Νέα ώθηση στην ευρωπαϊκή αμυντική ενοποίηση

Ο τομέας της άμυνας και της ασφάλειας βρίσκεται σήμερα στην κορυφή της ατζέντας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτή η εξέλιξη είναι ευπρόσδεκτη. Η περίοδος της λεγόμενης «Μακράς Ειρήνης» έχει τελειώσει και το περιβάλλον ασφαλείας της Ευρώπης έχει επιδεινωθεί.

Στην Ανατολή, η προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία το 2014, η συνεχιζόμενη ρωσική επιθετικότητα που συνδυάζεται με μαζικές στρατιωτικές ασκήσεις στα σύνορα των κρατών-μελών της ΕΕ που συνορεύουν με την Ρωσία, και τα επαναλαμβανόμενα θερμά επεισόδια μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας δύνανται να προκαλέσουν κλιμάκωση στην περιοχή. Επιπλέον, η Τουρκία, ένας κρίσιμος εταίρος της ΕΕ, υπό την ηγεσία του Ερντογάν, απομακρύνεται συνεχώς από τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της και γίνεται μια δύναμη ολοένα και περισσότερο απρόβλεπτη.

Οι ηγέτες της ΕΕ σε ομαδική φωτογραφία για την ίδρυση της Μόνιμης Δομημένης Συνεργασίας ή PESCO (Permanent Structured Cooperation), μια συμφωνία μεταξύ 25 κυβερνήσεων της ΕΕ για την χρηματοδότηση, την ανάπτυξη και την παράταξη στρατιωτικών δυνάμεων, στις Βρυξέλλες στις 14 Δεκεμβρίου 2017. REUTERS/Yves Herman
-----------------------------------------------------------------------------

Στο Νότο, η αστάθεια και η αναταραχή στη Μέση Ανατολή και την Βόρεια Αφρική έχουν σημαντική επίπτωση στην ασφάλεια της Ευρώπης, καθώς συνέβαλαν στην δημιουργία μαζικών, σε έκταση και ένταση, μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών προς την Ευρώπη και παρήγαγαν επιπτώσεις, όπως στο οργανωμένο έγκλημα.

Στα παραπάνω θα πρέπει να προστεθεί η συνεχιζόμενη ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο, μια περιοχή που την χαρακτηρίζει η εγγύτητα με εστίες κρίσεων.

Στις προκλήσεις ασφαλείας που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη συμπεριλαμβάνονται, επίσης, η τρομοκρατία, ο επιθετικός ισλαμικός φονταμενταλισμός καθώς και νέες υβριδικές ή ασύμμετρες απειλές, συμπεριλαμβανομένων των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο.

Και ενώ το νέο περιβάλλον ασφαλείας είναι επιδεινούμενο, με λογική συνέπεια τα κράτη-μέλη της ΕΕ να αισθάνονται εκτεθειμένα, η Ευρώπη άρχισε από το 2016 να «χάνει» τον σημαντικότερο σύμμαχό της. Η αλλαγή ηγεσίας στην άλλη όχθη του Ατλαντικού το 2016, σηματοδότησε μια νέα εποχή στις σχέσεις ΕΕ- ΗΠΑ, καθώς η Αμερική ξεκίνησε να απομακρύνεται από την Ευρώπη, μαζί με τις αμερικανικές εγγυήσεις ασφάλειας. Παράλληλα, χώρες όπως η Κίνα και η Ρωσία προσπαθούν να ενισχύσουν το γεωστρατηγικό και γεωοικονομικό αποτύπωμά τους στον παγκόσμιο γεωπολιτικό χάρτη.

Ανησυχία επικρατεί και στο εσωτερικό της Ένωσης. Η άνοδος του λαϊκισμού προκαλεί προβληματισμό για το μέλλον της Ευρώπης, ιδιαίτερα ενόψει των επικείμενων ευρωπαϊκών εκλογών. Επιπλέον, μετά το δημοψήφισμα για το Brexit, η ΕΕ αναμένεται να χάσει ένα κράτος-μέλος για πρώτη φορά στην ιστορία της.

Μια σειρά παραγόντων συνέβαλε καθοριστικά ώστε να ενισχυθεί το επίπεδο φιλοδοξίας στον τομέα της αμυντικής ενοποίησης: Η γεωπολιτική ανασφάλεια, οι εξελίξεις στις διατλαντικές σχέσεις και η προγραμματισμένη αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου, το οποίο για χρόνια αποτελούσε τον πιο ένθερμο σκεπτικιστή σε θέματα που άπτονταν της στενότερης αμυντικής ενοποίησης. Οι ανωτέρω παράγοντες ανέδειξαν την ανάγκη να ενισχυθεί το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Αποτέλεσμα ήταν η στενότερη αμυντική ενοποίηση να χρησιμοποιηθεί ως όχημα για την επανεκκίνηση της Ένωσης και την προώθηση μιας θετικής ατζέντας για μια Ευρώπη, η οποία ανταποκρινόμενη στις προσδοκίες των Ευρωπαίων πολιτών, προστατεύει τους πολίτες της.

ΟΙ ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΜΥΝΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ

Η ΕΕ κινήθηκε άμεσα προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της αμυντικής της πολιτικής, στο πλαίσιο της νέας γεωστρατηγικής της πραγματικότητας, με την υιοθέτηση μιας «δέσμης» για την άμυνα και την ασφάλεια. Ο πρώτος πυλώνας της δέσμης αυτής, η Παγκόσμια Στρατηγική της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική και την Ασφάλεια (A Global Strategy on Foreign and Security Policy) υιοθετήθηκε λίγες μόνο ημέρες μετά το δημοψήφισμα στο Ηνωμένο Βασίλειο, στις 28 Ιουνίου 2016, και δημιούργησε μια νέα δυναμική στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας. Πρόκειται για το νέο στρατηγικό δόγμα της ΕΕ, το οποίο ουσιαστικά επιτάσσει η ΕΕ να αποκτήσει στρατηγική αυτονομία και η αμυντική συνεργασία να γίνει ο κανόνας μεταξύ των κρατών- μελών.

Λίγο αργότερα, στις 8 Ιουλίου 2016, το Κοινό Ανακοινωθέν ΝΑΤΟ-ΕΕ υπεγράφη από τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Donald Tusk, τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Jean-Claude Juncker, και τον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ, Jens Stoltenberg, στο οποίο αποτυπώνεται η δέσμευση για την εμβάθυνση των σχέσεων μεταξύ ΕΕ και ΝΑΤΟ. Παράλληλα, συμφωνήθηκε οι δύο Οργανισμοί να κινηθούν προς την κατεύθυνση ισχυροποίησης της αμυντικής βιομηχανίας, της αύξησης των κονδυλίων έρευνας στον τομέα της άμυνας και της ενίσχυσης της διατλαντικής βιομηχανικής συνεργασίας.

Τα βασικά χαρακτηριστικά των προγραμμάτων που έχουν ανακοινωθεί είναι τα ακόλουθα:

1.Σχέδιο Εφαρμογής για την Ασφάλεια και την Άμυνα (Implementation Plan on Security and Defense).

Tο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε το Σχέδιο Εφαρμογής για την Ασφάλεια και την Άμυνα τον Δεκέμβριο του 2016 με στόχο να καθοριστεί το επίπεδο φιλοδοξίας της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας.

To Σχέδιο ορίζει τρεις στρατηγικές προτεραιότητες: Την απάντηση στις εξωτερικές συγκρούσεις και κρίσεις, την ανάπτυξη των ικανοτήτων των εταίρων της ΕΕ, και την προστασία της ΕΕ και των πολιτών της.