Το τέλος του ασύλου | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το τέλος του ασύλου

Ένας πυλώνας της φιλελεύθερης τάξης καταρρέει -αλλά νοιάζεται κανείς;
Περίληψη: 

Σε όλο τον κόσμο, οι πλούσιες και οι φτωχές χώρες ομοίως κόβουν τις γέφυρες, μειώνοντας τον αριθμό των προσφύγων που είναι πρόθυμες να δεχθούν και αρνούνται το άσυλο σε κάποιους που ενδέχεται να γίνονταν δεκτοί στο παρελθόν.

Η NANJALA NYABOLA είναι συγγραφέας και πολιτική αναλυτής με βάση της το Ναϊρόμπι, στην Κένυα.

Μια μικρή πόλη από σκηνές διαμορφώνεται στην Tapachula, στα σύνορα Μεξικού-Γουατεμάλας, και οι κάτοικοί της αποδεικνύουν την συστηματική διάβρωση μιας από τις θεμελιώδεις αρχές της διεθνούς τάξης μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι κάτοικοι είναι κυρίως πρόσφυγες και μετανάστες από αφρικανικές χώρες που απέδρασαν από πολιτικές διώξεις, κοινωνικές αναταραχές και οικονομική αβεβαιότητα, ακολουθώντας μια από τις μεγαλύτερες και πιο επικίνδυνες μεταναστευτικές διαδρομές στον κόσμο, με την ελπίδα να φθάσουν στις Ηνωμένες Πολιτείες.

14102019-1.jpg

Μια βάρκα γεμάτη σωσίβια στην Λέσβο, τον Νοέμβριο του 2015. Alkis Konstantinidis / Reuters
--------------------------------------------------------------------

Μέχρι πρόσφατα, οι περισσότεροι θα είχαν λάβει μια περίοδο χάριτος 21 ημερών είτε για να ομαλοποιήσουν την κατάσταση της διαμονής τους στο Μεξικό είτε για να συνεχίσουν μέχρι τα σύνορα των ΗΠΑ. Αλλά επειδή το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ αποφάσισε τον Μάιο ότι η κυβέρνηση του προέδρου Donald Trump μπορεί να αρνηθεί το άσυλο σε οποιονδήποτε έχει διασχίσει μια τρίτη χώρα στην πορεία προς τα σύνορα των ΗΠΑ, το Μεξικό άρχισε να αρνείται στους Αφρικανούς την ελεύθερη διέλευση από το έδαφός του. Και έτσι οι μετανάστες που φτάνουν στην Tapachula δεν έχουν πουθενά να πάνε. Βρίσκονται παγιδευμένοι ανάμεσα στις σκληρές πολιτικές ασύλου των ΗΠΑ, την συναίνεση του Μεξικού σε αυτές τις πολιτικές, και την αυξανόμενη παγκόσμια αντίδραση σε οποιονδήποτε ζητά άσυλο.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες απέχουν πολύ από το να είναι η μόνη χώρα έκλεισε την πόρτα σε όσους εγκαταλείπουν διαλυόμενα κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά συστήματα. Σε όλο τον κόσμο, οι πλούσιες και οι φτωχές χώρες ομοίως κόβουν τις γέφυρες, μειώνοντας τον αριθμό των προσφύγων που είναι πρόθυμες να δεχθούν και αρνούνται το άσυλο σε κάποιους που ενδέχεται να γίνονταν δεκτοί στο παρελθόν. Η Ευρώπη, για παράδειγμα, βυθίστηκε σε ένα νέο ναδίρ το καλοκαίρι του 2019 με την ποινικοποίηση της διάσωσης στη Μεσόγειο, επιτρέποντας να συμβαίνουν θάνατοι στη θάλασσα που θα μπορούσαν να έχουν προληφθεί, και επιστρέφοντας βίαια ευάλωτους ανθρώπους στα βασανιστήρια και την απεριόριστη φυλάκιση στην Λιβύη.

Στην Αφρική, την Ασία και τη Νότια Αμερική, η διάθεση είναι σχεδόν η ίδια. Η Κένυα χτίζει ένα τείχος κατά μήκος των συνόρων της με την Σομαλία και στέλνει χιλιάδες Σομαλούς πρόσφυγες πίσω σε μια ζώνη πολέμου. Το Μπαγκλαντές σχεδιάζει να επαναπατρίσει χιλιάδες πρόσφυγες Ροχίνγια στη Μιανμάρ με την βοήθεια του Οργανισμού Προσφύγων των Ηνωμένων Εθνών, παρά το γεγονός ότι άλλες υπηρεσίες του ΟΗΕ προειδοποιούν [1] ότι οι επαναπατριζόμενοι εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν την απειλή γενοκτονίας. Και σε ολόκληρη τη Νότια Αμερική και την Καραϊβική, οι Βενεζουελάνοι που δραπέτευσαν από την οικονομική κατάρρευση της χώρας τους συνάντησαν ξαφνικές πολιτικές αλλαγές που είχαν ως στόχο να τους καταστήσουν ακατάλληλους για άσυλο, ενώ το εξωχώριο σύστημα κράτησης της Αυστραλίας, στο νησί Ναουρού, εξακολουθεί να αποτελεί σύμβολο των βίαιων αποστάσεων τις οποίες η χώρα αυτή είναι πρόθυμη να διανύσει για να αποτρέψει τους ανθρώπους από το να αναζητήσουν ασφάλεια μέσα στα σύνορά της.

Η ζήτηση ασύλου δεν ήταν ποτέ υψηλότερη, καθώς πάνω από 25,9 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο έχουν διαφύγει από τις χώρες τους ως αποτέλεσμα πολέμου και αστάθειας. Ωστόσο, ο κατάλογος των χωρών που επιθυμούν να τους δεχθούν συρρικνώνεται κάθε ημέρα και το διεθνές σύστημα που δημιούργησε και είναι υποχρεωμένο να προστατεύει το δικαίωμα ασύλου είναι ολοένα και περισσότερο συνένοχο στην κατάργησή του. Αν υπήρχε ένα θεματικό τραγούδι για το 2019, θα ήταν ένα μοιρολόι για το τέλος του ασύλου.

ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΓΙΑ ΕΝΑ ΑΠΑΡΑΒΑΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ

Προερχόμενη από το αρχαίο ελληνικό άσυλο, το οποίο χονδρικά μεταφράζεται σε «απαραβίαστο», η λέξη «asylum» εισήχθη για πρώτη φορά στο αγγλικό λεξικό στα τέλη του Μεσαίωνα, όταν θεωρήθηκε ότι σημαίνει «ένα απαραβίαστο καταφύγιο ή μια προστασία από την καταδίωξη ή την σύλληψη». Εξ ορισμού, ένας αιτούμενος άσυλο ήταν άτομο που ζητούσε μια μορφή προστασίας που ποτέ δεν θα μπορούσε να παραβιαστεί, να σπάσει ή να καταπατηθεί. Καθ' όλη την ιστορία, διάφορα έθνη έχουν αναγνωρίσει ή επιδιώξει κάποια εκδοχή του δικαιώματος του ασύλου -από τους αρχαίους ελληνικούς και εβραϊκούς πολιτισμούς έως τη μεσαιωνική Αγγλία και την Γαλλική Πρώτη Δημοκρατία.

Στην Ευρώπη, η ιστορία του ασύλου ήταν στενά συνδεδεμένη με την ιστορία των θρησκευτικών διακρίσεων και διαμαχών. Για παράδειγμα, όταν οι Καθολικές μοναρχίες της Ισπανίας διέταξαν την απέλαση εκατοντάδων χιλιάδων Εβραίων το 1492, πολλοί αναζητούσαν καταφύγιο στην Τουρκία, την Ιταλία και την Βόρεια Αφρική. Στην πραγματικότητα, πολλές από τις φρικαλεότητες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ήταν το αποκορύφωμα πρακτικών βίας και διακρίσεων που είχαν προκαλέσει επεισοδιακούς εκτοπισμούς επί αιώνες. Μια σημαντική διάκριση της ναζιστικής περιόδου, ωστόσο, ήταν ότι στοχευμένες ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των Εβραίων, των Ρομά, των Σίντι, και των ομοφυλοφίλων, είδαν σταδιακά να κλείνουν οι δρόμοι διαφυγής τους. Καμιά χώρα δεν ήταν πρόθυμη να τους δεχθεί.

Το 1938, εκπρόσωποι 32 χωρών συναντήθηκαν στην [πόλη] Évian της Γαλλίας προκειμένου να συμφωνήσουν σε μια συντονισμένη απάντηση στην κρίση των προσφύγων στην Ευρώπη. Αν και όλοι αναγνώρισαν την σοβαρότητα της κατάστασης, οι περισσότεροι αρνήθηκαν να δεχθούν περισσότερους πρόσφυγες. Έτσι, το 1939, ένα πλοίο που μετέφερε περισσότερους από 900 Εβραίους οι οποίοι είχαν διαφύγει από τις ναζιστικές διώξεις, απωθήθηκε από την Κούβα, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τέλος από τον Καναδά πριν επιστρέψει στην Ευρώπη, όπου οι Ναζί τελικά εκτέλεσαν 254 επιβάτες.