Η αγία διπλωματία του πάπα Φραγκίσκου στην Ουκρανία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η αγία διπλωματία του πάπα Φραγκίσκου στην Ουκρανία

Γιατί η Ουάσιγκτον και το Βατικανό δεν τα βρίσκουν πια
Περίληψη: 

Η Αγία Έδρα ανησυχεί ότι οι ΗΠΑ σταμάτησαν να ασκούν την σημαντική ηθική επιρροή τους ως χώρα που προσπαθεί να ηρεμήσει τις εντάσεις, να ενθαρρύνει την φιλελεύθερη τάξη, και να διευκολύνει την ειρήνη, επιλέγοντας αντ' αυτού την αντιπαραγωγική πολεμική. Ωστόσο, αυτή η επιθετικότητα των Ηνωμένων Πολιτειών άνοιξε χώρο για το Βατικανό.

Ο VICTOR GAETAN είναι ανώτερος διεθνής ανταποκριτής του The National Catholic Register.

Η Αγία Έδρα και οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν μια στενή συνεργασία. Υπό τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ρόναλντ Ρέιγκαν, η CIA παρείχε τακτικές ενημερώσεις [1] στον πάπα Ιωάννη Παύλο Β’, καθώς το Βατικανό συντονιζόταν με την Ουάσινγκτον για την στήριξη της δημοκρατικής αλλαγής στην Πολωνία. Αυτές οι μέρες έχουν πλέον τελειώσει.

Τίποτα δεν αποτελεί καλύτερο παράδειγμα για την παρακμή αυτής της ιδιαίτερης σχέσης από την διπλωματία του πάπα Φραγκίσκου στην Ουκρανία. Πέρσι, οι αμερικανο-ρωσικές αντιπαλότητες κορυφώθηκαν σε αυτή την χώρα μέσω του διαχωρισμού μεταξύ παρατάξεων της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Τον περασμένο χρόνο, η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία διαχωρίστηκε αποφασιστικά από το Πατριαρχείο της Μόσχας, με την ρητή έγκριση των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο Φραγκίσκος δεν ακολούθησε την αμερικανική ηγεσία και αντί γι’ αυτό προειδοποίησε τους Καθολικούς της Ουκρανίας να μην μπλεχτούν στον πόλεμο δι’ αντιπροσώπων των Ορθοδόξων. Ο πάπας χρησιμοποίησε τις σχέσεις του με σημαντικούς παίκτες σε όλες τις πλευρές της διαμάχης -συμπεριλαμβανομένης της Μόσχας- για να ηρεμήσει τα πνεύματα. Έχει πετύχει μέχρι τώρα, καθώς έχει ωθήσει τους ανταγωνιστές να βλέπουν ο ένας την ανθρωπιά του άλλου, κάτι που με την σειρά του μειώνει την εχθρότητα.

06092019-1.jpg

Ο πάπας Φραγκίσκος χαιρετά μέλη του ουκρανικού στρατού στο Βατικανό, τον Μάιο του 2019. Remo Casilli / Reuters
---------------------------------------------------------------------

Η διακριτική, παρασκηνιακή διαμεσολάβηση του Φραγκίσκου είναι παρόμοια με την προσέγγιση της διπλωματίας που περιέγραψε στο Evangelii Gaudium, την πρώτη του παπική προτροπή, το 2013. Σε αυτή την προτροπή, ο Φραγκίσκος έδωσε έμφαση σε τέσσερις αρχές: Ότι το σύνολο είναι σπουδαιότερο από τα τμήματα, ότι η ενότητα επικρατεί έναντι των συγκρούσεων, ότι οι πραγματικότητες είναι πιο σημαντικές από τις ιδέες, και ότι ο χρόνος είναι σπουδαιότερος από τον χώρο. Αν και αφηρημένοι με μια πρώτη ματιά, οι κανόνες πραγματικά συνοψίζουν την στρατηγική του και αντανακλούν την επιθυμία του να παραμείνει ουδέτερος μεταξύ των ανταγωνιστικών γεωπολιτικών δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτή η ουδετερότητα, με την σειρά της, συμβάλλει στην αποκατάσταση του κύρους της Αγίας Έδρας ως σημαντικού διπλωματικού παίκτη.

ΟΛΟΝ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ

Η πρώτη κατευθυντήρια αρχή του Φραγκίσκου -ότι το σύνολο είναι σπουδαιότερο από τα μέρη- μπορεί να ιδωθεί στην απροθυμία του να πάρει το μέρος κάποιας πλευράς στην θρησκευτική σύγκρουση της Ουκρανίας. Οι Καθολικοί δεν αποτελούν περισσότερο από το 10% του πληθυσμού της Ουκρανίας [2], αλλά διαδραμάτισαν για πολύ καιρό ένα υπερμεγέθη ρόλο στην διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας. Η μεγαλύτερη Καθολική κοινότητα είναι η Ουκρανική Καθολική Εκκλησία της Ουκρανίας (UGCC), που δημιουργήθηκε το 1596 όταν μια ομάδα Ορθοδόξων επισκόπων συμφώνησε να αναγνωρίσει την Ρώμη διατηρώντας όμως την βυζαντινή ιεροτελεστία. (Η Ουκρανία έχει επίσης πολύ μικρότερες Λατινικές και Ρουθηνικές Καθολικές κοινότητες -μια κληρονομιά της ιστορίας της δυτικής Ουκρανίας ως πολωνική και αυστρο-ουγγρική επικράτεια).

Η UGCC έχει προσκολληθεί σταθερά στην φιλο-Δυτική πλευρά της εσωτερικής σύγκρουσης της Ουκρανίας. Κάποιος μπορεί να περίμενε ότι και ο Φραγκίσκος θα έκανε το ίδιο. Στο Μπουένος Άιρες, ήταν φιλικός με έναν αρχιεπίσκοπο της UGCC, έναν πρώην Σοβιετικό στρατιώτη ονόματι Sviatoslav Shevchuk, ο οποίος την εποχή εκείνη υπηρετούσε μια αρκετά μεγάλη αργεντινή διασπορά. Ο Σεβτσούκ ηγείται τώρα της UGCC και ήταν εξέχων υποστηρικτής [3] των διαδηλώσεων της Μαϊντάν το 2014 που πυροδότησαν την τρέχουσα σύγκρουση. Ο Σεβτσούκ ενθάρρυνε [4] τους Χριστιανούς να αντιμετωπίσουν την «τρομοκρατική βία και την εμφανή στρατιωτική επίθεση από το εξωτερικό», μια σαφή αναφορά στην στρατιωτική παρέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Ο πάπας απέρριψε [5] την συγκρουσιακή προσέγγιση του Shevchuk. Όταν ο αρχιεπίσκοπος χαρακτήρισε την σύγκρουση ως ρωσική «εισβολή», ο Φραγκίσκος απάντησε καταδικάζοντάς την ως «αδελφοκτόνο πόλεμο». Τον Φεβρουάριο του 2015, ο πάπας είπε ευγενικά στους Ουκρανούς επισκόπους του να μείνουν εκτός πολιτικής [6], εξηγώντας ότι «η έννοια της δικαιοσύνης και της αλήθειας, πριν να είναι πολιτική, είναι ηθική».

Για τον Φραγκίσκο, όλες οι συγκρούσεις μπορούν να εντοπιστούν στα συμφέροντα, είτε αυτά είναι στρατιωτικά, είτε οικονομικά, είτε σχετίζονται με την εθνική υπερηφάνεια. Αλλά δεν υποπτεύεται περισσότερο τον ρωσικό ιμπεριαλισμό από όσο εκείνο που θεωρεί ως αμερικανικό ιμπεριαλισμό -τόσο η Μόσχα όσο και η Ουάσιγκτον, κατά την άποψή του, είναι εξίσου ιδιοτελείς και καταστροφικοί. Συνεπώς, αρνείται να δώσει προτεραιότητα σε μια ομάδα Χριστιανών έναντι μιας άλλης. Ολόκληρος ο Χριστιανισμός είναι ιερός, οπότε η ειρήνη πρέπει να βρεθεί ανάμεσα στα εμπόλεμα μέρη του.

Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

Η δεύτερη αρχή του Φραγκίσκου δίνει έμφαση στην ενότητα έναντι των συγκρούσεων. Η ενότητα που θέλει να διατηρήσει δεν είναι μόνο ανάμεσα στους συντρόφους του Καθολικούς, αλλά και ανάμεσα στους Καθολικούς και τους Ορθόδοξους αδελφούς τους.