Το μυστικό των σεΐχηδων | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το μυστικό των σεΐχηδων

Γιατί οι μοναρχίες του Κόλπου είναι τόσο σταθερές;
Περίληψη: 

Οι χώρες του Κόλπου εξακολουθούν να λειτουργούν, ως έναν βαθμό, ως «φυλές με σημαίες», δηλαδή ως κοινωνίες βασισμένες σε σόγια που μεταμφιέζονται ως κράτη-έθνη. Ωστόσο, οι ηγέτες της περιοχής φαίνεται να έχουν σκοπό να δημιουργήσουν αυτό που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «σημαίες με φυλές», ως κοινωνίες των οποίων η υπηκοότητα υπερισχύει του φυλετικού δεσμού.

Ο ALLEN JAMES FROMHERZ είναι καθηγητής Ιστορίας και διευθυντής του Κέντρου Σπουδών Μέσης Ανατολής στο Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια. Είναι ο συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Qatar: A Modern History [1].
Ο JAVIER GUIRADO ALONSO είναι διδακτορικός φοιτητής στο Τμήμα Ιστορίας του Πανεπιστημίου της Τζόρτζια, στην Ατλάντα. Είναι κάτοχος Μ.Α. στις Σύγχρονες Αραβικές και Ισλαμικές Σπουδές από το Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης.

Περιπλανηθείτε σε μια παλιά πόλη στον Περσικό Κόλπο και μπορείτε να δείτε αγορές, ένα τζαμί, έναν πύργο ρολογιού, ένα παλάτι. Μπορεί να δείτε τις μπροστινές πόρτες ιδιωτικών κατοικιών. Πολύ μακριά σε απόσταση, ίσως να δείτε πετρελαϊκές εξέδρες και δεξαμενόπλοια που είναι αγκυροβολημένα στην ανοικτή θάλασσα. Αλλά ακόμη και ένας έμπειρος ομογενής μπορεί να χάσει αυτό που ίσως είναι ο σημαντικότερος χώρος της πόλης: Στον δεύτερο όροφο πολλών σπιτιών, ακόμη και στις σύγχρονες βίλες που σημαδεύουν τις νεώτερες γειτονιές, υπάρχει ένα μακρύ δωμάτιο, συχνά διακοσμημένο με τοξωτά παράθυρα, περίπλοκα στολίδια, και ωραία μαξιλάρια και μαξιλάρες. Αυτό το δωμάτιο είναι η αίθουσα του majlis ή του συμβουλίου της φυλής. Χωράει όλους τους άντρες και τις γυναίκες -συναντιούνται ξεχωριστά- από μια εκτεταμένη οικογένεια ή φυλή. Σχεδόν κάθε φυλή στον Κόλπο, πλούσια ή φτωχή, έχει ένα [τέτοιο δωμάτιο].

30102019-1.jpg

Ο εμίρης του Κουβέιτ, ο Sheikh Sabah al-Ahmad al-Jaber al-Sabah, σε σύνοδο κορυφής στο Ομάν τον Δεκέμβριο του 2008. Xinhua / eyevine / Redux
--------------------------------------------------------------

Η πανταχού παρουσία του majlis βοηθά να εξηγηθεί ένα από τα πιο αινιγματικά χαρακτηριστικά της πολιτικής ζωής στον Κόλπο: Το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής εξακολουθεί να κυβερνάται από βασιλείς και εμίρηδες. Θεωρητικά, οι μονάρχες του Κόλπου πρέπει να φοβούνται για τις δουλειές τους. Οι οικονομίες τους υποφέρουν από διαφθορά και εξάρτηση από το πετρέλαιο. Μεγάλες ανισότητες χωρίζουν τους πολίτες από τους μεταναστευτικούς πληθυσμούς. Τα ισλαμιστικά πολιτικά ρεύματα, σε συνδυασμό με τον πολιτιστικό εκσυγχρονισμό και μια ροή πληροφοριών που διαφεύγουν ολοένα και περισσότερο από τον κρατικό έλεγχο, θα μπορούσαν εύκολα να τροφοδοτήσουν την πολιτική αστάθεια. Και οι μονάρχες του Κόλπου έχουν λιγότερη θρησκευτική νομιμοποίηση για να βασιστούν σε ταραγμένους καιρούς από όση έχουν οι αντιβασιλείς στην κοντινή Ιορδανία και το Μαρόκο, γιατί κανένας δεν διεκδικεί μια σύνδεση αίματος προς τον Προφήτη Μωάμεθ. Έτσι, αντιστοίχως, οι μελετητές της περιοχής επιθυμούν να προβλέπουν την επικείμενη πτώση των μοναρχών. Και όμως, από το Κουβέιτ μέχρι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Κατάρ, το Ομάν και την Σαουδική Αραβία, δεν έχει συμβεί κάτι τέτοιο. Ακόμα και οι σπασμοί της Αραβικής Άνοιξης δεν έκαναν τίποτα για να ανατρέψουν τις πολιτικές δομές στον Κόλπο.

Η μακροζωία των μοναρχιών του Κόλπου δεν είναι μόνο το προϊόν του πετρελαίου ή της ισχύος και του χαρίσματος συγκεκριμένων κυβερνώντων. Πολλή από αυτήν προέρχεται από το majlis, το οποίο διαδραματίζει έναν -σε μεγάλο βαθμό ανεξήγητο- ρόλο στην διαμεσολάβηση μεταξύ των φυλών και του κράτους. Παρόλα αυτά, η σχέση αυτή βρέθηκε υπό πίεση τα τελευταία χρόνια, δυνητικά θέτοντας σε κίνδυνο την σιωπηρή κοινωνική σύμβαση που επέτρεψε στις μοναρχίες να επιβιώσουν, και μέχρι και να ευημερήσουν.

Στην Δυτική πολιτική σκέψη, η κοινωνία των πολιτών –το θεμέλιο της πραγματικής αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας- είναι ένας αστερισμός οργανώσεων έξω από την κυβέρνηση, μέσω των οποίων οι πολίτες οργανώνονται και καθορίζουν τα κοινά συμφέροντά τους. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν πανεπιστήμια, επαγγελματικές ενώσεις, συνδικάτα, θρησκευτικές οργανώσεις, μέσα μαζικής ενημέρωσης και πολλά άλλα. Η Δυτική κοινωνία των πολιτών συναθροίζεται, ίσως, στην πλατεία της πόλης ή στα επαναστατικά καφενεία της δημόσιας σφαίρας του Habermas. Στον Κόλπο, ο φυλετικός δεσμός, και όχι η ιθαγένεια, κατευθύνει την πολιτική συμμετοχή και, συχνότερα, η πολιτική επικεντρώνεται στα majlis. Σε αυτά τα μεγάλα, φανταχτερά σαλόνια (ή, σε αντίθετη περίπτωση, σε μια πιο υποτυπώδη κινητή σκηνή), τα παράπονα μεταδίδονται και η ισχύς μεταφέρεται μεταξύ κυβερνήτη και κυβερνώντος.

Η ιστορία των majlis εκτείνεται ως πίσω στην προ-ισλαμική εποχή. Ο φυλετικός ηγέτης, ή σεΐχης, συγκαλούσε τακτικά την ευρύτερη οικογένειά του και, περιστασιακά, ο εμίρης ή ο σεΐχης των σεΐχηδων θα συμμετείχε στις συναντήσεις. Ως ένας κυβερνήτης στην Αραβία του έβδομου αιώνα, ο Προφήτης Μωάμεθ είχε παρόμοιες συνελεύσεις για να επιλύσει διαφορές μεταξύ των διαφόρων φυλών της Μεδίνας. Δημιούργησε ένα δίκτυο συμβουλίων που συνδέονταν μέσω περιοδικών διπλωματικών ανταλλαγών.

Αυτό το σύστημα παραμένει ως σήμερα. Τυπικά, η διακυβέρνηση στον Κόλπο βασίζεται στην συνταγματική εξουσία του κυβερνώντος εμίρη, η οποία σε πολλές περιπτώσεις είναι σχεδόν απόλυτη. (Το Κουβέιτ έχει ένα κοινοβούλιο με ορισμένες πραγματικές εξουσίες, αλλά η περισσότερη εξουσία εξακολουθεί να βρίσκεται στα χέρια του εμίρη του). Οι επίσημοι νόμοι και οι κυβερνητικοί θεσμοί ήταν κατά κύριο λόγο το δημιούργημα αποικιακών αξιωματικών ή Δυτικών συμβούλων στους εγχώριους ηγεμόνες –εξωγενείς δρώντες οι οποίοι δεν γνώριζαν απαραιτήτως τους παραδοσιακούς, ανεπίσημους δεσμούς που έκαναν την κοινωνία να λειτουργεί στον Κόλπο.

Το majlis είναι η κόλλα που δένει την κοινωνία με το κράτος. Στις συνεδριάσεις του majlis τα μέλη θα μπορούσαν να συζητήσουν μια πρόταση γάμου ή την ανάγκη να επιδιορθωθεί ένα δίκτυο ύδρευσης. Οι οικογένειες και οι προύχοντες προσπαθούν να επιλύσουν πιθανές δικαστικές διαφορές. Το πιο σημαντικό, υπόσχονται την υπακοή τους στον εμίρη σε αντάλλαγμα για τις τακτικές επισκέψεις του ή των εκπροσώπων του. Οι διαβουλεύσεις καθιστούν το majlis ένα είδος βαλβίδας ασφαλείας –ένα μέρος όπου ανταλλάσσονται πληροφορίες και τα παράπονα εισακούονται. Αυτό που συζητείται στο majlis βρίσκει γρήγορα τον δρόμο του μέχρι το diwan, ή αλλιώς το συμβούλιο των συμβούλων και εμπίστων του εμίρη, το οποίο βρίσκεται στην κορυφή αυτού του δικτύου των άτυπων συναθροίσεων.