Ο Bolsonaro τροφοδοτεί τις φλόγες

Η κυβέρνηση Bolsonaro δεν κράτησε μυστική την εχθρότητά της προς τις περιβαλλοντικές ΜΚΟ και τις διεθνείς προσπάθειες προστασίας [του περιβάλλοντος]. Χωρίς να παράσχει αποδείξεις, ο Bolsonaro κατηγόρησε περιβαλλοντικές ΜΚΟ ότι ξεκίνησαν τις πυρκαγιές. Και η κυβέρνηση αμφισβήτησε την αξία του Ταμείου για τον Αμαζόνιο (Amazon Fund), ενός εξαιρετικά επιτυχημένου προγράμματος προστασίας που χρηματοδοτήθηκε από τη νορβηγική και την γερμανική κυβέρνηση. Κατά την τελευταία δεκαετία, η Νορβηγία έχει δεσμεύσει περισσότερα από 1 δισεκατομμύριο δολάρια στο Ταμείο, το οποίο υποστηρίζει εκατοντάδες έργα σε ολόκληρο τον Αμαζόνιο για τη μείωση της αποψίλωσης. Οι ΜΚΟ διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην διαχείριση του Ταμείου -μια ρύθμιση που οι δωρητές θεωρούν καθοριστικής σημασίας για την επιτυχία της. Αλλά τον Μάιο, ο Salles ζήτησε τη μείωση του ρόλου των ΜΚΟ -μια εσκεμμένη πρόκληση που αναμενόμενα οδήγησε τη Νορβηγία και την Γερμανία να αναστείλουν τις πληρωμές τους. «Δεν είναι η Νορβηγία εκείνη η χώρα που σκοτώνει τις φάλαινες εκεί στο βόρειο πόλο;» ειρωνεύτηκε ο Bolsonaro.

Οι ιδεολόγοι στην κυβέρνηση Bolsonaro, συμπεριλαμβανομένου του πανίσχυρου γιου του προέδρου, Eduardo, του υπουργού Εξωτερικών, Ernesto Araújo, και του Salles, φαίνεται να καλωσορίζουν τον διεθνή εξοστρακισμό. Ο Μπολσονάρο ανθίζει στις αντιπαραθέσεις και τις συγκρούσεις και η διεθνής κριτική βοηθά στην ενίσχυση του αφηγήματος του προέδρου ότι ισχυρές δυνάμεις εργάζονται για να τον υπονομεύσουν, ακόμα κι ενώ βοηθά στην συσπείρωση των πιο ένθερμων υποστηρικτών της κυβέρνησής του γύρω από το έθνος. Όσο πιο εχθρική γίνεται η διεθνής ρητορική, τόσο πιο πολύ ο Bolsonaro θα αγκαλιάσει μια «νοοτροπία οχυρού», περιχαρακώνοντας τον εαυτό του στην αντίθεση με παγκόσμιους ηγέτες όπως ο Macron. Ο πρόεδρος της Βραζιλίας ίσως και να μην ενοχλείται ακόμη και για το γεγονός ότι ο χειρισμός των πυρκαγιών απειλεί μια σημαντική συμφωνία ελεύθερου εμπορίου μεταξύ της Βραζιλίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε αντίθεση με τον Paulo Guedes, τον οικονομικά φιλελεύθερο υπουργό Οικονομίας του Bolsonaro, ο πρόεδρος είναι ένας οικονομικός εθνικιστής που ευνόησε όλες τις προστατευτικές πολιτικές σε ολόκληρη την πολιτική ζωή του.

Όταν ο ριζοσπαστισμός της ιδεολογικής ομάδας του Bolsonaro απείλησε τα οικονομικά συμφέροντα της χώρας, οι στρατηγοί της Βραζιλίας ενήργησαν ως μετριοπαθής δύναμη. Ο αντιπρόεδρος, Hamilton Mourão, πρώην στρατηγός, έχει αναλάβει αυτό το καθήκον. Τους μήνες μετά την εκλογική νίκη του Bolsonaro τον Οκτώβριο του 2018, οι Bolsonaro και Araújo επιτέθηκαν επανειλημμένα στην Κίνα, τον σημαντικότερο εμπορικό εταίρο της Βραζιλίας. Ο Μουράο εργάστηκε ακούραστα πίσω από τα παρασκήνια για να αντιστρέψει τις ζημιές, ταξιδεύοντας στο Πεκίνο για να συναντήσει τον Κινέζο πρωθυπουργό, Xi Jinping, σε μια επίδειξη καλής θέλησης. Ο Μπολσονάρο πρότεινε τον περασμένο Νοέμβριο να μεταφερθεί η πρεσβεία της Βραζιλίας στο Ισραήλ από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ. Ο Mourão παρενέβη ξανά, έχοντας επίγνωση ότι μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να επηρεάσει τους σημαντικούς εμπορικούς δεσμούς της Βραζιλίας με τον αραβικό κόσμο. Ο αντιπρόεδρος διαδραμάτισε παρόμοιο ρόλο σε πρόσφατες αντιπαραθέσεις μεταξύ του Bolsonaro και του προέδρου της Αργεντινής.

Η περιβαλλοντική πολιτική, εντούτοις, είναι εντελώς διαφορετικό θέμα. Εκείνοι που αναμένουν ότι η στρατιωτική φατρία θα ενεργήσει ξανά ως «ο ενήλικας στο δωμάτιο» και θα παράσχει έναν έλεγχο στον Bolsonaro είναι πιθανό να απογοητευτούν. Ο ίδιος ο Μουράο εξέφρασε αμφιβολίες σχετικά με το εάν η αλλαγή του κλίματος είναι πραγματικά ανθρωπογενής. Οι ένοπλες δυνάμεις ευθυγραμμίζονται πλήρως με τις απόψεις του προέδρου για την κυριαρχία και τις διεθνείς παρεμβάσεις. Ο πρώην διοικητής του στρατού της Βραζιλίας, ο με μεγάλη επιρροή στρατηγός Eduardo Villas Boas, συμπαρατάχθηκε με τον Bolsonaro όταν απέρριψε την διεθνή κριτική ως «άμεση επίθεση κατά της κυριαρχίας της Βραζιλίας».

ΟΙ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΘΑ ΔΙΑΣΩΣΟΥΝ;

Και με τις ιδεολογικές και στρατιωτικές φατρίες της κυβέρνησης να διαγράφουν τις διεθνείς πιέσεις, η τρίτη φατρία της κυβέρνησης, οι νεοφιλελεύθεροι, άρχισαν να κινητοποιούνται ενάντια στις περιβαλλοντικές πολιτικές του προέδρου, προσεγγίζοντας τις αγροτικές επιχειρήσεις και την κοινωνία των πολιτών.

Της φιλελεύθερης παράταξης ηγούνται η υπουργός Γεωργίας της Βραζιλίας, Tereza Cristina, και ο Guedes, και περιλαμβάνει πολλούς ειδικευμένους τεχνοκράτες στο Υπουργείο Οικονομίας. Και οι δύο ανησυχούν ότι η στάση του Bolsonaro στις δασικές πυρκαγιές θα διαταράξει τις εμπορικές διαπραγματεύσεις και θα μειώσει τις προσπάθειες για φιλελευθεροποίηση και επανεκκίνηση της υποτονικής οικονομίας της Βραζιλίας. Οι διπλωμάτες της Βραζιλίας παραδέχονται ιδιωτικά ότι η μανία είναι πιθανό να καθυστερήσει ή ακόμα και να αποτρέψει την μακρόχρονη προσχώρηση της χώρας στον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Organization for Economic Cooperation and Development, ΟΟΣΑ). Και οι Ευρωπαίοι θα μπορούσαν πάντα να αρνηθούν να επικυρώσουν την εμπορική συμφωνία ΕΕ-Mercosur, ένα σύμφωνο το οποίο εκτιμάται ότι θα προσθέσει σχεδόν 90 δισεκατομμύρια δολάρια στην οικονομία της Βραζιλίας κατά τα επόμενα 15 χρόνια και το οποίο ο Bolsonaro θεωρεί ως ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της εξωτερικής πολιτικής του.

Τα στοιχήματα δεν έχουν χαθεί για τους επιχειρηματικούς ηγέτες της Βραζιλίας, ιδιαίτερα στον κλάδο της αγροτικής βιομηχανίας, που αντιπροσωπεύει πάνω από το 20% του ΑΕΠ της χώρας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αγοράζει σήμερα σόγια Βραζιλίας αξίας 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως. Ο Marcello Brito, επικεφαλής της ισχυρής βραζιλιάνικης Ένωσης Αγροβιομηχανίας της Βραζιλίας, προειδοποίησε πρόσφατα ότι «είναι μόνο ζήτημα χρόνου» προτού οι πυρκαγιές προκαλέσουν μποϊκοτάζ των βραζιλιάνικων προϊόντων. Σε ένα τέτοιο σενάριο, σημειώνει ο Brito, η Βραζιλία θα αγωνιστεί πάρα πολύ για να «ξανακερδίσει την εμπιστοσύνη» στο εξωτερικό.