Η λαϊκή ισχύς αυξάνεται στην Αφρική

Θεμελιώδης για αυτές τις επιτυχίες υπήρξε ο πρωταρχικός ρόλος των γυναικών που διοργανώνουν, ηγούνται και συμμετέχουν σε δραστηριότητες αντίστασης. Ως το μισό του πληθυσμού, οι γυναίκες πρέπει να συμμετάσχουν εάν πρόκειται να λειτουργήσει ένα μαζικό κίνημα. Όμως, έχουν κάνει κάτι περισσότερο από το να παρίστανται απλώς: Η ηγεσία τους έχει προσθέσει πολιτική νομιμοποίηση στις διαμαρτυρίες, βελτίωσε την αξιοπιστία των εκκλήσεων για μη κομματική ενότητα, και ενίσχυσε την σημασία της μη βίαιης τακτικής. Χαρακτηριστικές εικόνες [10] από το Σουδάν και την Αλγερία παρουσιάζουν νεαρές γυναίκες να χορεύουν και απαγγέλλουν ποίηση, καλώντας διαδηλωτές να γιορτάσουν και να ενωθούν απέναντι στην δικτατορία. Στο Σουδάν, η 22χρονη Alaa Salah, η οποία ονομάστηκε «Νουβιανή βασίλισσα» [11] των διαδηλώσεων, περιέγραψε την αντίστασή της ως κινητοποιημένη από τον πατριωτισμό [12], όχι την πολιτική.

Οι γυναίκες συμμετείχαν επίσης στις διαμαρτυρίες στην Αλγερία σε μια άνευ προηγουμένου κλίμακα [13] και κατείχαν βασικές ηγετικές θέσεις στο διακομματικό κίνημα των Πολιτών. Σε άλλες χώρες της ηπείρου, οι γυναίκες έχουν αναζωογονήσει ιστορικά καινοτόμες τακτικές, όπως η χρήση του δημόσιου γυμνισμού [14] κατά την διάρκεια των περιβαλλοντικών κινημάτων στην Κένυα, διαμαρτυριών για την ειρήνη στην Λιβερία και την Σιέρα Λεόνε, και πιέζοντας τον πρώην πρόεδρο της Ακτής του Ελεφαντοστού να παραιτηθεί. Στην Ζιμπάμπουε, η [οργάνωση] Γυναίκες της Ζιμπάμπουε Ξεσηκωθείτε διοργάνωσαν διαδηλώσεις εναντίον της διαφθοράς και της καταστολής του Ρόμπερτ Μουγκάμπε από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, πολύ πριν από τις διαδηλώσεις που κατέληξαν στην ανατροπή του. Και οι γυναίκες έχουν ηγηθεί προσπαθειών για να αντιμετωπίσουν τις βασικές ανάγκες των διαδηλωτών: Πάρτε, για παράδειγμα, την γιαγιά στο Χαρτούμ [15], η οποία συντόνιζε εθελοντές για να προσφέρει πάνω από 2.000 γεύματα την ημέρα στους διαδηλωτές.

Οι διαμαρτυρίες, όσο μεγάλες και συμμετοχικές κι αν είναι, συχνά αγωνίζονται να προκαλέσουν άμεση αλλαγή, εκτός εάν οι οικονομικές ελίτ, οι πολιτικοί γραφειοκράτες και οι δυνάμεις ασφαλείας σταματήσουν να προστατεύουν το status quo. Για παράδειγμα, οι δυνάμεις ασφαλείας ενδέχεται να σηματοδοτήσουν τη μη συνεργασία με το καθεστώς, καταθέτοντας τα όπλα τους, αρνούμενοι να αναφερθούν για υπηρεσία, αγνοώντας τις εντολές να πυροβολήσουν κατά των διαδηλωτών ή ακόμη και υπερασπιζόμενοι τους διαδηλωτές από την καταστολή. Ο στρατός του Σουδάν, ο οποίος ευθυγραμμίστηκε στενά με τον Μπασίρ, επέλεξε να προστατεύσει διαδηλωτές στους δρόμους του Χαρτούμ από τις πολιτοφυλακές Janjaweed (ομάδες που είναι γνωστές για τον ρόλο τους στην γενοκτονία του Νταρφούρ) και άλλες δυνάμεις ασφαλείας, ακόμη και όταν οι διαδηλωτές κατέλαβαν στρατιωτικά κτήρια. Σε αυτή την περίπτωση, η νομιμοφροσύνη του στρατού κινήθηκε από κάτω προς τα πάνω [16]: Οι πεζικάριοι συμπαρατάχθηκαν με διαδηλωτές στο δρόμο αρκετές μέρες πριν οι κορυφαίοι στρατηγοί πραγματοποιήσουν μια μεσονύκτια συνάντηση για να απομακρύνουν τον Μπασίρ από το αξίωμα.

Οι διαδηλωτές χρειάζονται συχνά βοήθεια από τις δυνάμεις ασφαλείας, αλλά υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος οι στρατιωτικοί να εξαπατήσουν τις λαϊκές εξεγέρσεις για να υφαρπάξουν την εξουσία για τον εαυτό τους. Στο Σουδάν, η αντιπολίτευση αντιμετώπισε αυτή την απειλή με το να συνεχίσει τις μαζικές διαμαρτυρίες και απεργίες ακόμη και μετά την παραίτηση του Μπασίρ και ανακοινώνοντας γρήγορα σχέδια για ένα μη στρατιωτικό μεταβατικό ηγετικό συμβούλιο. Οι διαδηλωτές στην Αλγερία έχουν ασκήσει παρόμοια πίεση στους μεταβατικούς ηγέτες και έχουν στρέψει την προσοχή τους [17] στην αντιληπτή διαφθορά στον ελίτ εσωτερικό κύκλο του Bouteflika ενώ περιμένουν τις λεπτομέρειες σχετικά με τα σχέδια πολιτικής μετάβασης.

Καθώς οι διαδηλώσεις επιμένουν και οι πιέσεις αυξάνονται, οι περιφερειακοί φορείς διαδραματίζουν μεγαλύτερο ρόλο στην διευκόλυνση των ειρηνικών μεταβάσεων και στην εδραίωση των λαϊκών απαιτήσεων για δημοκρατία. Η Αφρικανική Ένωση (African Union, AU) υπερασπίζεται την δημοκρατική διακυβέρνηση, αλλά ανταποκρίθηκε χωρίς συνέπεια στη μη βίαιη αντίσταση. Η Αφρικανική Χάρτα για την Δημοκρατία, τις Εκλογές και την Διακυβέρνηση [18], η οποία τέθηκε σε ισχύ το 2012, απορρίπτει τις αντισυνταγματικές αλλαγές διακυβέρνησης. Αυτό εμποδίζει την AU από το να υποστηρίξει ρητά τις λαϊκές διαμαρτυρίες ως νόμιμη βάση για πολιτικές μεταβάσεις. Ως αποτέλεσμα αυτής της επιβεβλημένης ουδετερότητας, η AU απέτυχε στην προσπάθειά της να παρέμβει στην κρίση του Μπουρούντι το 2015 λόγω της αμφιλεγόμενης επανεκλογής του προέδρου Pierre Nkurunziza για μια τρίτη θητεία. Η AU έστειλε επίσης μεικτά μηνύματα στις εκλογικές διαδηλώσεις του 2018 στην Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό [19] και έκανε τα «στραβά μάτια» στις συνεχιζόμενες διαμαρτυρίες στο Καμερούν [20] καθώς και στις πρόσφατες διαμαρτυρίες κατά της λιτότητας στο Τσαντ.

Διαδηλώτρια προσφέρει ένα λουλούδι σε αστυνομικό σε διαδήλωση στο Αλγέρι, στην Αλγερία, τον Μάρτιο του 2019. RAMZI BOUDINA / REUTERS
-------------------------------------------------------------------