιβάλλει στο Κρεμλίνο μια παύση για σκέψη. Ο Ποροσένκο υπέγραψε συμφωνία σύνδεσης με τις Βρυξέλλες και κέρδισε για τους Ουκρανούς ταξίδια χωρίς βίζα από την ΕΕ. Υπό την επιμέλεια του, η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας εξασφάλισε ιστορική αυτοκεφαλία ή, αλλιώς, ανεξαρτησία από το Πατριαρχείο της Μόσχας. Αυτά τα γεωπολιτικά γεγονότα, ωστόσο, έλαβαν χώρα απέναντι σε ένα φόντο σκανδάλων δωροδοκιών και παρασκηνιακών συναλλαγών, που φάνηκε να διαφέρουν ελάχιστα από τις δυσάρεστες απατεωνίες προηγούμενων διοικήσεων.

Ο Ποροσένκο έγινε πρόεδρος μόλις τρεις μήνες μετά την σφαγή στην κεντρική πλατεία του Κιέβου, η οποία σημάδεψε την τραγική κορύφωση των διαδηλώσεων του 2013-14, και έκτοτε πέρασε ολόκληρη την προεδρία του σε μια κατάσταση αδήλωτου πολέμου με την υπερδύναμη γείτονα της Ουκρανίας. Για πολλούς Ουκρανούς, αυτό κάνει ασυγχώρητη την φαινομενική προθυμία του να ανεχτεί την συνεχιζόμενη διαφθορά. Αν οι θυσίες της Euromaidan και οι πολύ μεγαλύτερες απώλειες που προκλήθηκαν από την επακόλουθη εισβολή της Ρωσίας δεν επαρκούν για να προκαλέσουν μια αποφασιστική αλλαγή στην πολιτική κουλτούρα, τότε ίσως είναι καιρός να δοκιμαστεί κάτι εντελώς διαφορετικό.

Ο Zelenskiy είναι σίγουρα διαφορετικός, αλλά κανείς δεν έχει καμία ιδέα για το τι είδους πρόεδρος θα είναι. Ο κωμικός θα αναλάβει σύντομα μια τεράστια και ασταθή χώρα σε πόλεμο με την Ρωσία και [μια χώρα που] αγωνίζεται να επαναπροσδιορίσει την θέση της στον κόσμο. Θα το πράξει, ενώ θα είναι επιβαρυμένος με τις απίθανες προσδοκίες ενός εκλογικού σώματος που έχει προβάλει τις διάφορες ελπίδες του και τα όνειρά του στο λευκό χαρτί της υποψηφιότητάς του. Όλοι γνωρίζουν σε τι αντιτίθεται ο Zelenskiy θεωρητικά, αλλά ποια είναι τα πραγματικά του σχέδια;

Αναπόφευκτα, έχει χαρακτηρίσει την καταπολέμηση της διαφθοράς ως την πρώτη του προτεραιότητα. Αυτό πιθανότατα θα ξεκινήσει με γενικές αλλαγές προσωπικού στο πλαίσιο κυβερνητικών θεσμών και μια ώθηση για την παύση της ασυλίας από την σύλληψη που απολαμβάνουν σήμερα τα μέλη του Κοινοβουλίου, οι δικαστές και άλλα μέλη των πολιτικών τάξεων. Επίσης, υπάρχει συζήτηση για συμβολικά τεχνάσματα, όπως η μετακίνηση των γραφείων της προεδρικής διοίκησης εκτός του σοβιετικής εποχής κτιρίου που καταλαμβάνουν σήμερα. Οι παρατηρητές περιμένουν με αγωνία τον πρώτο σημαντικό πολιτικό διορισμό του ως πρόεδρος, ο οποίος θα παράσχει σαφέστερη ένδειξη της δέσμευσής του για πραγματική μεταρρύθμιση.

Ίσως το σημαντικότερο τεστ των διαπιστευτηρίων του Zelenskiy για την καταπολέμηση της διαφθοράς θα είναι η μελλοντική του σχέση με τον ολιγάρχη Ihor Kolomoisky, ο οποίος θεωρείται ευρέως ως ο προστάτης του. Ο Zelenskiy οφείλει μεγάλο μέρος της διασημότητάς του στην κάλυψη που δέχεται από το τηλεοπτικό κανάλι 1+1 του Kolomoisky, και οι αντίπαλοί του έχουν κατηγορήσει [5] τον κωμικό ότι ήταν μια μαριονέτα που αγωνίστηκε για το αξίωμα μόνο για να ρυθμίσει μια προσωπική διαφορά μεταξύ του ολιγάρχη και του Ποροσένκο. Ο Kolomoisky υπέστη πολλές απώλειες κατά την διάρκεια της προεδρίας του Ποροσένκο, κυρίως την εθνικοποίηση της PrivatBank του. Ζούσε για ορισμένο χρονικό διάστημα σε αυτο-εξορία στο Ισραήλ, αλλά τώρα σχεδιάζει να επιστρέψει στην Ουκρανία. Οποιαδήποτε μεταγενέστερη ανάκαμψη στα πλούτη του Kolomoisky θα υποβληθεί σε τεράστιο έλεγχο και θα έχει την πιθανότητα να εκτροχιάσει εξ ολοκλήρου την πολιτική καριέρα του Zelenskiy.

ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Με τις δραστηριότητες κατά της διαφθοράς να λειτουργούν ως το άλφα και το ωμέγα της προεδρίας του Zelenskiy, άλλες περιοχές θα λάβουν λιγότερη προσοχή. Ο συνεχιζόμενος πόλεμος με την Ρωσία θα είναι αναγκαστικά ένας από τους βασικούς προβληματισμούς του, αλλά παρόλο που ο Zelenskiy μίλησε για την φιλοδοξία του να τερματίσει την σύγκρουση, είναι απίθανο να αποκλίνει πολύ από τον προκάτοχό του στο να αρνείται να συμβιβαστεί με το Κρεμλίνο. Αντ’ αυτού, πρότεινε την διεύρυνση της μορφής των υφιστάμενων ειρηνευτικών συνομιλιών για να συμπεριλάβει το Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες, κάτι που σίγουρα δεν θα τον κάνει αγαπητό στη Μόσχα. Αυτό δεν αποκλείει την δυνατότητα προόδου προς την ειρήνη, αλλά κάνει πιο ρεαλιστικό ως αποτέλεσμα την συνέχιση του σημερινού αιματηρού αδιεξόδου.

Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική, ο Zelenskiy θα διατηρήσει σχεδόν σίγουρα την σημερινή γεωπολιτική τροχιά της Ουκρανίας, αλλά έχει επίσης υποσχεθεί να θέσει σε δημοψήφισμα σημαντικές εθνικές αποφάσεις όπως η ένταξη στο ΝΑΤΟ. Οι δεσμοί με την Ρωσία πιθανότατα θα παραμείνουν σε βαθιά κατάψυξη, παρά το γεγονός ότι οι αντίπαλοι του Zelenskiy πέρασαν μεγάλο μέρος της προεδρικής εκστρατείας απεικονίζοντάς τον ως ανδρείκελο του Κρεμλίνου. Στην πραγματικότητα, υπάρχει πολύ μικρό περιθώριο προσέγγισης σε μια σχέση που έχει δηλητηριαστεί από πέντε χρόνια πολέμου και που περιπλέκεται ακόμη περισσότερο από την επιμονή της Ρωσίας ότι είναι μια απλή θεατής της σύγκρουσης.