Φασαρίες στον Μεκόνγκ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Φασαρίες στον Μεκόνγκ

Πώς η κλιματική αλλαγή, τα φράγματα και η γεωπολιτική απειλούν το μέλλον του ποταμού

Ως επενδυτής και πιστωτής, η Κίνα ασκεί σημαντικό πολιτικό και οικονομικό έλεγχο στις χώρες του ποταμού Μεκόνγκ. Οι διεθνείς οργανισμοί προειδοποιούν ότι το Λάος διατρέχει υψηλό κίνδυνο δυσπραγίας χρέους [7] χάρη στον δανεισμό του από την Κίνα, με το μερίδιο της πρόβλεψης του δημόσιου χρέους να φτάνει το 70% του ΑΕΠ. Κάθε χρόνο, η διάσκεψη κορυφής των ηγετών της LMC παράγει σημαντικές υποσχέσεις δαπανών: Η Κίνα υποσχέθηκε 12 δισεκατομμύρια δολάρια [8] σε δάνεια και επιχορηγήσεις το 2018. Τα σχέδια υπογραφής περιλαμβάνουν σιδηροδρομικό σταθμό υψηλής ταχύτητας Κίνας-Λάος που θα συνδέσει το Κουνμίνγκ στην επαρχία Yunnan της Κίνας με την Σιγκαπούρη. Η Κίνα υποστηρίζει επίσης την κατασκευή ειδικών οικονομικών ζωνών, όπως η Sihanoukville στην Καμπότζη και η Savan-Seno στο Λάος, τις οποίες πολλοί ντόπιοι θεωρούν σκωπτικά ως κινέζικους θύλακες χαμηλής ηθικής.

Τα κράτη κατά μήκος του ποταμού βλέπουν τις αντίπαλες και περιφερειακές δυνάμεις ως αντιστάθμισμα απέναντι στην αύξηση της κινεζικής επιρροής. Χώρες τόσο διαφορετικές όσο η Ιαπωνία, η Ινδία, η Ταϊλάνδη, η Αυστραλία και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν θέσει σε κίνηση τουλάχιστον 13 ανταγωνιστικές πρωτοβουλίες [9] στην λεκάνη του Μεκόνγκ. Στόχος τους είναι η στήριξη της περιφερειακής οικονομικής ολοκλήρωσης και, όλο και περισσότερο, η δημιουργία σχεδίων που υποστηρίζουν υψηλότερα διεθνή πρότυπα για την ανάπτυξη υποδομών. Μέχρι στιγμής, όμως, ωχριούν σε σύγκριση με την κλίμακα και την ταχύτητα της επέκτασης της Κίνας στον Μεκόνγκ.

12112019-2.jpg

Αεροφωτογραφία του ποταμού Mekong κατά την διάρκεια μιας σοβαρής ξηρασίας στην Ταϊλάνδη, τον Ιούλιο του 2019. Xinhua News Agency / Eyevine / Redux
---------------------------------------------------------------

ΜΟΝΟΙ ΤΟΥΣ

Όσοι ζουν στην λεκάνη του ποταμού Μεκόνγκ υφίστανται ήδη μια από τις χειρότερες ξηρασίες σε έναν αιώνα. Με τα μεγάλα φράγματα να αναδύονται τα επόμενα χρόνια, αυτές οι κοινότητες είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν περαιτέρω δυσκολίες: Τα επίπεδα των υδάτων θα γίνουν ακανόνιστα, θα υπόκεινται σε ξαφνικές πλημμύρες, και τα ποτάμια οικοσυστήματα θα υποστούν σοβαρές ζημιές. Αλλά εκείνοι οι κάτοικοι που αναλαμβάνουν την υπεράσπιση του περιβάλλοντος, το κάνουν με κίνδυνο να αντιμετωπίσουν την κυβερνητική εχθρότητα.

Τα κράτη της Νοτιοανατολικής Ασίας έχουν ιστορία στο να στιγματίζουν και να ποινικοποιούν τον περιβαλλοντικό ακτιβισμό. Πέρυσι, ένα τμήμα του εν μέρει χτισμένου φράγματος Xe Pian Xe Namnoy στο Λάος κατέρρευσε, με αποτέλεσμα να προκληθούν σοβαρές πλημμύρες σε πολλά χωριά που σκότωσαν πολλά άτομα. Η κυβέρνηση του Λάος απάντησε με την καταστολή [10] σε δημοσιογράφους. Την ίδια χρονιά, στο Βιετνάμ, μια χημική διαρροή σκότωσε τεράστιο αριθμό ψαριών, οδηγώντας τους ψαράδες να διαμαρτυρηθούν. Ένα βιετναμέζικο δικαστήριο καταδίκασε τον μπλόγκερ Hoang Duc Binh [11] σε 14 χρόνια φυλάκισης επειδή μετέδωσε ζωντανά στο διαδίκτυο την δράση τους. Στην βορειοανατολική Καμπότζη, οι στρατιώτες σκότωσαν τρεις «υπερασπιστές των δασών» [12] -έναν εργάτη διατήρησης, έναν δασοφύλακα και έναν στρατιωτικό αστυνομικό- το 2018, σε εμφανή αντίποινα για την κατάσχεση του εξοπλισμού που ανήκε σε παράνομους υλοτόμους, οι οποίοι περνούσαν λαθραία ξυλεία στο Βιετνάμ σε συμπαιγνία με τις δυνάμεις ασφαλείας.

Στις όχθες του Μεκόνγκ στην βόρεια Ταϊλάνδη το περασμένο φθινόπωρο, μια ακτιβίστρια μού είπε ότι είχε χάσει κάθε ελπίδα ότι ο ποταμός θα σωθεί. Η ίδια και οι κάτοικοι της περιοχής έβλεπαν ήδη τμήματα του ποταμού να έχουν υποστεί ανεπανόρθωτη βλάβη από εκρήξεις για εκβάθυνση [13] για την εμπορική ναυτιλία˙ οι χωρικοί παρακολουθούσαν καθώς απροσδόκητες απελευθερώσεις ύδατος [14] από κινέζικα φράγματα παρέσερναν τους εποχιακούς παρόχθιους κήπους. Αντ' αυτού, ο αγώνας της είχε γίνει ένας [αγώνας] για αξιοπρέπεια: «Για να πω τα εγγόνια μου ότι αγωνίστηκα για το μέλλον τους».

ΕΛΠΙΔΟΦΟΡΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ

Στις όχθες του Μεκόνγκ, κοντά στην Chiang Khong στην βόρεια Ταϊλάνδη, επισκέφθηκα την τοποθεσία μιας προτεινόμενης ειδικής [15] οικονομικής ζώνης -που τώρα απορρίφθηκε μετά από μια τοπική κατακραυγή. Εάν κατασκευαζόταν, η ανάπτυξη θα είχε καταστρέψει μια περιοχή υγροτόπων που χρησιμοποιείται ακόμα ως μια κοινοτικά διαχειριζόμενη πηγή ψαριών, μπαμπού και άλλων φυσικών πόρων. Οι κάτοικοι δήλωσαν ότι η κυβέρνηση της Ταϊλάνδης και οι προγραμματιστές δεν είχαν συμβουλευτεί τις κοινότητες ούτε διενήργησαν περιβαλλοντικές εκτιμήσεις πριν από την δημιουργία της ζώνης και το καλωσόρισμα πιθανών κινεζικών επενδυτών.

Ένα καλύτερο μέλλον για την λεκάνη του Μεκόνγκ μπορεί να βρίσκεται σε άλλες πηγές ενέργειας εκτός από την υδροηλεκτρική. Στην Ταϊλάνδη, παραδείγματος χάριν, ένα καινοτόμο block-chain σύστημα peer-to-peer εμπορικών συναλλαγών σε πραγματικό χρόνο [16] κατέδειξε την δυνατότητα για τους παραγωγούς ηλιακής ενέργειας να εμπορεύονται πλεονάζουσα ενέργεια σε ολόκληρο το δίκτυο, συμβάλλοντας στη μείωση του ενεργειακού κόστους και στη μεγιστοποίηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Στη Μιανμάρ, τα ηλιακά φωτοβολταϊκά μικροδίκτυα συμβάλλουν στην επέκταση της πρόσβασης σε καθαρές πηγές ενέργειας [17] και στις οικονομικές ευκαιρίες για τους φτωχούς. Τέτοιες «κάτω από το ραντάρ» πρωτοβουλίες -που καθοδηγούνται από έναν ανοργάνωτο συνασπισμό φορέων, από ακτιβιστές για το ποτάμι που αντιτίθενται σε μεγάλα φράγματα μέχρι αναπτυξιακούς οργανισμούς και ιδιωτικές επιχειρήσεις- προσφέρουν εναλλακτικές λύσεις σε μεγάλα, συγκεντρωτικά έργα ηλεκτρικής ενέργειας. Τα σύγχρονα ενεργειακά συστήματα στην περιοχή μπορούν να απο-ανθρακοποιηθούν και να αποκεντρωθούν [18].