Ο νέος εμφύλιος πόλεμος της Λιβύης | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο νέος εμφύλιος πόλεμος της Λιβύης

Και τι μπορούν να κάνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες γι’ αυτό
Περίληψη: 

Η αδύναμη αντίδραση της Ευρώπης στην επίθεση του πολέμαρχου Χαφτάρ στην Τρίπολη, είναι ένας βασικός λόγος για τον οποίο ούτε η κατάπαυση του πυρός ούτε η επιστροφή στην πολιτική διαδικασία είναι επί του παρόντος ρεαλιστικές: Τα αντιμαχόμενα μέρη της Λιβύης είναι σαφές ότι δεν μπορούν να βασιστούν στους Ευρωπαίους για να επιβάλουν την εφαρμογή μιας συμφωνίας. Έτσι, απομένουν μόνο οι Ηνωμένες Πολιτείες…

Ο FREDERIC WEHREY είναι ανώτερος συνεργάτης στο Carnegie Endowment για την Διεθνή Ειρήνη και ο συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο The Burning Shores: Inside the Battle for the New Libya [1].
Ο WOLFRAM LACHER είναι ανώτερος συνεργάτης στο German Institute for International and Security Affairs και συν-συγγραφέας, με τον Alaa al-Idrissi, του βιβλίου με τίτλο “Capital of Militias: Tripoli’s Armed Groups Capture the Libyan State” [2].

Στις 4 Απριλίου, ο Khalifa Haftar [3], ο ηγέτης της πολιτοφυλακής που ελέγχει την ανατολική Λιβύη, ξεκίνησε μια μεγάλης κλίμακας επίθεση για την κατάληψη της πρωτεύουσας, Τρίπολης. Η επίθεση σηματοδότησε την κατάρρευση των διαπραγματεύσεων [4] για την συγκρότηση μιας προσωρινής κυβέρνησης μεταξύ του Haftar και των βασικών ηγετών στην δυτική Λιβύη, και πυροδότησε τον τρίτο εμφύλιο πόλεμο της Λιβύης από το 2011.

Ο Haftar προφανώς ήλπιζε να αποκτήσει γρήγορα μια βάση στην Τρίπολη, καθιερώνοντας τον εαυτό του ως τον αναμφισβήτητο ηγέτη της Λιβύης. Αυτό που συνέβη αντ’ αυτού ήταν ότι οι ένοπλες ομάδες στην δυτική Λιβύη κινητοποιήθηκαν για να αντιμετωπίσουν την αρπαγή της εξουσίας από αυτόν. Όλον τον περασμένο μήνα, οι δυνάμεις του Haftar -ένας συνασπισμός τακτικών στρατιωτικών μονάδων και πολιτοφυλακών που αποκαλούν τον εαυτό τους ως Εθνικό Στρατό της Λιβύης [LNA]- έχουν κολλήσει στα προάστια της Τρίπολης, χάνοντας αργά έδαφος από πολιτοφυλακές οι οποίες είναι ονομαστικά σύμμαχες με την διεθνώς αναγνωρισμένη Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (Government of National Accord, GNA) της Λιβύης. Περισσότεροι από 500 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί στις μάχες και περισσότεροι από 80.000 έχουν εκτοπιστεί.

03062019-1.jpg

Μαχητές που έχουν συμμαχήσει με την GNA στην σύγκρουσή της με τις δυνάμεις του Haftar στα περίχωρα της Λιβύης, τον Μάιο του 2019. GORAN TOMASEVIC / REUTERS
------------------------------------------------------------------------------

Οι διεθνείς παράγοντες, παραλυμένοι από διαφωνίες [5], έχουν κάνει «με μισή καρδιά» εκκλήσεις για κατάπαυση του πυρός και επιστροφή στην πολιτική διαδικασία. Αλλά η επίθεση του Haftar έχει βλάψει θανάσιμα αυτή την διαδικασία. Χωρίς ένα αξιόπιστο νέο πλαίσιο διαπραγματεύσεων και μια ισχυρότερη διεθνή προσέγγιση για την επίλυση της σύγκρουσης, η κατάπαυση του πυρός θα δώσει απλά την δυνατότητα στον Haftar και στους αντιπάλους του να επανεξοπλιστούν και να ανασυγκροτηθούν. Οι Δυτικές δυνάμεις -ιδίως οι Ηνωμένες Πολιτείες- θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν διπλωματικά και οικονομικά εργαλεία για να εμποδίσουν τις περιφερειακές δυνάμεις να τροφοδοτήσουν την σύγκρουση και να επιταχύνουν την εμφάνιση επιβλαβούς αδιεξόδου μεταξύ των αντίπαλων φατριών στην Λιβύη. Κάτι τέτοιο θα αναγκάσει τους Λίβυους να επιστρέψουν σε μια πολιτική διαδικασία υπό τους νέους όρους.

ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΟΥ HAFTAR

Νωρίτερα φέτος, ο Haftar φάνηκε να βρίσκεται κοντά στην επίτευξη μιας συμφωνίας με τον πρωθυπουργό της GNA, Fayez al-Serraj. Τον Φεβρουάριο, οι δυο τους συναντήθηκαν στο Αμπού Ντάμπι και κατέληξαν σε μια προσωρινή συμφωνία που θα είχε καταστήσει τον Haftar τον διαπραγματευτή-κλειδί για τις εξουσίες σε μια νέα μεταβατική κυβέρνηση. Ωστόσο, οι συνομιλίες σταμάτησαν -κυρίως επειδή ο Χαφτάρ, όπως μας είπαν οι Δυτικοί και οι διπλωμάτες των Ηνωμένων Εθνών που μεσολάβησαν μεταξύ των πλευρών τότε, ήταν σαφώς απρόθυμος να δεχτεί ότι θα πρέπει να μοιραστεί την εξουσία.

Η επίθεση του Χαφτάρ εξέπληξε προσωρινά τους διαπραγματευτικούς εταίρους στην δυτική Λιβύη, αλλά σύντομα συσπειρώθηκαν για να υπερασπιστούν την πρωτεύουσα. Οι φατρίες των πολιτοφυλακών που πάλευαν πικρά μεταξύ τους επί σειρά ετών ενώθηκαν τελικά εναντίον του. Ο Χαφτάρ αντιμετωπίζει τώρα αντίσταση ενός μεγέθους που πιθανότατα δεν περίμενε ποτέ, και με το μεγαλύτερο μέρος των δυνάμεών του να έχει αναπτυχθεί στην Τρίπολη, ο έλεγχός του σε άλλα μέρη της χώρας αποδυναμώθηκε επικίνδυνα. Ήδη, το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) εκμεταλλεύτηκε αυτή την αδυναμία πραγματοποιώντας επιθέσεις στη νότια Λιβύη.

Μια κατάπαυση του πυρός σε αυτό το στάδιο είναι αδιανόητη. Ακόμη και αν ο Serraj συμφωνούσε σε μια ανακωχή, δεν ασκεί επαρκή εξουσία πάνω στις πολιτοφυλακές που ευθυγραμμίζονται με την GNA, ειδικά εκείνες από την παράκτια πόλη Misrata, ώστε να την επιβάλλει [την ανακωχή]. Οι Μισρατινοί μάχονταν από καιρό τον Χαφτάρ και τους πληρεξούσιούς του, και τα τελευταία δύο χρόνια οι ελίτ τους είχαν γίνει δεκτικές για έναν συμβιβασμό. Αλλά από τότε που έγινε η επίθεση, δεν αισθάνονται πλέον ότι μπορούν να εμπιστευτούν τον Haftar, πόσω μάλλον να πετύχουν μια συμφωνία χωρίς να χάσουν την υποστηρικτική βάση τους. Οι δυνάμεις που ευθυγραμμίζονται με την GNA, επιπλέον, είναι βέβαιες ότι μπορούν να νικήσουν τον Haftar στρατιωτικά, τουλάχιστον στην δυτική Λιβύη.

Ο Haftar, από την πλευρά του, έχει ελάχιστες πιθανότητες να καταλάβει την Τρίπολη οποτεδήποτε σύντομα. Ωστόσο, δεν μπορεί να υποχωρήσει χωρίς να θέσει σε κίνδυνο την πολιτική του θέση στην ανατολική Λιβύη. Ούτε αντιμετωπίζει εξωτερική πίεση για να υποχωρήσει: Οι εξωτερικοί υποστηρικτές του, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) και η Αίγυπτος υποστηρίζουν την επίθεση και οι Δυτικές κυβερνήσεις απάντησαν σε αυτό με ένα μίγμα από αδύναμες καταδίκες και σιωπηρή υποστήριξη. Οι Γάλλοι, ειδικότερα, ενθάρρυναν τις φιλοδοξίες του Χαφτάρ: Τον βοήθησαν στην κατάκτηση της ανατολικής και νότιας Λιβύης, ενθαρρύνοντάς τον ακουσίως να επιτεθεί στην Τρίπολη και τον έχουν προστατεύσει πολιτικά από τότε που ξεκίνησε η επίθεση.

Τώρα οι Ευρωπαίοι επιμένουν ότι ο Haftar και η GNA πρέπει να σταματήσουν να μάχονται και να επιστρέψουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, χρησιμοποιώντας ως αφετηρία την συμφωνία του Αμπού Ντάμπι -αλλά αυτή η θέση έχει πάρει διαζύγιο από τις πραγματικές συνθήκες επί του πεδίου. Στην πραγματικότητα, η αδύναμη αντίδραση της Ευρώπης στην επίθεση είναι ένας βασικός λόγος για τον οποίο ούτε η κατάπαυση του πυρός ούτε η επιστροφή στην πολιτική διαδικασία είναι επί του παρόντος ρεαλιστικές: Τα αντιμαχόμενα μέρη της Λιβύης είναι σαφές ότι δεν μπορούν να βασιστούν στους Ευρωπαίους για να επιβάλουν την εφαρμογή μιας συμφωνίας.