Το Ισλαμικό Κράτος συναντά τη Νοτιοανατολική Ασία

Στις 23 Μαρτίου 2019, οι υποστηριζόμενες από τις ΗΠΑ κουρδικές και αραβικές πολιτοφυλακές κατέλαβαν το τελευταίο εδαφικό οχυρό του Ισλαμικού Κράτους (ή ISIS) στο Ιράκ και την Συρία. Μετά από μια αιματηρή, τετραετή εκστρατεία, ένα χαλιφάτο περίπου του μεγέθους του Ηνωμένου Βασιλείου είχε μειωθεί σε ένα χωριό 1,5 τετραγωνικών χιλιομέτρων στην ανατολική Συρία -και στην συνέχεια σαρώθηκε από τον χάρτη εξ ολοκλήρου.

Έξι μήνες αργότερα, το ISIS εξακολουθεί να τρεκλίζει από το σοκ. Οι μαχητές του ISIS ήταν αρχικά προστατευμένοι υπόγεια σε θύλακες σε ολόκληρο το Λεβάντε. Ξεκίνησαν μια διαρκή εκστρατεία δολοφονιών και ενεδρών [1] ενάντια στους μεσίτες της πολιτικής εξουσίας και τις δυνάμεις ασφαλείας, ιδίως στο Ιράκ. Ταυτόχρονα, οι ομάδες θυγατρικών και τα παρακλάδια της οργάνωσης αύξησαν την σημασία τους και η εδαφική τους εμβέλεια επεκτάθηκε ανατολικά.

Κυβερνητικές δυνάμεις των Φιλιππίνων παρουσιάζουν εκρηκτικές ύλες υψηλής ποιότητας και την σημαία του ISIS, που ανακτήθηκαν από στρατιώτες στην πόλη Marawi, στις Φιλιππίνες, τον Ιούνιο του 2017. REUTERS / Romeo Ranoco
-------------------------------------------------------------

Ειδικότερα, η Νοτιοανατολική Ασία έχει αποκτήσει έναν σημαντικότερο ρόλο στην παγκόσμια στρατηγική της τρομοκρατικής οργάνωσης, παρά το γεγονός ότι έχει επισκιασθεί από υψηλότερου προφίλ βιλαέτια, ή αλλιώς επαρχίες, του χαλιφάτου κατά το παρελθόν. Ο αριθμός των μαχητών του ISIS, των βομβιστών αυτοκτονίας, των οργανωμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων και των προπαγανδιστικών βίντεο που προέρχονται από την περιοχή, έχει αυξηθεί σταθερά τα τελευταία χρόνια. Χωρίς μια διεκδίκηση για φυσικό έδαφος πλέον, οι ενημερωτικές επιχειρήσεις της οργάνωσης έχουν γίνει ακόμα πιο κρίσιμες για την επιτυχία της. Ως αποτέλεσμα, η φύση και η εξάπλωση του ISIS ως οργανισμού άλλαξαν.

Η Νοτιοανατολική Ασία μπορεί να είναι το νεότερο έδαφος αναπαραγωγής του μαχητικού Ισλάμ. Βαθιά διασυνδεδεμένη αλλά δύσκολο να κυβερνηθεί, η κατάστικτη από νησιά περιοχή προσφέρεται για αντισυμβατικό πόλεμο. Και τουλάχιστον το 2018, όταν έγινε όλο και πιο δύσκολο να ταξιδέψει κανείς στο Ιράκ και την Συρία, ξένοι μαχητές από την περιοχή και μακρύτερα από το εξωτερικό, συνέρρεαν στις Φιλιππίνες, την Ινδονησία και τη Μαλαισία λόγω της αυξανόμενης φήμης των χωρών αυτών ως αναδυόμενων μετώπων για την παγκόσμια τζιχάντ. Η βία που διαπράττουν οι φιλο-ISIS ομάδες στην περιοχή αυτή είναι επεισοδιακή και ασυντόνιστη, αλλά η υποκείμενη τάση είναι σαφής -το ISIS έχει απομακρυνθεί από την αρχική του ανησυχία για την κυριαρχία επί της γης και των ανθρώπων, κινούμενο, στην διαδικασία, προς την κατεύθυνση ενός αποκεντρωμένου, παγκόσμιου μοντέλου εξέγερσης.

ΝΕΟ ΠΕΔΙΟ, ΚΑΙΝΟΦΑΝΕΣ ΣΧΕΔΙΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ

Το ISIS πρωτοπάτησε στη Νοτιοανατολική Ασία το 2014 [2]. Καθώς η ομάδα σάρωνε το Ιράκ και την Συρία εκείνη την χρονιά, υπάρχουσες τζιχαντιστικές οργανώσεις της Νοτιοανατολικής Ασίας υποσχέθηκαν πίστη στον ηγέτη του ISIS, Abu Bakr al-Baghdadi. Μεταξύ αυτών ήταν η Abu Sayyaf, μια ισλαμική τρομοκρατική ομάδα με μακροχρόνιους δεσμούς με την Αλ Κάιντα˙ η Maute Group, μια ομάδα τρομοκρατών συνδεδεμένη με το ISIS, η οποία διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο σε μια αιματηρή πολιορκία το 2017 στην πόλη των Φιλιππίνων, Marawi˙ και η Jamaah Ansharut Daulah (JAD), μια άλλη θυγατρική που εδρεύει έξω από την Ινδονησία.

Αρχικά, αυτές οι υποσχέσεις αφοσίωσης δεν αναγνωρίστηκαν σε μεγάλο βαθμό από τους ηγέτες του ISIS στη Μέση Ανατολή. Ωστόσο, μέχρι το τέλος του 2014, περίπου 1.000 Νοτιοανατολικοί Ασιάτες είχαν ενταχθεί στους μαχητές του ISIS στο Ιράκ και την Συρία. Περισσότεροι από 300 από αυτούς ανήκουν σε μια ενιαία στρατιωτική μονάδα -την Katibah Nusantara [3]- που επέδειξε εντυπωσιακές στρατιωτικές ικανότητες εναντίον των Κούρδων στο πεδίο της μάχης στην Συρία.

Σταδιακά, η κεντρική ηγεσία του ISIS άρχισε να δείχνει ενδιαφέρον. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και η προπαγάνδα της οργάνωσης εμφανίζονταν ολοένα και περισσότερο στους Νοτιοανατολικούς Ασιάτες, συμπεριλαμβάνοντάς τους και στα φαινομενικά πανταχού παρόντα βίντεό τους με αποκεφαλισμούς [4]. Το 2016, το ISIS ξεκίνησε την δημοσίευση μιας εβδομαδιαίας εφημερίδας [5] στην γλώσσα Bahasa -την επίσημη γλώσσα που ομιλείται σε όλη την Ινδονησία- και δημιούργησε εκατοντάδες κανάλια μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην Bahasa για να προωθήσει την ιδεολογία του ISIS. Την ίδια χρονιά, η Βαγδάτη ανακήρυξε τον Φιλιππινέζο αρχηγό της Abu Sayyaf, τον Isnilon Hapilon [6], εμίρη του ISIS στην Ανατολική Ασία. Η Βαγδάτη επίσης χαρακτήρισε αρκετές μικρότερες, εδρεύουσες στις Φιλιππίνες ομάδες που είχαν υποσχεθεί πίστη στο ISIS επισήμως ως «ταξιαρχίες».

Παρόλο που ανακήρυξε μόνο έναν εμίρη για όλη την Ανατολική Ασία, το ISIS δεν αντιμετωπίζει την περιοχή ως μονόλιθο. Αντ' αυτού, η οργάνωση προσαρμόζει τόσο τις τεχνικές στρατολόγησης όσο και τις στρατιωτικές τακτικές του στις τοπικές ευαισθησίες. Στην Ινδονησία [7], για παράδειγμα, η ομάδα στρατολογεί κυρίως με την καλλιέργεια προσωπικών σχέσεων σε μια χούφτα τζαμιών και μαντρασών, ενώ στη Μαλαισία -όπου το κράτος ελέγχει τα τζαμιά- επικεντρώνεται στην ριζοσπαστικοποίηση των ανθρώπων στο διαδίκτυο. Οι Μαλαισιανοί στρατολογημένοι προέρχονται από όλο το κοινωνικοοικονομικό φάσμα. Αντίθετα, στις Φιλιππίνες, το ISIS έχει βρει πρόθυμους στρατολογηθέντες κυρίως μεταξύ των φτωχών.

Οι στρατιωτικές τακτικές του ISIS ποικίλλουν ομοίως, κυμαινόμενες από τον απλό εδαφικό πόλεμο στις Φιλιππίνες έως τις επιθέσεις εναντίον αστυνομικών δυνάμεων και δυνάμεων ασφαλείας στην Ινδονησία. Αλλά σε ολόκληρη τη Νοτιοανατολική Ασία, η ομάδα έχει αφήσει την υπογραφή της: Την βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας. Παρότι η τακτική δεν ήταν νέα στην Ινδονησία -η Jemaah Islamiyah, μια συνδεδεμένη ομάδα με την Αλ Κάιντα, προέβη σε βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας το 2002, το 2003, το 2004, το 2005 και το 2009- ήταν σπάνιο στη Μαλαισία πριν από την άνοδο του ISIS, και χωρίς προηγούμενο στις Φιλιππίνες. Και όμως από το 2018, υπήρξαν 11 βομβιστές αυτοκτονίας από το ISIS στην Ινδονησία και έξι στις Φιλιππίνες. Ενώ δεν υπήρχαν βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας στο έδαφος της Μαλαισίας, υπήρξαν τουλάχιστον 13 Μαλαισιανοί βομβιστές αυτοκτονίας στο Ιράκ και στην Συρία. Το τζίνι είναι έξω από το μπουκάλι.

Με πολλούς τρόπους, οι Φιλιππίνες έχουν αναδειχθεί ως η μεγαλύτερη ελπίδα του ISIS για την αναβίωση του χαλιφάτου του. Τον Μάιο του 2017, οι μαχητές του ISIS πήραν τον έλεγχο της Marawi [8], μιας πόλης 200.000 κατοίκων στο νησί Mindanao, στις ανυπάκουες νότιες Φιλιππίνες. Για πέντε μήνες οι μαχητές απέκρουαν τους αμερικανο-εκπαιδευμένους στρατιώτες των Φιλιππίνων, πριν πάρουν δρόμο λόγω ενός συνδυασμού αεροπορικών επιδρομών, βομβαρδισμού πυροβολικού και άμεσων επιδρομών. Πολλοί από τους κορυφαίους ηγέτες του ISIS και περισσότεροι από 500 μαχητές έχασαν την ζωή τους στην επιχείρηση. Παρόλα αυτά, η οργάνωση διατηρεί μια θέση στην περιοχή, κυρίως επειδή οι δυνάμεις ασφαλείας των Φιλιππίνων διαπράττουν τρομερές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι οποίες οδηγούν όσους έχουν μακροχρόνια παράπονα στην αγκαλιά των μαχητών. Η πολιορκία της Marawi συνέβαλε στην αυξανόμενη τζιχαντιστική παράδοση -παρουσιάστηκε στην εξελιγμένη σειρά προπαγάνδας του ISIS, «Inside the Caliphate» [9]- και ενίσχυσε την αναγνωρισιμότητα του ISIS στην περιοχή. Η ιδιαιτέρως στρατιωτικοποιημένη αντίδραση του προέδρου των Φιλιππίνων, Ροντρίγκο Ντουτέρτε -που περιλάμβανε αδιάκριτα χτυπήματα από την αεροπορία και το πυροβολικό- επίσης ενέτεινε το πλεονέκτημα του ISIS, όπως και οι αδύναμες προσπάθειες του Duterte να ανοικοδομήσει την πόλη, από την οποία παραμένουν εκτοπισμένοι περισσότεροι από 50.000 άνθρωποι [10].

Οι προσπάθειες του ISIS για στρατολόγηση στις Φιλιππίνες (και σε άλλες χώρες της περιοχής) επωφελήθηκαν επίσης από την κατάρρευση του χαλιφάτου στο Ιράκ και την Συρία. Ένα ζευγάρι που ανατινάχτηκε σε έναν καθεδρικό ναό στο Jolo, στις Φιλιππίνες, τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους ήταν στην πραγματικότητα αρχικά κρατούμενο από τις τουρκικές Αρχές γιατί προσπαθούσε να εισέλθει στην Συρία, και απελάθηκε πίσω στην Ινδονησία. Πολλοί από αυτούς τους απογοητευμένους ξένους μαχητές, τους οποίους οι κυβερνήσεις επέστρεψαν από τη Μέση Ανατολή, ολοκλήρωσαν προγράμματα απεμπλοκής με σκοπό να τους αποτρέψουν από το να επανασυνδεθούν με τον μιλιταρισμό. Αλλά η αποτελεσματικότητα αυτών των προγραμμάτων δεν έχει ακόμη φανεί. Και εν τω μεταξύ, η Μαλαισία αναμένει την επιστροφή 53 πρώην μαχητών και επίδοξων μαχητών [11] από την Συρία και το Ιράκ. Η Ινδονησία περιμένει πάνω από 100 [12]. Πολλοί περισσότεροι από ολόκληρη τη Νοτιοανατολική Ασία συνελήφθησαν πριν μπορέσουν να ταξιδέψουν στην Συρία. (Πράγματι, η δυσκολία να φτάσει κάποιος στην Συρία είναι αυτό που κράτησε τους αριθμούς τόσο χαμηλά όσο είναι). Και οι κυβερνήσεις της περιοχής πρέπει τώρα να αποφασίσουν τι πρέπει να κάνουν με αυτούς τους μαχητές όταν φτάσουν.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ

Παρά την ταχεία ανάπτυξη της οργάνωσης στη Νοτιοανατολική Ασία, το ISIS δεν έχει ακόμα μια «συνταγή για επιτυχία». Εκτός από τη Marawi, η ομάδα δεν έχει επιδιώξει εδαφικά κέρδη, όπως έκανε στη Μέση Ανατολή. Αυτό θα μπορούσε να αντικατοπτρίζει μια έλλειψη ηγεσίας: Ο Hapilon σκοτώθηκε στη Marawi, μαζί με άλλους κορυφαίους μαχητές από τις Φιλιππίνες. Ο μανδύας του ως de facto ηγέτης του ISIS στη Νοτιοανατολική Ασία έχει βαρύνει είτε τον Furuji Indama είτε τον Hatib Hajan Sawadjaan, ηγέτες της Abu Sayyaf.

Οι συλλήψεις των μαχητών έχουν επίσης παρεμποδίσει τις επιχειρήσεις. Από το 2013, μόνο η Μαλαισία συνέλαβε 519 υπόπτους για τρομοκρατία, πολλοί από τους οποίους συνδέονταν με το ISIS. Οι περιφερειακές δυνάμεις ασφαλείας ήταν πολύ πιο προβλεπτικές στην αντιμετώπιση της απειλής του ISIS απ' όσο της Αλ Κάιντα. Και υπήρξε σημαντικά περισσότερη διακρατική συνεργασία, μεταξύ άλλων στις θαλάσσιες περιπολίες, στην προσπάθεια να αποτραπεί η ροή των μαχητών μέσα και έξω από τις νότιες Φιλιππίνες. Ο Abu Bakar Bashir και ο Aman Abdurrahman -οι κορυφαίοι ιδεολόγοι του ISIS και επικεφαλής της JAD στην περιοχή- είναι και οι δύο στην φυλακή.

Επιπλέον, η κεντρική ηγεσία του ISIS έστειλε ανάμεικτα μηνύματα σχετικά με την δημιουργία ενός βιλαετιού (ή αλλιώς επαρχίας) στη Νοτιοανατολική Ασία. Τα κεντρικά όργανα τη οργάνωσης για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης υποχώρησαν από τις αρχικές δηλώσεις τους που υποδείκνυαν την ύπαρξη ενός βιλαετιού. Και σε ένα βίντεο που κυκλοφόρησε τον Απρίλιο, η Βαγδάτη δεν ανέφερε το ISIS στην Ανατολική Ασία, μια παράλειψη που μπορεί να ήταν ή να μην ήταν παράβλεψη.

Η Νοτιοανατολική Ασία παραμένει γεωγραφικά απομακρυσμένη και απέχει πολύ από τον πυρήνα του ISIS στο Λεβάντε. Είναι επίσης πολιτιστικά απομακρυσμένη από την παραδοσιακή καρδιά του ισλαμικού κόσμου στην Αραβική Χερσόνησο. Πιο σημαντικό, ο αραβικός σοβινισμός έναντι των Μουσουλμάνων της Νοτιοανατολικής Ασίας -μια στάση που κωδικοποιήθηκε στο The Management of Savagery, από τον τζιχαντιστή στρατηγιστή Abu Bakr Naji- θα μπορούσε να περιορίσει το πεδίο της μελλοντικής συνεργασίας.

Στο τέλος, οι τοπικοί μαχητές πιθανότατα ενδιαφέρονται περισσότερο για το ISIS από ότι το ISIS ενδιαφέρεται γι' αυτούς. Το δίκτυο του ISIS στη Νοτιοανατολική Ασία παραμένει χαλαρό και απροσδιόριστο. Υπάρχει σε μεγάλο βαθμό για λόγους προπαγάνδας και δεν αντανακλά κεντρική διοίκηση και έλεγχο σε όλη τη Νοτιοανατολική Ασία. Επιπλέον, το ISIS δεν είναι το μόνο παιχνίδι στην πόλη: Η φιλική προς την al Qaeda οργάνωση Jemaah Islamiyah έχει ξαναχτίσει το δίκτυό της τα τελευταία δύο χρόνια. Οι τοπικές ομάδες πιθανότατα θα επιδιώξουν να ευθυγραμμιστούν με έναν από αυτούς τους δύο μεγάλους παίκτες. Εξάλλου, η χαρτογράφηση των κοινοτικών αγώνων στους παγκόσμιους είναι σημαντική για την ανταλλαγή μηνυμάτων, την στρατολόγηση και την συγκέντρωση κεφαλαίων.

Καθώς ο πυρήνας του ISIS στο Ιράκ και στην Συρία επιχειρεί να ανασυγκροτηθεί, η Βαγδάτη και οι λοχαγοί της θα πρέπει να λάβουν δύσκολες αποφάσεις για το πού να διαθέσουν πόρους, ειδικά επειδή η κεντρική ηγεσία έχει διαφορετικές ανάγκες από τις περιφερειακές θυγατρικές της. Ωστόσο, τώρα που το χαλιφάτο έχει χαθεί και το ISIS πρέπει να αυτο-μετατραπεί σε εξέγερση, τα γενικώς μη δοκιμασμένα εδάφη της Νοτιοανατολικής Ασίας μπορούν να αποδώσουν πλούσιες ανταμοιβές.

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/southeast-asia/2019-09-16/islami...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.nytimes.com/2019/08/19/us/politics/isis-iraq-syria.html?rref...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/east-asia/2014-09-19/isis-goes-asia
[3] https://www.reuters.com/article/us-indonesia-militant-death/indonesia-in...
[4] https://www.thestar.com.my/news/nation/2016/07/05/could-asian-militants-...
[5] https://time.com/4400505/isis-newspaper-malay-southeast-asia-al-fatihin/...
[6] http://www.newsgram.com/islamic-state-spreads-its-wings-in-south-east-asia/
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/indonesia/2016-02-08/isis-reache...
[8] https://www.foreignaffairs.com/articles/philippines/2017-11-09/after-isi...
[9] https://jihadology.net/2017/08/20/new-video-message-from-the-islamic-sta...
[10] https://www.benarnews.org/english/news/philippine/Marawi-reconstruction-...
[11] https://www.thesundaily.my/local/local-is-threat-militants-still-use-mal...
[12] https://www.benarnews.org/english/news/indonesian/indonesia-militants-07...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition