Η πτώση του Sebastian Kurz;

Ωστόσο, η υιοθέτηση του λαϊκισμού από τον Kurz ήταν πιο στρατηγική από όσο του χρεώνουν οι επικριτές του. Η συμμαχία με το FPÖ είχε ως στόχο να σταματήσει την παρακμή του ÖVP, το οποίο κυβέρνησε την Αυστρία σε ένα μεγάλο συνασπισμό με το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPÖ) για μεγάλο μέρος της μεταπολεμικής ιστορίας της χώρας. Αυτός ο συνασπισμός υποστηρίχθηκε από ένα σύστημα κατανομής εξουσίας, το οποίο είναι γνωστό ως Proporz, όπου τα δύο κυρίαρχα κόμματα μοίραζαν όλες τις θέσεις των μεσαίων και ανώτερων στελεχών στην κυβέρνηση, την δημόσια διοίκηση και τον κρατικό τομέα. Αυτό το σύστημα μπορεί να περιγραφεί καλύτερα ως η «συναίνεση Portisch», που ονομάστηκε έτσι από τον δημοσιογράφο Hugo Portisch, ο οποίος παρουσίασε δύο ιστορικά τηλεοπτικά ντοκιμαντέρ [9], που παρήχθησαν από το 1981 έως το 1995 και άσκησαν ισχυρή επιρροή στην μεταπολεμική ταυτότητα της Αυστρίας. Ο Portisch ύφανε ένα αφήγημα στο οποίο, μετά τον εμφύλιο πόλεμο της δεκαετίας του 1930 και την εμπειρία της ναζιστικής διακυβέρνησης από το 1939 έως το 1945, τα επόμενα κόμματα SPÖ και ÖVP συνειδητοποίησαν ότι έπρεπε να συνεργαστούν για να διαφυλάξουν το αυστριακό κράτος. Όπως τονίζει η συναίνεση του Portisch, ο μεγάλος συνασπισμός και το σύστημα Proporz ήταν οι πυλώνες της αυστριακής εθνικής ενότητας και ευημερίας. Το FPÖ, του οποίου ο πρώτος ηγέτης ήταν υποστράτηγος των SS, δεν είχε θέση στην αυστριακή δημοκρατία.

Ο Heinz-Christian Strache σε μια συνέντευξη Τύπου, τον Μάιο του 2019. LEONHARD FOEGER / REUTERS
-------------------------------------------------------------------

Μέχρι την στιγμή που ο Kurz έγινε ο ηγέτης του ÖVP το 2017, τόσο η Proporz όσο και ο μεγάλος συνασπισμός πέθαιναν. Οι συγκρούσεις μεταξύ του SPÖ και του ÖVP και η ανικανότητά τους να συνεργαστούν για να περάσουν τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις στην φορολογία και την κοινωνική πρόνοια, είχαν καταστήσει τον συνασπισμό εντελώς αντιδημοφιλή στους Αυστριακούς ψηφοφόρους. Την άνοιξη του 2017, το FPÖ ξεπερνούσε σταθερά [10] τόσο το SPÖ όσο και το ÖVP στις δημοσκοπήσεις. Και παρόλο που το FPÖ είχε διασυρθεί από σκάνδαλα και εσωτερικές διαμάχες κάθε φορά που είχε πλησιάσει την εξουσία, ο Kurz και οι στρατηγιστές του έκριναν ότι το να αγνοήσουν το λαϊκιστικό ακροδεξιό κόμμα μόνο θα το ενίσχυε μακροπρόθεσμα. Όσο το FPÖ έμενε εκτός κυβέρνησης, θα μπορούσε να προσελκύει ψήφους από Αυστριακούς που είχαν μπουχτίσει από αυτό που όλο και περισσότεροι θεωρούσαν ως διεφθαρμένο και αρτηριοσκληρωτικό κατεστημένο.

Με το FPÖ να απειλεί να κερδίσει την πλειοψηφία στο όχι και τόσο απομακρυσμένο μέλλον, ο Kurz αποφάσισε να δράσει. Μεταμόρφωσε το ÖVP σε αυτό που ονομάζει πολιτικό «κίνημα» και αναμόρφωσε την δομή του κόμματος για να ενισχύσει την ηγετική θέση του. Ο Kurz άρχισε επίσης να διεισδύει στους λαϊκιστές ψηφοφόρους μετακινώντας το ÖVP προς τα δεξιά και υιοθετώντας θέσεις του FPÖ σε θέματα όπως η μετανάστευση και το Ισλάμ. Συγκεκριμένα, αμφισβήτησε ανοιχτά την απόφαση της Μέρκελ για υποδοχή μεταναστών στην Ευρώπη το φθινόπωρο του 2015 και υποστήριξε το κλείσιμο του λεγόμενου βαλκανικού διαδρόμου [11] το 2016. Ωστόσο, ο Kurz δεν ήταν ούτε κατά του κατεστημένου ούτε αντι-ευρωπαϊστής˙ στον πυρήνα του, παρέμενε κεντροδεξιός πολιτικός, αν και αντικομφορμιστής που προέβαινε περιστασιακά σε λαϊκιστική ρητορική.

Η στρατηγική λειτούργησε: Μέχρι τις βουλευτικές εκλογές του Οκτωβρίου 2017 [12], το ÖVP ήταν και πάλι η πιο ισχυρή πολιτική ομάδα στην Αυστρία. Υπό την ηγεσία του Strache, εν τω μεταξύ, το FPÖ προσπάθησε να γίνει ένας πιο ελκυστικός εταίρος του συνασπισμού εκκαθαρίζοντας μερικά από τα πιο ακραία [13] ακροδεξιά στοιχεία του. Αφότου το FPÖ εισήλθε στην κυβέρνηση τον Δεκέμβριο του 2017, εκτοπίζοντας το SPÖ από τον συνασπισμό, ο Strache επιτάχυνε [14] αυτή την διαδικασία, προχωρώντας σε επίσημη καταδίκη του αντισημιτισμού και της άρνησης του Ολοκαυτώματος και κάνοντας πιο ήπια την στάση του κόμματος για τη μετανάστευση. Ο Strache υιοθέτησε επίσης την φιλελεύθερη οικονομική ατζέντα του Kurz και εγκατέλειψε τα σχέδια για την εισαγωγή πιο άμεσων δημοκρατικών μηχανισμών, όπως τα νομικά δεσμευτικά δημοψηφίσματα χωρίς την έγκριση του Κοινοβουλίου.

Συνδυάζοντας τις δυνάμεις του με το FPÖ, ο Kurz μπόρεσε να μετακινήσει το ακροδεξιό κόμμα [15] πιο κοντά στις παραδοσιακές κεντροδεξιές θέσεις σε επιλεγμένους τομείς όπως η απελευθέρωση της οικονομίας, η απορύθμιση και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Άσκησε επίσης διακριτική παρασκηνιακή πίεση για να χαλιναγωγήσει την ρητορική της άκρας δεξιάς για μια σειρά από ό, τι εκείνος και ο Strache αναφέρονται ως «μεμονωμένες περιπτώσεις» [6] ή Einzelfälle -τον ευφημισμό τους για ξενοφοβικά, αντισημιτικά και αντι-ισλαμικά σχόλια από μεμονωμένα μέλη του κόμματος FPÖ.

Η επακόλουθη πτώση του νέου συνασπισμού του Kurz -που παρέμεινε ευρέως δημοφιλής [16] καθ’ όλη την διάρκεια της θητείας του στην κυβέρνηση- αναμφισβήτητα είχε λιγότερη σχέση με την ακροδεξιά ρητορική του FPÖ παρά με τη μακρά ιστορία του [κόμματος αυτού] να εξοστρακίζεται υπό το σύστημα Proporz. Επειδή το FPÖ είχε αποκλειστεί από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση για τα περισσότερα από τα μεταπολεμικά χρόνια, δεν υπήρχαν τα ισχυρά κέντρα υποστήριξης της κυβέρνησης, των δημοσίων υπηρεσιών και των κρατικών επιχειρήσεων που απολάμβαναν το ÖVP και το SPÖ. Αυτά τα δίκτυα έχουν καθορίσει ιστορικά ποιος παίρνει προσοδοφόρα κυβερνητικά συμβόλαια και τις καλές θέσεις τόσο σε κρατικό όσο και σε ομοσπονδιακό επίπεδο.