Η εποχή της ανήσυχης ειρήνης | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η εποχή της ανήσυχης ειρήνης

Κινεζική ισχύς σε έναν διχασμένο κόσμο*

Δεν είναι ακόμη σαφές εάν αυτή η υποχώρηση είναι απλώς ένα στιγμιαίο ολίσθημα -μια βραχύβια εκτροπή από τον κανόνα- ή ένα νέο παράδειγμα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ που θα μπορούσε να επιζήσει και μετά την θητεία του Trump. Αλλά οι παγκόσμιες επιπτώσεις του Τραμπισμού έχουν ήδη ωθήσει ορισμένες χώρες προς την Κίνα με τρόπους που θα φαίνονταν αδιανόητοι πριν από μερικά χρόνια. Δείτε τον πρωθυπουργό της Ιαπωνίας Shinzo Abe, ο οποίος ουσιαστικά αντέστρεψε τις σχέσεις της Ιαπωνίας με την Κίνα από την απροκάλυπτη εχθρότητα στην συνεργασία [8], κατά την διάρκεια μιας επίσημης επίσκεψης στο Πεκίνο τον Οκτώβριο του 2018, όταν η Κίνα και η Ιαπωνία υπέγραψαν πάνω από 50 συμφωνίες οικονομικής συνεργασίας. Εν τω μεταξύ, διαρθρωτικοί παράγοντες συνεχίζουν να διευρύνουν το χάσμα μεταξύ των δύο παγκόσμιων πρωτοπόρων, της Κίνας και των Ηνωμένων Πολιτειών, και του υπόλοιπου κόσμου. Ήδη, οι στρατιωτικές δαπάνες των δύο χωρών κάνουν όλους τους άλλους να φαίνονται μικροί. Μέχρι το 2023, ο αμυντικός προϋπολογισμός των ΗΠΑ μπορεί να φτάσει τα 800 δισεκατομμύρια δολάρια και ο κινεζικός μπορεί να ξεπεράσει τα 300 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ καμία άλλη παγκόσμια δύναμη δεν θα δαπανήσει περισσότερα από 80 δισεκατομμύρια δολάρια για τις δυνάμεις της. Το ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι κατά πόσον θα δημιουργηθεί μια διπολική αμερικανο-κινεζική τάξη, αλλά πώς θα μοιάζει αυτή η τάξη.

Στην κορυφή των προτεραιοτήτων του Πεκίνου είναι μια φιλελεύθερη οικονομική τάξη που βασίζεται στο ελεύθερο εμπόριο. Ο οικονομικός μετασχηματισμός της Κίνας κατά τις περασμένες δεκαετίες από μια γεωργική κοινωνία σε μια μεγάλη παγκόσμια ατμομηχανή -και την δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο- βασίστηκε στις εξαγωγές. Η χώρα έχει σιγά-σιγά δουλέψει για την άνοδό της στην αλυσίδα αξίας, οι εξαγωγές της αρχίζουν να ανταγωνίζονται με εκείνες των εξαιρετικά προηγμένων οικονομιών. Τώρα, όπως και παλαιότερα, αυτές οι εξαγωγές αποτελούν την γραμμή ζωής της κινεζικής οικονομίας: Εξασφαλίζουν σταθερό εμπορικό πλεόνασμα, και οι θέσεις εργασίας που δημιουργούν αποτελούν ζωτική κινητήρια δύναμη της εσωτερικής κοινωνικής σταθερότητας. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι αυτό θα αλλάξει κατά την επόμενη δεκαετία. Ακόμη και ενόψει της κλιμάκωσης των εμπορικών εντάσεων μεταξύ Πεκίνου και Ουάσινγκτον, ο συνολικός όγκος των κινεζικών εξαγωγών συνέχισε να αυξάνεται το 2018. Οι δασμοί των ΗΠΑ ίσως να πονέσουν, αλλά δεν θα αλλάξουν τα θεμελιώδη κίνητρα του Πεκίνου ούτε θα προοιωνίσουν μια γενική στροφή μακριά από το παγκόσμιο ελεύθερο εμπόριο από την πλευρά της.

Ακριβώς το αντίθετο: Επειδή οι εξαγωγές της Κίνας είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομική και πολιτική επιτυχία της, θα πρέπει να περιμένουμε από το Πεκίνο να διπλασιάσει τις προσπάθειές του να κερδίσει και να διατηρήσει την πρόσβασή του στις ξένες αγορές. Αυτή η στρατηγική ορμή βρίσκεται στο επίκεντρο της πολυσυζητημένης Πρωτοβουλίας Belt and Road [9], μέσω της οποίας η Κίνα ελπίζει να αναπτύξει ένα τεράστιο δίκτυο χερσαίων και θαλάσσιων οδών που θα συνδέει τους εξαγωγικούς κόμβους της με τις αγορές που βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση. Από τον Αύγουστο του 2018, περίπου 70 χώρες και οργανισμοί είχαν συνάψει συμβάσεις με την Κίνα για έργα που σχετίζονται με την Πρωτοβουλία, και ο αριθμός αυτός πρόκειται να αυξηθεί τα επόμενα χρόνια. Στο Εθνικό Συνέδριο του 2017, το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα το προχώρησε τόσο πολύ ώστε να κατοχυρώσει μια δέσμευση για την Πρωτοβουλία στο σύνταγμά του -ένα μήνυμα ότι το κόμμα θεωρεί το σχέδιο υποδομών ως κάτι περισσότερο από μια κανονική εξωτερική πολιτική. Η Κίνα είναι επίσης πρόθυμη να ανοίξει περαιτέρω τις εγχώριες αγορές της σε ξένα προϊόντα ως αντάλλαγμα για μεγαλύτερη πρόσβαση στο εξωτερικό. Ακριβώς εγκαίρως για μια μεγάλη εμπορική έκθεση στην Σαγκάη τον Νοέμβριο του 2018 -που σχεδιάστηκε για να παρουσιάσει την δυναμική της χώρας ως προορισμό για ξένα προϊόντα- η Κίνα μείωσε τον γενικό δασμό της από 10,5% σε 7,8%.

Δεδομένου αυτού του ενθουσιασμού για την παγκόσμια οικονομία, η εικόνα μιας ρεβιζιονιστικής Κίνας που έχει κερδίσει έδαφος σε πολλές Δυτικές πρωτεύουσες, είναι παραπλανητική. Το Πεκίνο βασίζεται σε ένα παγκόσμιο δίκτυο εμπορικών δεσμών, οπότε είναι απρόθυμο για άμεση σύγκρουση με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι Κινέζοι ηγέτες φοβούνται -όχι χωρίς λόγο- ότι μια τέτοια αντιπαράθεση θα μπορούσε να διακόψει την πρόσβασή της [Κίνας] στις αγορές των ΗΠΑ και να οδηγήσει τους συμμάχους των ΗΠΑ να συγκροτηθούν ενάντια στην Κίνα παρά να παραμείνουν ουδέτεροι, απογυμνώνοντάς την από σημαντικές οικονομικές εταιρικές σχέσεις και πολύτιμες διπλωματικές συνδέσεις. Ως εκ τούτου, η κυρίαρχη τάση στην εξωτερική πολιτική του Πεκίνου κατά τα επόμενα χρόνια θα είναι η επιφυλακτικότητα, όχι η θεληματικότητα ή η επιθετικότητα. Ακόμη και καθώς συνεχίζει να εκσυγχρονίζεται και να επεκτείνει τον στρατό της, η Κίνα θα αποφύγει προσεκτικά να πιέζει σε ζητήματα που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πόλεμο με τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως αυτά που σχετίζονται με την Θάλασσα της Νότιας Κίνας, την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και την οπλοποίηση του διαστήματος.

04102019-2.jpg

Εργαζόμενοι στο εμπορικό τερματικό σταθμό Khorgos που χρηματοδοτείται από την Κίνα, κοντά στην Almaty, στο Καζακστάν, τον Οκτώβριο του 2015. SHAMIL ZHUMATOV/REUTERS
---------------------------------------------------------------------------

ΝΕΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ;