«Σχέδιο Β» για την Βενεζουέλα

Από τις πρώτες εβδομάδες της θητείας της, η κυβέρνηση του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ έθεσε ως στόχο την απομάκρυνση του Νικολάς Μαδούρο από την εξουσία στην Βενεζουέλα -καταφεύγοντας στα πάντα, από την σκληρή ρητορική για «στρατιωτικές επιλογές» και τα κατηγορητήρια κατά ανώτερων αξιωματούχων μέχρι τις σκληρές κυρώσεις και την πολυμερή διπλωματία. Τον Ιανουάριο, μετά από δύο χρόνια προσπαθειών, η Ουάσιγκτον φάνηκε να είναι κοντά στην επίτευξη του στόχου της. Με μια ασυνήθιστη επίδειξη προσεκτικού διπλωματικού συντονισμού, οι Ηνωμένες Πολιτείες, μαζί με αρκετές λατινοαμερικανικές κυβερνήσεις και άλλους εταίρους των ΗΠΑ, ανακοίνωσαν ότι θα αναγνωρίσουν τον Juan Guaidó, τον τότε 35χρονο ηγέτη της Εθνικής Συνέλευσης, ως τον προσωρινό πρόεδρο της χώρας. Και αυτή η κίνηση, έλεγε το σκεπτικό, σίγουρα, σύντομα, θα γινόταν ο καταλύτης για μια στρατιωτική ή λαϊκή εξέγερση που θα απομάκρυνε τον δικτατορικό Maduro εκτός εξουσίας. Όταν ο Guaidó, με την υποστήριξη κάποιων στρατιωτικών, ξεκίνησε μια προσπάθεια υψηλού ρίσκου για να καταλάβει την εξουσία στα τέλη Απριλίου, φαινόταν ότι το τέλος του Maduro έφθανε τελικά.

Ένας άνθρωπος περπατά μπροστά από ένα πανό που γράφει «Τραμπ ξεμπλόκαρε την Βενεζουέλα», στο Καράκας της Βενεζουέλας. Reuters / Fausto Torrealba
-----------------------------------------------------------------------

Αλλά κάτι τέτοιο δεν συνέβη. Η προσπάθεια απέτυχε και, από τον Απρίλιο, η Βενεζουέλα παρέμεινε κολλημένη σε ένα καθαρτήριο αδιέξοδο. Ο Maduro προεδρεύει ενός κράτους υπό κατάρρευση, αλλά παραμένει εδραιωμένος στο Καράκας. Ο Guaidó, η πιο δημοφιλής πολιτική προσωπικότητα της χώρας, είναι πολύ ισχυρός για να πάει φυλακή, αλλά έχει ελάχιστη πραγματική εξουσία. Και οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να επιμένουν στα αιτήματά τους, στοιχηματίζοντας ότι το «μέγιστο επίπεδο πίεσης» [1] -διπλωματική απομόνωση, εντατικοποίηση των κυρώσεων και απειλές στρατιωτικής βίας- θα ρίξει τελικά τον Maduro, παρά την μέχρι στιγμής αποτυχία. Εν τω μεταξύ, η ανθρωπιστική καταστροφή στην Βενεζουέλα, όπου μέχρι το τέλος του έτους το ΑΕΠ θα έχει μειωθεί κατά 62% [2] από το 2013 και έξι έως οκτώ εκατομμύρια άνθρωποι [3] δεν έχουν αρκετό για φαγητό, συνεχίζεται.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να επανεξετάσουν την προσέγγισή τους. Η Ουάσινγκτον δεν πρέπει να εγκαταλείψει την σταθερή εστίασή της στην κρίση ή στον δηλωμένο στόχο της αποκατάστασης της δημοκρατίας και της συνταγματικής τάξης, αλλά πρέπει να αποδεχθεί τα γεγονότα επί του πεδίου και να αναγνωρίσει ότι οι μαξιμαλιστικές απαιτήσεις δεν βοηθούν. Αντί να προσκολληθεί στην φθίνουσα ελπίδα ότι η πίεση από μόνη της θα ανατρέψει τον Maduro [4], η Ουάσινγκτον θα πρέπει να αναπροσανατολίσει τόσο την πολιτική της για τις κυρώσεις όσο και την διπλωματική εμπλοκή της στην αναζήτηση μιας διαπραγματευτικής πορείας προς τις εκλογές. Ταυτόχρονα, πρέπει να υπολογίσει πολύ πιο σοβαρά τις ανθρωπιστικές διαστάσεις της κρίσης της Βενεζουέλας -συμπεριλαμβανομένων των ζημιών που προκαλούνται από τις κυρώσεις των ΗΠΑ.

ΣΚΛΗΡΑ ΛΟΓΙΑ

Μέχρι στιγμής, η Ουάσιγκτον παρέμεινε μακριά από τις διαπραγματεύσεις -συμπεριλαμβανομένων των διακοπτόμενων συνομιλιών που στηρίχθηκαν από τη Νορβηγία και ξεκίνησαν τον Μάιο. Η διοίκηση του Trump έχει βάσιμους λόγους να είναι σκεπτική [5] για τις συνομιλίες. Ο διάλογος έχει γίνει μια κακή λέξη για πολλούς και στην αντιπολίτευση της Βενεζουέλας, χάρη στο ιστορικό του Maduro να χρησιμοποιεί τις διαπραγματεύσεις για να αγοράσει χρόνο, να εδραιώσει την υποστήριξή του, και να διασπάσει τους αντιπάλους του.

Η διοίκηση αντ' αυτού δημιούργησε δημόσια πίεση στον Maduro με νέες κυρώσεις [6] και σκληρή ρητορική [7] από αξιωματούχους όπως ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας John Bolton. Οι πρόσφατες αναφορές [8] περί επαφών μεταξύ των ομάδων Trump και Maduro, καθώς και η υπόσχεση του Υπουργείου Εξωτερικών [9] ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα ασκήσουν δίωξη στον Maduro εάν εγκαταλείψει οικειοθελώς την εξουσία, δείχνουν ορισμένες εναλλακτικές απόψεις στο εσωτερικό της διοίκησης. Αλλά η ανάγκη να διατηρηθεί δημόσια η σκληρή στάση υπονομεύει κάθε ιδιωτικό ρεαλισμό. Το αποτέλεσμα είναι μια αποδιαρθρωμένη πολιτική [10], με τους εταίρους των ΗΠΑ να έχουν μπερδευτεί από την στρατηγική του Trump και τον Guaidó να εκπλήσσεται από ορισμένες κινήσεις της διοίκησης.

Δεδομένης της έλλειψης άλλων επιλογών, η Ουάσινγκτον πρέπει να συμμετάσχει με άμεσο τρόπο στην αναζήτηση μιας λύσης κατόπιν διαπραγματεύσεων, διοχετεύοντας τον σκεπτικισμό της στην διαμόρφωση των συνθηκών και της ατζέντας των συνομιλιών παρά να μένει στο περιθώριο. Ενώ οι υποστηριζόμενες από τη Νορβηγία διαπραγματεύσεις έχουν εντοπίσει τα περιγράμματα μιας πιθανής συμφωνίας (πρόωρες προεδρικές εκλογές με μέτρα για την εξασφάλιση μιας ελεύθερης και δίκαιης ψηφοφορίας), χωρίς μια δέσμευση των ΗΠΑ, οι πιθανότητες επιτυχίας των συνομιλιών είναι περιορισμένες.