Τράπεζες ερμητικά κλειστές | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Τράπεζες ερμητικά κλειστές

Πόσο μπορεί να αντέξει η οικονομία χωρίς λύση στα «κόκκινα» δάνεια;*
Περίληψη: 

Η ύπαρξη θεσμικών αγκυλώσεων και πολιτικής ατολμίας, εμποδίσαν την λήψη γρήγορων αποφάσεων, με αποτέλεσμα την διόγκωση του προβλήματος και την διακοπή της ροής χρηματοδότησης, ακόμα και προς τους υγιείς παραγωγικούς συντελεστές. Η χρηματοδότηση νέων επενδυτικών πρωτοβουλιών έχει ουσιαστικά ανασταλεί...

Ο Δρ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ Α. ΔΡΑΚΟΣ είναι αναπληρωτής καθηγητής Χρηματοδοτικής Διοίκησης στην Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων στο Τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων, στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ Θ. ΜΩΡΑΤΗΣ είναι μεταδιδακτορικός Ερευνητής Τμήματος Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Το περιβάλλον στις ελληνικές τράπεζες τα τελευταία 8 χρόνια δεν θυμίζει σε τίποτα μια εύρωστη (έστω και κατ΄ ευφημισμόν) οικονομία. Η κρίση χρέους και η επιδείνωση του εγχώριου οικονομικού κλίματος συνέβαλαν στην αύξηση του ποσοστού των Μη-Εξυπηρετούμενων Δανείων (Non Performing Loans - NPLs). Υπάλληλοι και ανώτερα στελέχη στις κεντρικές Υπηρεσίες, αναλώνονται σε πολύωρες συναντήσεις με δανειολήπτες και χρηματοοικονομικούς συμβούλους, προσπαθώντας να βρουν μια βιώσιμη λύση για την ρύθμιση δανείων που βρίσκονται σε πολύμηνη καθυστέρηση.

Η ύπαρξη θεσμικών αγκυλώσεων και πολιτικής ατολμίας, εμπόδισαν την λήψη γρήγορων αποφάσεων, με αποτέλεσμα την διόγκωση του προβλήματος και την διακοπή της ροής χρηματοδότησης, ακόμα και προς τους υγιείς παραγωγικούς συντελεστές. Η χρηματοδότηση νέων επενδυτικών πρωτοβουλιών έχει ουσιαστικά ανασταλεί, αφού οι εγγυήσεις που ζητούνται (στην προσπάθεια μηδενισμού των πιθανοτήτων δημιουργίας νέων προβληματικών δανείων), είναι τόσο πνιγηρές που αποθαρρύνουν την όποια ανάληψη χρηματοδοτικού ρίσκου. Ο φαύλος κύκλος των διαρκώς αυξανόμενων Μη-Εξυπηρετούμενων Δανείων, έχει χαρακτηριστεί (ορθώς) ως ο νέος εφιάλτης της ελληνικής οικονομίας.

28062019-1.jpg

Εργαζόμενοι καθαρίζουν το πεζοδρόμιο δίπλα σε ένα ΑΤΜ και την είσοδο ενός καταστήματος σε κύριο εμπορικό δρόμο των Αθηνών, στις 28 Ιουλίου 2015. REUTERS/Ronen Zvulun
-------------------------------------------------------------------------

Από το 6% (14,62 δισ. ευρώ) ως ποσοστό των συνολικών δανείων το Δ’ τρίμηνο του 2008, βρεθήκαμε στο 49,1% (ξεπερνώντας τα 100 δισ. ευρώ) το Γ’ τρίμηνο του 2016, ενώ σήμερα εν μέσω έντονων προσπαθειών αντιμετώπισης του προβλήματος (πώληση σε πλατφόρμες, ευέλικτα προγράμματα αναχρηματοδότησης προς επιχειρήσεις και ιδιώτες που φθάνουν έως και σε κούρεμα των οφειλών, κ.λπ.), εμφανίζονται ελαφρώς μειωμένα στο 45% (περίπου 85 δισ. ευρώ). Αξίζει να αναφερθεί ότι το αντίστοιχο ποσοστό σήμερα στην Ευρωζώνη είναι 3,4%, ενώ το 2015, στο χειρότερο σημείο της κρίσης, είχε φθάσει στο 6,8% [1].

Συνολικά, η κρίση έχει κοστίσει στις τράπεζες –εξαιτίας του «κουρέματος» των ομολόγων του δημοσίου, των λειτουργικών ζημιών και της ανάγκης ενοποίησης μέσω συγχωνεύσεων, 45 δισ. ευρώ για το Δημόσιο (από το ΤΧΣ) και 13,6 δισ. ευρώ για τους ιδιώτες. Αν σε αυτά τα νούμερα συνυπολογίσουμε τα 103 δισ. ευρώ (καθαρή διαφορά 2009-2018) καταθέσεων που έχουν απομακρυνθεί (ή, τελικά, εξανεμιστεί) από το εγχώριο τραπεζικό σύστημα, η τελική ζημιά για την, υπό ευρεία έννοια, κεφαλαιακή επάρκεια του τραπεζικού συστήματος είναι πάνω από 170 δισ. ευρώ (ή το 94% του ΑΕΠ του 2017).

Ενώ η ολομέλεια της ευρωβουλής ήδη αναζητεί προληπτικά μέτρα για την αποφυγή ενός δεύτερου κύματος «κόκκινων» δανείων, οι λύσεις για την εξάλειψη της πρώτης γενιάς αυτών των δανείων βρίσκονται ακόμα στο μικροσκόπιο [2]. Το ψηφιδωτό της Ευρωζώνης, δεν καθιστά εύκολη την εύρεση μιας καθολικά εφαρμόσιμης λύσης με μικρό αντίκτυπο στον ισολογισμό των κρατών, τις καταστάσεις αποτελεσμάτων των τραπεζών, και την πιθανή επιδείνωση του συστημικού κινδύνου στην αγορά.

Η αντιμετώπιση του (ελληνικού) προβλήματος βρίσκεται ψηλά στην ευρωπαϊκή ατζέντα και τις ώρες που γράφεται αυτό το κείμενο, λαμβάνουν χώρα σοβαρές ζυμώσεις για την διαμόρφωση ενός μοντέλου θεραπείας, το οποίο, συνάμα, θα λειτουργήσει και αποτρεπτικά στην επανεμφάνιση του προβλήματος. Το στοίχημα είναι ο συγκερασμός αντίρροπων δυνάμεων αφού ο στόχος αποφυγής μιας 4ης ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών (η οποία θα μπορούσε να γίνει με εσωτερική χρηματοδότηση τύπου bail-in), δεν θα πρέπει να πλήξει περαιτέρω τον ήδη ευάλωτο κοινωνικό ιστό.

Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ

28062019-2.jpg

-------------------------------------------------------------------------------------------

28062019-3.jpg

------------------------------------------------------------------------------------------

Ως «κόκκινο» δάνειο ή Non-Performing Loan –NPL, χαρακτηρίζεται κάθε δάνειο που εμφανίζει καθυστέρηση άνω των 90 ημερών, με περαιτέρω κατηγοριοποίηση ανάλογα με την εξέλιξη του. Όταν η τράπεζα ρυθμίσει το δάνειο μέσω της αλλαγής των όρων της δανειακής σύμβασης λόγω αδυναμίας εξυπηρέτησης, τότε αυτό εισέρχεται σε 12μηνη περίοδο «θεραπείας- Cured Loans» [3]. Το δάνειο πλέον χαρακτηρίζεται ως υπό θεραπεία Μη Εξυπηρετούμενο Δάνειο (forborne Non-Performing Loan-FNPL) και όχι ως NPL. Το δάνειο, σε περίπτωση που συνεχίζει να εξυπηρετείται κανονικά στην λήξη της περιόδου, φεύγει από την κατηγορία FNPL και εισέρχεται για 2 χρόνια στην κατηγορία «ρυθμισμένο εξυπηρετούμενο δάνειο» (Forborne Performing Loan -FPL). Εφόσον η διετής περίοδος επιτήρησης ολοκληρωθεί με επιτυχία –δηλαδή τρία έτη αργότερα από την αρχή της διαδικασίας– τότε το δάνειο δε χαρακτηρίζεται πλέον ως «ρυθμισμένο» αλλά ως «εξυπηρετούμενο». Εάν ο δανειολήπτης καθυστερήσει την πληρωμή του δανείου κατά την διάρκεια της ρύθμισης, τότε η περίοδος επιτήρησης ξεκινά ξανά από την αρχή, δημιουργώντας κίνδυνο διαιώνισης της διαδικασίας εξυγίανσης.