Τι έχει απομείνει από την Αριστερά; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Τι έχει απομείνει από την Αριστερά;

Οι ευρωεκλογές και η άνοδος των Πρασίνων

Ο Zaretsky περιγράφει επίσης τις «κοινότυπες» δημόσιες εμφανίσεις του Glucksmann και την επίδρασή τους στην ικανότητά του να περνά το μήνυμά του. Γράφει ότι το «τσαλακωμένο στυλ ντυσίματός του -μαύρα τζιν, πουκάμισα ανοιχτά στον λαιμό- και αξύριστο πρόσωπο ταιριάζει με το τσαλακωμένο ύφος της ομιλίας του». Κανείς, γράφει ο Zaretsky, «δεν περίμενε ότι ο Glucksmann θα ανταγωνιστεί τον τιτάνιο [Jean] Jaurès», τον σπουδαιότερο αρχηγό του Σοσιαλιστικού Κόμματος, ο οποίος δολοφονήθηκε την 1η Αυγούστου 1914, καθώς ξεκινούσε ο Παγκόσμιος Πόλεμος.

Ωστόσο, τα προβλήματα με το στυλ και την ηγεσία έχουν διαδραματίσει μόνο έναν δευτερεύοντα ρόλο στην πτώση της αριστεράς. Η χρήση του Jaurès από τον Zaretsky ως σημείο σύγκρισης θέτει τον πήχη ψηλά, αλλά επίσης τον θέτει και σε έναν διαφορετικό κόσμο, έναν κόσμο ο οποίος δεν μοιάζει σχεδόν καθόλου με τον σημερινό κόσμο. Εάν η αριστερά στην Γαλλία, την Ευρώπη και όντως σε όλον τον κόσμο έχει περιπέσει στην έλλειψη σχετικότητας, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι παρέμεινε συνδεδεμένη με ένα όραμα της πραγματικότητας που δεν επικρατεί πλέον. Η αριστερά έχει γίνει μια μάζα πωλητών γραφομηχανών: Πωλεί ένα προϊόν που, αν και ωραίο στην εποχή του, είναι ξεπερασμένο, και κανείς δεν το θέλει πια.

Ο Jaurès ήταν μια τιτάνια μορφή επειδή ήταν η σπουδαιότερη φωνή ενός ισχυρού κινήματος που εξέφραζε την βούληση μιας ανερχόμενης τάξης, του βιομηχανικού προλεταριάτου, με ένα μεγάλο μέλλον μπροστά του. Αυτός ο κόσμος είναι νεκρός και θαμμένος. Αν τα ρούχα του Glucksmann ήταν καλά σιδερωμένα και οι ομιλίες του δυναμικές, το μήνυμά του θα ενέπνεε τις μάζες να ψηφίσουν υπέρ του σοσιαλισμού όπως κάποτε; Πώς θα ήταν δυνατόν, όταν τα πάντα πάνω στα οποία βασίστηκε ιστορικά ο σοσιαλισμός, και που εξακολουθούν να χρησιμεύουν ως θεμέλιο της αριστερής πολιτικής σήμερα, υπήρξαν παρωχημένα επί δεκαετίες;

Στην δεκαετία του 1960, οι στοχαστές της Νέας Αριστεράς, όπως ο Herbert Marcuse και ο Κορνήλιος Καστοριάδης, θεωρητικολογούσαν ότι η εργατική τάξη δεν ήταν πλέον η κινητήρια δύναμη της κοινωνικής αλλαγής, ότι είχε συμπεριληφθεί στο σύστημα. Ο αρχικά πιο άγριος εχθρός του καπιταλισμού, η εργατική τάξη, είχε γίνει το ισχυρότερο στήριγμα. Και είχαν δίκιο: Από το Brexit μέχρι την Le Pen και τον πρόεδρο των ΗΠΑ Donald Trump, οι εργαζόμενοι αποτελούν πλέον ένα σημαντικό τμήμα της δεξιάς βάσης. Ωστόσο, η αριστερά -τα κόμματα των οποίων ο στόχος παραμένει μια ισότητα στην κοινωνία, ένας στόχος που το Σοσιαλιστικό Κόμμα εγκατέλειψε εδώ και πολύ καιρό- συνεχίζει να δρα σαν η βάση της να είναι ακόμα η εργατική τάξη. Μιλάει για μια φανταστική εργατική τάξη ιδεών και ιδανικών, όπως τα κοινά συμφέροντα των εργαζομένων πέραν των συνόρων, που είναι άξια και ευγενή και που οι άνδρες όπως ο Jaurès υποστήριζαν κάποτε, αλλά που τώρα πέφτουν σε ένα κενό.

Η συρρίκνωση της εργατικής τάξης και η στροφή της μακριά από την αριστερά υπέρ του πικρού εθνικισμού και της ξενοφοβίας, δεν είναι κάτι νέο. Το γιατί αυτή η στροφή έχει αγνοηθεί ή απορριφθεί από την αριστερά είναι ένα ερώτημα που ίσως απαντήθηκε καλύτερα από τον συγγραφέα και φιλόσοφο George Steiner, σε ένα δοκίμιο για το τεύχος του Χειμώνα του 1990, του [περιοδικού] Granta. Γράφοντας ακριβώς καθώς το Σοβιετικό μπλοκ άρχισε να καταρρέει, ο Στάινερ υποστήριξε ότι, αν και ο μαρξισμός είχε καταφέρει «απαράδεκτη κτηνωδία», το πιο θεμελιώδες λάθος του -αυτό που αποκάλεσε ως το «αποτρόπαιο σφάλμα του»- ήταν μια «τρομερή υπερτίμηση των ικανοτήτων του ανθρώπου για αλτρουισμό, για καθαρότητα, για πνευματική-φιλοσοφική τροφή». Συνέχισε λέγοντας ότι η κατάρρευση του δεσποτισμού ήταν« ο εκδικητικός τερματισμός μιας φιλοφρόνησης στον άνθρωπο».

Αυτό που είπε ο Steiner για την Ανατολική Ευρώπη ισχύει τρεις δεκαετίες αργότερα και στην Δύση. Η αριστερά, ωστόσο, δεν μπορεί να δεχτεί ότι το όραμά της για το προλεταριάτο βασίζεται σε μια εσφαλμένη αντίληψη -ότι τα υψηλότερα ιδεώδη του εργατικού κινήματος, του διεθνισμού, της αδελφοσύνης, και της αυτοθυσίας για το κοινό καλό, κινητοποιούν, μπορούν να, ή θα κινητοποιήσουν τη μάζα της κοινωνίας. Οι ιδέες, ή πιο συγκεκριμένα, τα αισθήματα που βρίσκονται επί του παρόντος στην ατμόσφαιρα, δεν έχουν καμία σχέση με την αλληλεγγύη και την συμμετοχικότητα και την οικοδόμηση ενός καλύτερου κόσμου. Οι αισιόδοξες ψευδαισθήσεις της αριστεράς αντικαταστάθηκαν από τις σκοτεινές φαντασιώσεις της εθνικιστικής δεξιάς. Ένας κόσμος στον οποίο έχει ειπωθεί ότι οι εργαζόμενοι δεν έχουν καμία χώρα, έχει αντικατασταθεί από έναν κόσμο στον οποίο κάθε έθνος τοποθετεί τον εαυτό του πάνω από όλα τα άλλα. Το [επαναστατικό γαλλικό τραγούδι του 19ου αιώνα] Internationale έδωσε την θέση του σε αυτό που ο Μελ Μπρουκς, στο χιουμοριστικό σκετς του «Ο Γέρος των 2000 ετών», είπε ότι ήταν τα λόγια του εθνικού ύμνου του σπηλαίου του: «Ας πάνε όλοι στην κόλαση εκτός από το σπήλαιο 76».

ΤΟ ΒΑΘΟΣ ΤΟΥ ΟΡΙΖΟΝΤΑ ΕΙΝΑΙ ΠΡΑΣΙΝΟ

Εάν η αριστερά βρίσκεται σε τελική παρακμή, τι θα βγει από την επιτυχία των πράσινων κομμάτων σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης; Οι Γερμανοί Πράσινοι μετακινήθηκαν στην δεύτερη θέση, λαμβάνοντας 20,5% των ψήφων, και οι Γάλλοι Πράσινοι, οι οποίοι δεν κατέβασαν καν προεδρικό υποψήφιο το 2017, μετακινήθηκαν στην τρίτη θέση. Είναι αυτό ένα σημάδι της αναγέννησης της αριστεράς;

Στην πραγματικότητα, όχι. Το σχέδιο των Πρασίνων δεν είναι να αναβιώσουν την παραδοσιακή αριστερά αλλά, μάλλον, να επιφέρουν αλλαγές ενώ θα παρακάμπτουν την εργατική τάξη και την σοσιαλιστική ιδεολογία της οποίας ήταν το κέντρο. Έχοντας αρνηθεί οποιαδήποτε συμμαχία με τους Σοσιαλιστές, ο Γάλλος ηγέτης των Πρασίνων, Yannick Jadot, μίλησε στο γαλλικό ραδιόφωνο για το πως «οι ηγέτες μας παραμένουν κρατούμενοι του παλιού κόσμου».