Η Αλγερία αντιμετωπίζει το άγνωστο -επιτέλους | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Αλγερία αντιμετωπίζει το άγνωστο -επιτέλους

Μια αποτυχία των εκλογών θα είναι δημοκρατική επιτυχία
Περίληψη: 

Καθώς η ημερομηνία των εκλογών πλησιάζει, η παρουσία του καθεστώτος αυξάνεται στους δρόμους, όπου η αστυνομία συνέλαβε και κρατά έναν αυξανόμενο αριθμό διαδηλωτών. Το εγγύς μέλλον είναι γεμάτο αβεβαιότητα.

Ο ROBERT ZARETSKY είναι καθηγητής Σύγχρονης Γαλλικής Ιστορίας στο Honors College, στο Πανεπιστήμιο του Houston, και ο συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Catherine & Diderot: The Empress, The Philosopher, and the Fate of the Enlightenment. [1]

Τι γίνεται αν διεξαχθούν εκλογές και κανείς δεν ψηφίσει; Αυτό το ερώτημα αντιμετωπίζει τώρα η Αλγερία, όπου η κυβέρνηση του προσωρινού προέδρου, Abdelkader Bensalah, έχει προγραμματίσει προεδρικές εκλογές για τις 12 Δεκεμβρίου. Ωστόσο, οι εκλογές κινδυνεύουν να καταλήξουν σαν μια ασυναρτησία: Σχεδόν όλοι οι πολιτικοί και κοινωνικοί οργανισμοί της Αλγερίας αρνήθηκαν να υποστηρίξουν τους πέντε επίσημους υποψηφίους κι έχουν καλέσει τους Αλγερινούς να απέχουν από την ψηφοφορία. Η αποτυχία αυτών των εκλογών, παραδόξως, θα σηματοδοτήσει την επιτυχία των δημοκρατικών προσδοκιών της χώρας, όπως εκφράζεται από ένα φαινόμενο που έχει κυριαρχήσει στο αλγερινό πολιτικό τοπίο από τα τέλη Φεβρουαρίου: Το hirak.

27112019-1.jpg

Μια διαδήλωση απορριπτική των προεδρικών εκλογών του Δεκεμβρίου στο Αλγέρι, τον Νοέμβριο του 2019. Ramzi Boudina / Reuters
-----------------------------------------------------------------------

Μεταξύ των κινημάτων διαμαρτυρίας που ξέσπασαν πρόσφατα σε ολόκληρο τον κόσμο, το hirak της Αλγερίας, η αραβική λέξη για το «κίνημα», ξεχωρίζει. Επίμονο όσο και οι διαδηλώσεις στο Χονγκ Κονγκ, αλλά το hirak παραμένει αποφασιστικά ειρηνικό˙ επίμονο όσο οι αυτονομιστές της Καταλονίας στο αίτημά τους για ανεξαρτησία, το hirak, παρά ταύτα, ομνύει στο αλγερινό έθνος˙ αντιθετικό όσο τα κίτρινα γιλέκα της Γαλλίας στους χρισμένους ηγέτες, ωστόσο το hirak δέχεται την αναγκαιότητα πολιτικών συμμαχιών και οργάνωσης. Το μέλλον της Αλγερίας θα καθοριστεί από την ικανότητα του hirak να διατηρήσει αυτές τις τάσεις ενώ θα διαχειρίζεται τη μετάβαση του έθνους στην δημοκρατία.

Για τα εκατομμύρια των Αλγερινών που γέμισαν τους δρόμους και τις πλατείες της χώρας την 1η Νοεμβρίου, η ημερομηνία είχε ιδιαίτερη σημασία. Η διαδήλωση συνέπεσε με την 65η επέτειο από την επίσημη έναρξη του πολέμου ανεξαρτησίας της Αλγερίας. Αλλά ενώ η Γαλλία ήταν ο καταπιεστής πριν από 65 χρόνια, ο ρόλος αυτός έχει αναληφθεί από το le pouvoir (το καθεστώς) [που είναι] ο λαϊκός όρος για τα στρατιωτικο-βιομηχανικά συμφέροντα που κυβέρνησαν την Αλγερία κατά τον παρελθόντα μισό αιώνα, χέρι-χέρι με το κράτος και τον μηχανισμό ασφαλείας του.

Η σημασία της επετείου ήταν πολύ μεγάλη για να αγνοηθεί. Το πλήθος από περισσότερους από ένα εκατομμύριο άνδρες, γυναίκες και παιδιά, επαναλάμβαναν χαρούμενα το ζήτημα της ανεξαρτησίας. Στα συνθήματά τους («Η Αλγερία ξαναπαίρνει την ανεξαρτησία της» και «Ο λαός απαιτεί την ανεξαρτησία του») και τα πανό τους («Η γενιά της επανάστασης απελευθέρωσε την γη, αυτή του hirak θα ελευθερώσει το έθνος» και «Το έθνος βρίσκεται σε κίνδυνο: Η μάχη του Αλγερίου συνεχίζεται»), οι διαδηλωτές συσχετίζουν τον σημερινό αγώνα [2] με εκείνον των προγόνων τους, δύο γενιές νωρίτερα. Όπως ένας από τους συμμετέχοντες [3] δήλωσε: «Οι πρόγονοί μας πολέμησαν τους Γάλλους για την ανεξαρτησία τους και εμείς πολεμάμε τη μαφία που έχει δημεύσει αυτήν την ίδια ανεξαρτησία».

Αυτή η συνέχεια στην αρχική μάχη του Αλγερίου ξεκίνησε στις 22 Φεβρουαρίου 2019, όταν εκατομμύρια Αλγερινοί πλημμύρισαν τις πλατείες και τους δρόμους της χώρας για να διαμαρτυρηθούν για την ανακοίνωση ότι ο πρόεδρος Abdelaziz Bouteflika θα κατεβεί στις εκλογές για πέμπτη θητεία. Αυτή η ξαφνική και λαοφιλής έκρηξη εξέπληξε όχι μόνο τον μηχανισμό ασφαλείας αλλά και μια κοινότητα διανοουμένων που ήταν πεπεισμένη ότι οι Αλγερινοί είχαν αφεθεί [4] στο status quo. Ο συγγραφέας Kamel Daoud είχε γράψει ότι «δεν υπάρχουν πλέον πολίτες στην Αλγερία, αλλά μόνο πιστοί», ενώ ο συνάδελφός του συγγραφέας Boualem Sansal αναστέναζε ότι «σαν ένα αέριο, το Ισλάμ καλύπτει όλη την Αλγερία». Σε ένα βιβλίο με τίτλο «Πού πηγαίνει η Αλγερία;», ο δοκιμιογράφος Mohamed Sifaoui έγραψε: «Πουθενά». Εκτός από μια χούφτα ουτοπιστών, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «οι πολίτες πλέον ούτε καν προσπαθούν να ασχοληθούν με την πολιτική». Ωστόσο, προς πικρίαν του συγγραφέα, το βιβλίο του εκδόθηκε στις 21 Φεβρουαρίου, την παραμονή της πρώτης μαζικής διαδήλωσης.

Είκοσι χρόνια νωρίτερα, η εκλογή του Μπουτεφλίκα φαινόταν θεόσταλτη. Ο νέος πρόεδρος δεν αμφισβήτησε το στρατιωτικό-βιομηχανικό σύστημα, αλλά το πολιτικό του υπόβαθρο καθησύχαζε την κοινωνία των πολιτών. Με το να μεσολαβήσει για έναν νόμο περί αμνηστίας, ο Μπουτεφλίκα κατόρθωσε να τερματίσει τη «μαύρη δεκαετία» του άγριου πολέμου μεταξύ του κράτους και των ισλαμιστών ανταρτών που είχε στοιχίσει την ζωή σε περίπου 200.000 αμάχους και μαχητές. Ο χρόνιος αντίκτυπος του πολέμου ωφέλησε τον Bouteflika, καθιστώντας τους Αλγερινούς απρόθυμους να απορρίψουν -ή να αντισταθούν σε- μια πολιτική διευθέτηση που είχε επιβάλει την ειρήνη. Αυτή η απροθυμία διήρκεσε για τα καλά και αυτή την δεκαετία. Το 2014, όταν επανεκλέχθηκε ο Μπουτεφλίκα μετά από μια βαθιά εξουθενωτική εγκεφαλική βλάβη, ήταν «ήδη ζόμπι», αναθυμήθηκε ένας Αλγερινός [5], αλλά οι Αλγερινοί ακόμη «υπέφεραν από το τραύμα του εμφυλίου πολέμου ... Όλοι μας φοβόμασταν να ξαναζήσουμε εκείνη την εποχή».

Ωστόσο, μέχρι το 2019, η παρουσία του Μπουτεφλίκα έγινε πρόκληση. Ο συνδυασμός μιας παραπαίουσας οικονομίας και μιας ανθίζουσας διαφθοράς είχε βαθύνει το ρήγμα μεταξύ του κράτους και του λαού. Επιπλέον, η υποψηφιότητά του παραβίαζε όχι μόνο συνταγματικούς κανόνες -ένας νόμος που ψηφίστηκε το 2016 επέβαλε δύο θητείες- αλλά επίσης και ηθικούς. Από τότε που έπαθε το εγκεφαλικό επεισόδιό του, ο Bouteflika χρησιμοποιούσε αναπηρική καρέκλα και ήταν ανίκανος για ανεξάρτητη κίνηση και ομιλία. Η παραπαίουσα μορφή του και το νεκρό βλέμμα του έγιναν το έμβλημα ενός βαθιά διεφθαρμένου κράτους, ικανού για λίγα περισσότερα από το να ανταμείβει μια ελίτ ενώ καταπίεζε λίγο-πολύ όλους τους άλλους. Αυτή η περίεργη κατάσταση των πραγμάτων έχει εμπνεύσει μια βιομηχανία πικρών αστείων [6], όπως «Ακόμη και ο καρκίνος έχει μόνο τέσσερα στάδια», και «Ο Bouteflika υπόσχεται να πεθάνει εάν κερδίσει μια Πέμπτη θητεία».