Ο Αμαζόνιος έρχεται στην Ρώμη | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο Αμαζόνιος έρχεται στην Ρώμη

Ο πάπας Φραγκίσκος σκέφτεται ότι η εκκλησία θα πρέπει να μάθει από τους ιθαγενείς λαούς -αλλά οι αντίπαλοί του θα ακούσουν;
Περίληψη: 

Στην Βραζιλία, μια αύξηση των πυρκαγιών κατά 80% φέτος οδήγησε στη μεγαλύτερη αποδάσωση του Αμαζονίου σε περισσότερο από μια δεκαετία. Οι αυτόχθονες κοινότητες αγωνίζονται να αποτρέψουν την παράνομη καταπάτηση των ανθρακωρύχων, των αγροτών, των κτηνοτρόφων, των κτηματιών, και των υλοτόμων, μεταξύ άλλων, με τις κυβερνήσεις και τις δυνάμεις ασφαλείας συχνά να «κοιτάζουν αλλού».

Ο VICTOR GAETAN είναι ανώτερος διεθνής ανταποκριτής στη National Catholic Register.

Για τρεις εβδομάδες τον Οκτώβριο, εκατοντάδες Καθολικοί επίσκοποι και ιερείς, κυρίως από τις χώρες της λεκάνης του ποταμού Αμαζονίου, συνήλθαν σε μια ειδική σύνοδο της Αγίας Έδρας. Η συνάντηση σηματοδότησε το βαθύ ενδιαφέρον του πάπα Φραγκίσκου για τους αυτόχθονες λαούς του τροπικού δάσους της Νότιας Αμερικής. Με τα ίδια του τα λόγια, ο πάπας ζήτησε «δραστικά μέτρα» [1] για να αποτραπεί περαιτέρω ζημιά σε αυτές τις κοινότητες. «Κάθε είδους αδικία και καταστροφή», είπε [2], «έχει ασκηθεί επάνω σε αυτούς τους ανθρώπους». Ο Φραγκίσκος γνώριζε ότι αυτή η σύνοδος θα αναστατώσει ορισμένους παραδοσιακούς πιστούς που έχουν λίγη υπομονή για την ηθική επένδυσή του στην προστασία των ιθαγενών ομάδων. Παρόλο που οι αντίπαλοί του δημιούργησαν ασεβείς περισπασμούς, ο πάπας επέμεινε στην προώθηση μιας ατζέντας που διευκολύνει συγκεκριμένα κέρδη για αξιωματούχους, ακτιβιστές, και ηγέτες κοινοτήτων αφοσιωμένους στην σωτηρία του Αμαζονίου.

26112019-1.jpg

Ο πάπας Φραγκίσκος φτάνει σε μια σύνοδο για τον Αμαζόνιο, στην Πόλη του Βατικανού, τον Οκτώβριο του 2019. Stefano Dal Pozzolo / Contrasto / Redux
-----------------------------------------------------------------------

Ο πάπας έχει σημαντική αιτία για συνεγείρεται. Στην Βραζιλία, μια αύξηση των πυρκαγιών κατά 80% [3] φέτος οδήγησε στη μεγαλύτερη αποδάσωση του Αμαζονίου σε περισσότερο από μια δεκαετία. Οι αυτόχθονες κοινότητες αγωνίζονται να αποτρέψουν την παράνομη καταπάτηση των ανθρακωρύχων, των αγροτών, των κτηνοτρόφων, των κτηματιών, και των υλοτόμων, μεταξύ άλλων, με τις κυβερνήσεις και τις δυνάμεις ασφαλείας συχνά να «κοιτάζουν αλλού». Η διαμαρτυρία εναντίον αυτών των εισβολών μπορεί να είναι θανατηφόρα. Στην Βραζιλία, 57 υπερασπιστές του δάσους δολοφονήθηκαν το 2017 και 20 το 2018. Ένας ηγέτης της Guajajara πυροβολήθηκε [4] νωρίτερα αυτόν τον μήνα. Ορισμένα από τα θύματα ήταν ιεραπόστολοι: Μετά από 39 χρόνια στο Αμαζόνιο, η Ντόροθι Στανγκ [5] πυροβολήθηκε στην Βραζιλία επειδή διαμαρτυρήθηκε για την επέκταση των αγροκτημάτων. Ο Βρετανός ιερέας Paul McAuley [6], ο οποίος δίδαξε τους αυτόχθονες φοιτητές σχετικά με την υπεράσπιση του περιβάλλοντος, κάηκε μέχρι θανάτου φέτος στο Περού.

Ο πάπας συγκάλεσε αυτή την σύνοδο -έναν μηχανισμό για τους επισκόπους ώστε να συμβουλεύουν τον ποντίφικα σε εκκλησιαστικά θέματα- όχι μόνο για να συζητήσουν την ενίσχυση της εκκλησίας στον Αμαζόνιο αλλά και να εμπνεύσουν τον κόσμο ώστε να πάρει στα σοβαρά την δεινή κατάσταση των ιθαγενών ομάδων. Ο πάπας πιστεύει ότι οι βιώσιμες πρακτικές και ο τρόπος ζωής των αυτοχθόνων λαών κατέχουν χρήσιμα διδάγματα για τις σύγχρονες κοινωνίες που αντιμετωπίζουν την απειλή της κλιματικής αλλαγής. Οι επιστήμονες επιβεβαιώνουν ότι η βιοποικιλότητα διατηρείται καλύτερα [7] στις περιοχές του δάσους που προορίζονται για τους ιθαγενείς (σχεδόν το ήμισυ του τροπικού δάσους του Αμαζονίου είναι υπό κάποια μορφή προστασίας). Εκτός από τους επισκόπους και ιερείς, ο πάπας προσκάλεσε «ελεγκτές» (“auditors”) από τον Αμαζόνιο για να υπηρετήσουν ως ειδικοί παρατηρητές της συνόδου, συμπεριλαμβανομένων ιερωμένων γυναικών και ιθαγενών γυναικών.

Όπως συνέβη, όμως, η συνάντηση ανέδειξε στο φως τα ρήγματα που έχουν βαθύνει στην εκκλησία από την εποχή της εκλογής του πάπα το 2013. Η σύνοδος εξόργισε μια φράξια Καθολικών ελίτ, που είδαν την φιλοξενία των αυτοχθόνων λαών και των συμβόλων τους ως απόδειξη ότι ο σημερινός ποντίφικας είχε πάει την εκκλησία προς την λάθος κατεύθυνση. Οι συντηρητικοί σχολιαστές στην Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη κατηγόρησαν την συνάθροιση ως ότι εντρύφησε στη «νεο-παγανιστική» [8] λατρεία. Η οχλαγωγία προσπάθησε να αποσπάσει την προσοχή από το οικολογικό μήνυμα του πάπα και αποκάλυψε ένα βαθύ φιλοσοφικό ρήγμα: Ανάμεσα στο ελαστικό, ενωτικό όραμα του πάπα για την εκκλησία και στην άποψη των μαχητικών Καθολικών που βλέπουν την εκκλησία τους ως προπύργιο κατά του κοσμικού, σχετικιστικού, ολοένα πιο ηδονιστικού κόσμου. Για τον Φραγκίσκο -ο οποίος γνώριζε καλά ότι η εσωτερική διαφωνία υπέβοσκε ακόμη και πριν από την συγκέντρωση- η αντιμετώπιση της καταιγίδας των μέσων ενημέρωσης που υποδέχτηκε την σύνοδο ήταν απλά ένα από τα κόστη της υποστήριξης μιας ειλικρινούς θέσης για το μέλλον του πλανήτη.

Ο ΠΡΑΣΙΝΟΣ ΠΑΠΑΣ

Το 2007, έξι χρόνια πριν να γίνει ο πάπας Φραγκίσκος, ο Αργεντινός αρχιεπίσκοπος Jorge Bergoglio παρευρέθηκε σε συνάντηση Λατινοαμερικανών επισκόπων στην Βραζιλία. Άκουσε θλιβερές ιστορίες από τους συναδέλφους του για τα βάσανα των αυτοχθόνων κοινοτήτων, που απηχούσαν τα προβλήματα που είχε δει στην πατρίδα του. Για παράδειγμα, στις περουβιανές Άνδεις, ένα αμερικανικής ιδιοκτησίας χυτήριο μολύνει την γη και τα ύδατα, προκαλώντας εκτεταμένη δηλητηρίαση από μόλυβδο [9] μεταξύ των παιδιών των ανθρώπων της Quechua. Οι τοπικοί κληρικοί διαμαρτυρήθηκαν, αλλά οι Αρχές απάντησαν με αδιαφορία και αδιαλλαξία.

Ο Bergoglio ήταν ο κύριος συγγραφέας του τελικού εγγράφου [10] που προέκυψε από εκείνη την συνέλευση των επισκόπων. Το έγγραφο έδινε έμφαση στην σημασία της προστασίας της ποικιλότητας της ηπείρου, τόσο της οικολογικής όσο και της πολιτιστικής. Οι επίσκοποι χαρακτήρισαν την φύση ως ιερό δώρο και «κοινή κατοικία» που προστατεύεται καλύτερα μέσω βιώσιμων πρακτικών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που οι αυτόχθονες πληθυσμοί κατείχαν επί αιώνες. Οι επίσκοποι καταδίκασαν ένα οικονομικό σύστημα που επιβράβευε τα κέρδη έναντι των ανθρώπων και έφερνε «καταστροφή και θάνατο» στο περιβάλλον και στον κοινωνικό ιστό της περιοχής.