Πώς να τερματιστεί ο πόλεμος στην Ουκρανία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς να τερματιστεί ο πόλεμος στην Ουκρανία

Πώς θα έπρεπε να μοιάζει ένα υπό αμερικανική ηγεσία σχέδιο ειρήνης
Περίληψη: 

Ο τερματισμός της σύγκρουσης στη Ντόνμπας θα επιτρέψει στο Κίεβο να επικεντρωθεί σε μεταρρυθμίσεις που θα συμβάλουν στην ευρωπαϊκή σταθερότητα και ασφάλεια. Η ειρήνη θα βελτιώσει επίσης την κακοποιημένη σχέση ΗΠΑ-Ρωσίας.

Ο STEVEN PIFER είναι ερευνητής υπότροφος William Perry στο Center for International Security and Cooperation του Πανεπιστημίου Στάνφορντ και πρώην Πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Ουκρανία.

Για περισσότερο από πέντε χρόνια, οι ρωσικές δυνάμεις και οι πληρεξούσιοί τους διεξήγαγαν έναν αιματηρό πόλεμο κατά των ουκρανικών δυνάμεων στην περιοχή Donbas της ανατολικής Ουκρανίας. Η σύγκρουση έχει κοστίσει περισσότερες από 13.000 ζωές, οδήγησε σχεδόν δύο εκατομμύρια ανθρώπους να φύγουν από τα σπίτια τους, και προκάλεσε τεράστιες υλικές ζημιές. Η Γαλλία και η Γερμανία επιδιώκουν από κοινού να μεσολαβήσουν για την ειρήνη, αλλά δεν κατάφεραν να δώσουν μια σταθερή κατάπαυση του πυρός -πόσω μάλλον μια πολιτική διευθέτηση.

Στις 9 Δεκεμβρίου, ο Γάλλος πρόεδρος, Εμμανουέλ Μακρόν, θα φιλοξενήσει σύνοδο κορυφής με τον Ουκρανό, τον Ρώσο και τον Γερμανό ομόλογό του με σκοπό να τερματίσουν την σύγκρουση. Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Volodymyr Zelensky, φαίνεται αποφασισμένος να κάνει ειρήνη, ενώ η Μόσχα φαίνεται αποφασισμένη να στηρίξει τον πόλεμο. Το εάν η σύνοδος κορυφής θα επιφέρει κάποια πρόοδο προς το κλείσιμο αυτού του κενού, εξακολουθεί να είναι αμφίβολο.

25112019-1.jpg

Ένοπλες δυνάμεις της αυτοανακηρυχθείσας Λαϊκής Δημοκρατίας της Luhansk στο αεροδρόμιο στην Luhansk, τον Οκτώβριο του 2019. Alexander Ermochenko / Reuters
-----------------------------------------------------------

Εάν οι ευρωπαϊκές προσπάθειες εξακολουθήσουν να παραπαίουν, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να αναλάβουν πιο ενεργό ρόλο στην διαδικασία ειρήνευσης, συνεργαζόμενες με τις ευρωπαϊκές χώρες για να καταστήσουν την στρατιωτική εμπλοκή της Ρωσίας στην Ουκρανία πιο δαπανηρή, και μια διευθέτηση ελκυστικότερη. Επιπλέον, η Ουάσινγκτον πρέπει να εκπονήσει το δικό της σχέδιο ειρήνης -το οποίο να οικοδομεί πάνω σε προηγούμενες διπλωματικές προσπάθειες, αλλά να περιλαμβάνει μια εξουσιοδοτημένη από τον ΟΗΕ ειρηνευτική αποστολή και μια προσωρινή διεθνή διοίκηση στη Ντόνμπας.

ΜΙΑ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΠΟΥ ΣΙΓΟΒΡΑΖΕΙ

Ο πρωταρχικός στόχος της Μόσχας στην Ουκρανία είναι να επαναφέρει την πρώην σοβιετική δημοκρατία στην τροχιά της. Τον Φεβρουάριο του 2014, οι Ευρωπαίοι διαδηλωτές ανέτρεψαν τον πρόεδρο της Ουκρανίας, Βίκτορ Γιανουκόβιτς, ο οποίος είχε απολαύσει την υποστήριξη του Κρεμλίνου. Οι ρωσικές ειδικές δυνάμεις απάντησαν καταλαμβάνοντας την ουκρανική χερσόνησο της Κριμαίας. Οι περιφερειακές Αρχές διοργάνωσαν εκεί ένα βιαστικό και παράνομο δημοψήφισμα για να ενταχθούν στην Ρωσία και, τον Μάρτιο του 2014, η Ρωσία προσάρτησε επισήμως την Κριμαία -μια κίνηση που ο περισσότερος κόσμος καταδίκασε.

Τον επόμενο μήνα, ξέσπασαν μάχες στη Donbas, μια ξεχωριστή περιοχή στην ανατολική Ουκρανία που συνορεύει με την Ρωσία. Οι αποκαλούμενοι «αυτονομιστές» -με την βοήθεια ρωσικής ηγεσίας, χρηματοδότησης, όπλων, πυρομαχικών και, σε ορισμένες περιπτώσεις, τακτικών ρωσικών στρατιωτικών μονάδων- ανακήρυξαν «δημοκρατίες του λαού» στις επαρχίες, γνωστές ως oblast, της Ντόνετσκ και της Λουάνσκ. Σε αντίθεση με την Κριμαία, όπου οι ουκρανικές στρατιωτικές μονάδες παρέμειναν σταθμευμένες, στη Ντόνμπας ο στρατός της Ουκρανίας αντεπιτέθηκε. Μέχρι τον Αύγουστο του 2014, οι ουκρανικές δυνάμεις είχαν ανακαταλάβει το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής από τους «αυτονομιστές», ωθώντας τον ρωσικό στρατό να παρέμβει άμεσα για να αποτρέψει την ήττα. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, στην πρωτεύουσα της Λευκορωσίας, Μινσκ, και οι δύο πλευρές συμφώνησαν σε κατάπαυση του πυρός, αλλά αυτό δεν κράτησε.

Πέντε μήνες αργότερα, τον Φεβρουάριο του 2015, η Γαλλία και η Γερμανία μεσολάβησαν για ένα νέο πλαίσιο προς μια πολιτική διευθέτηση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Η συμφωνία Μινσκ ΙΙ, όπως ονομάστηκε, υποτίθεται ότι θα διευκόλυνε μια παρατεταμένη κατάπαυση του πυρός, την απόσυρση βαρέων όπλων από την γραμμή επαφής μεταξύ των δύο πλευρών και, τέλος, τις ανταλλαγές κρατουμένων και τις τοπικές εκλογές, μεταξύ άλλων μέτρων επανόδου στην κανονικότητα. Η συμφωνία κατάφερε να σταθεροποιήσει την γραμμή επαφής, αλλά η κατάπαυση του πυρός δεν έγινε ποτέ πλήρης και δεν απομακρύνθηκαν όλα τα βαριά όπλα. Οι περισσότεροι παρατηρητές κατηγόρησαν πρωτίστως τις ρωσικές δυνάμεις και τους πληρεξούσιους της Ρωσίας.

Τελικά, η σύγκρουση στη Donbas έχει υποσκάψει τον στόχο του Κρεμλίνου να μετατρέψει την Ουκρανία σε κράτος-πελάτη. Πέντε και πλέον χρόνια σύγκρουσης έχουν σφυρηλατήσει μια ισχυρή αίσθηση εθνικής ταυτότητας στην Ουκρανία και ενίσχυσαν την επιθυμία πολλών Ουκρανών να ενταχθούν πλήρως στην Ευρώπη. Για πρώτη φορά από τότε που η Ουκρανία ανέκτησε την ανεξαρτησία της το 1991, δημοσκοπήσεις [1] δείχνουν ότι μια πλειονότητα και μερικές φορές ακόμη και μια πλειοψηφία Ουκρανών ευνοεί την ένταξη στο ΝΑΤΟ.

Με το Κίεβο τώρα να είναι απίθανο να επιστρέψει στην τροχιά της Μόσχας, το Κρεμλίνο φαίνεται να επιδιώκει έναν πιο περιορισμένο δευτερεύοντα στόχο: Να πιέσει, να αποσπάσει την προσοχή, και να αποσταθεροποιήσει την ουκρανική κυβέρνηση, ώστε να μην μπορέσει να αντιμετωπίσει επιτυχώς τις μεταρρυθμιστικές της προτεραιότητες. Από την άποψη της Ρωσίας, μια αδύναμη και υπό περισπασμό ουκρανική κυβέρνηση είναι καλύτερη από μια σταθερή, δημοκρατική και επιτυχημένη, η οποία θα αγκαλιάζει πλήρως την Ευρώπη. Μια σιγοβράζουσα σύγκρουση στη Donbas προωθεί το στόχο του Κρεμλίνου για διαταραχή.