Το παράδοξο του ελεύθερου εμπορίου | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το παράδοξο του ελεύθερου εμπορίου

Οι κακές πολιτικές μιας καλής ιδέας*

Παρά τους περιορισμούς αυτούς, τόσο οι Δημοκρατικοί όσο και οι Ρεπουμπλικανοί ηγέτες υποστήριξαν σε μεγάλο βαθμό το ελεύθερο εμπόριο -μέχρι πρόσφατα. Αλλά όχι ο Τραμπ. Κατά την διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του 2016, οι κραυγές του υπέρ του προστατευτισμού συγκλόνισαν πολλούς παρατηρητές, οι οποίοι τους είδαν ως κάτι μακράν της κύριας τάσης. Ωστόσο, δεν τις έκρυψε˙ επέμεινε σε αυτές. Και κέρδισε. Από την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Trump έμεινε στην ατζέντα του κατά του εμπορίου. Απέσυρε τις Ηνωμένες Πολιτείες από την κοπιαστικά διαπραγματευμένη Trans-Pacific Partnership και απείλησε να ανατρέψει τη NAFTA πριν διαπραγματευθεί μια νέα εμπορική συμφωνία με τον Καναδά και το Μεξικό˙ έχει επιβάλλει δασμούς για τον εισαγόμενο χάλυβα και το αλουμίνιο, ξεκίνησε εμπορικό πόλεμο με την Κίνα και εξέφρασε εχθρότητα προς άλλες εμπορικές συμφωνίες. Παρά την παραδοσιακή στήριξη του GOP [στμ: δηλαδή των Ρεπουμπλικανών] προς το ελεύθερο εμπόριο, τα Ρεπουμπλικανικά μέλη του Κογκρέσου φάνηκαν να συμπλέουν με τις επιθέσεις του Trump στο εμπόριο, και εκείνος φαίνεται ότι έχει πληρώσει ελάχιστο ή και καθόλου πολιτικό κόστος γι’ αυτούς.

Ο Trump μπόρεσε να ωθήσει τόσους πολλούς Αμερικανούς στην 16ου αιώνα σκέψη του, επειδή η πίστη της πλειοψηφίας των Αμερικανών στο ελεύθερο εμπόριο έχει ένα μίλι πλάτος αλλά μια ίντσα βάθος. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το επίπεδο στήριξης εξαρτάται από το τι εννοείται ως «ελεύθερο εμπόριο», πώς τίθεται το ερώτημα και πότε. Μεμονωμένα, η φράση «ελεύθερο εμπόριο» φαίνεται να αντιμετωπίζεται με έγκριση. Για παράδειγμα, μια δημοσκόπηση [6] από το NBC και την Wall Street Journal, τον Φεβρουάριο του 2017, ρώτησε τους Αμερικανούς: «Σε γενικές γραμμές, νομίζετε ότι το ελεύθερο εμπόριο μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και ξένων χωρών βοήθησε τις Ηνωμένες Πολιτείες, πλήγωσε τις Ηνωμένες Πολιτείες ή δεν έχει κάνει μεγάλη διαφορά ούτως ή άλλως;». Το ελεύθερο εμπόριο κέρδισε: Το 43% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι βοήθησε και το 34% δήλωσε ότι έβλαψε. Αυτό δεν είναι συντριπτικό, αλλά είναι καλά νέα για τους υπέρμαχους του ελεύθερου εμπορίου.

08112019-2.jpg

Ο Trump, ο Trudeau και ο Peña Nieto υπογράφουν τη νέα εμπορική συμφωνία ΗΠΑ-Μεξικό-Καναδά στο Μπουένος Άιρες, τον Νοέμβριο του 2018. Kevin Lamarque / REUTERS
----------------------------------------------------------------------

Ωστόσο, χρησιμοποιήστε την λέξη «παγκοσμιοποίηση» και η συμπεριφορά αλλάζει. Μια δημοσκόπηση [7] από το CBS και τους New York Times τον Ιούλιο του 2016 όρισε την «παγκοσμιοποίηση» ως την «αύξηση του εμπορίου, των επικοινωνιών, των ταξιδιών και άλλων πραγμάτων μεταξύ των χωρών του κόσμου». Μετά ρώτησε: «Γενικά, οι Ηνωμένες Πολιτείες κέρδισαν περισσότερα ή έχασαν περισσότερα λόγω της παγκοσμιοποίησης;». Η παγκοσμιοποίηση έχασε αυτή την δημοσκόπηση αποφασιστικά: 55% προς 35%.

Βάλτε οποιαδήποτε αναφορά στις θέσεις εργασίας στην ερώτηση και τα αποτελέσματα για το διεθνές εμπόριο γίνονται ακόμα χειρότερα. Μια δημοσκόπηση του CBS [7] το 2016 ρώτησε τους Αμερικανούς: «Συνολικά, θα λέγατε ότι το εμπόριο των ΗΠΑ με άλλες χώρες δημιουργεί περισσότερες θέσεις εργασίας για τις ΗΠΑ, χάνει περισσότερες θέσεις εργασίας για τις ΗΠΑ ή μήπως το εμπόριο των ΗΠΑ με άλλες χώρες δεν επηρεάζει τις θέσεις εργασίας των ΗΠΑ;». Περίπου το 15% των ερωτηθέντων έδωσε αυτό που οι οικονομολόγοι θα αποκαλούσαν σωστή απάντηση: Το εμπόριο έχει ελάχιστες ή καθόλου επιπτώσεις στον αριθμό των θέσεων εργασίας. Περίπου 7% δεν ήταν βέβαιοι. Μεταξύ των άλλων, το 29% πιστεύει ότι το εμπόριο δημιούργησε θέσεις εργασίας και το 48% πιστεύει ότι τις κατέστρεψε. Και σε μια δημοσκόπηση που διεξήχθη το ίδιο έτος από το Bloomberg, η οποία αντιπαραθέτει το κόστος των περιορισμών στις εισαγωγές και την προστασία των αμερικανικών θέσεων εργασίας, οι εμπορικοί περιορισμοί κέρδισαν: 65% προς 22%.

Φαίνεται ότι οι Αμερικανοί είναι υπέρ του εμπορίου στην θεωρία, αλλά συχνά όχι στην πράξη. Και η υποστήριξη εξασθενεί γρήγορα εάν το εμπόριο συνδέεται με θέσεις εργασίας ή με την παγκοσμιοποίηση. Το πιο σημαντικό, σε σχεδόν όλες τις περιπτώσεις, είναι ότι οι δημόσιες πεποιθήσεις σχετικά με το διεθνές εμπόριο διαφέρουν πάρα πολύ από τα βασικά μαθήματα της Οικονομικής Επιστήμης. Οπότε, αν η υπόθεση για το ελεύθερο εμπόριο είναι τόσο συναρπαστική, γιατί οι οικονομολόγοι απέτυχαν να την κάνουν πειστική;

ΑΠΛΩΣ ΔΕΝ ΑΚΟΥΓΕΤΑΙ ΣΩΣΤΑ

Ο πιο προφανής λόγος είναι ότι το συγκριτικό πλεονέκτημα είναι αντίθετο με την αρχική παρόρμηση [του οιουδήποτε]. Αυτό δεν ισχύει για τις περισσότερες μεγάλες ιδέες στα οικονομικά. Η ιδέα ότι η ζήτηση μειώνεται και η προσφορά αυξάνεται καθώς αυξάνονται οι τιμές, έχει ενστικτώδη λογική. Το ίδιο συμβαίνει και με την ιδέα του αόρατου χεριού του Adam Smith -την ιδέα ότι οι αποκεντρωμένες αγορές παράγουν μια εκθαμβωτική ποικιλία αγαθών και υπηρεσιών αποτελεσματικά, και τα φέρνουν στα χέρια των καταναλωτών που τα θέλουν (και μπορούν να τα αντέξουν οικονομικά).

Η υπόθεση για το εμπόριο είναι πιο δύσκολο να κατανοηθεί. Ας υποθέσουμε ότι η χώρα Α μπορεί να παράγει κάθε προϊόν φθηνότερα από την χώρα Β, χάρη είτε στους χαμηλότερους μισθούς της είτε στη μεγαλύτερη αποδοτικότητά της. Θα κερδίσουν και οι δύο χώρες από το εμπόριο; Ή οι θέσεις εργασίας θα βαρύνουν στην χώρα Α, αφήνοντας τους υψηλότερα αμειβόμενους μισθωτούς εργαζόμενους της χώρας Β άνεργους; Ο Ricardo ισχυρίστηκε ότι είναι το πρώτο, καθώς κάθε χώρα εκμεταλλεύεται το συγκριτικό της πλεονέκτημα εξειδικευόμενη στην παραγωγή διαφορετικών αγαθών. Αλλά το αφελές ένστικτο λέει ότι είναι το δεύτερο. Στο κάτω-κάτω, δεν είναι οι ελεύθερες αγορές που στέλνουν τις δουλειές στους φθηνότερους παραγωγούς;