Το σωφρονισμένο βασίλειο | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το σωφρονισμένο βασίλειο

Μπορεί η Σαουδική Αραβία να ανακάμψει από τα τέσσερα χρόνια της ύβρεως;
Περίληψη: 

Η εικόνα του βασιλείου δέχθηκε πλήγμα μετά από μια σειρά εσωτερικών και διεθνών κρίσεων. Ως αποτέλεσμα, η φήμη και η εσωτερική νομιμοποίηση του de facto ηγέτη της Σαουδικής Αραβίας, του πρίγκιπα διαδόχου Mohammed bin Salman, ή MBS, έχουν υποφέρει.

Η SANAM VAKIL είναι ανώτερη ερευνήτρια στο πρόγραμμα του Chatham House για τη Μέση Ανατολή και την Βόρεια Αφρική.

Την 1η Δεκεμβρίου, η Σαουδική Αραβία ανέλαβε επίσημα την προεδρία του G-20. Το έργο της ηγεσίας του υψηλού προφίλ οικονομικού φόρουμ, το οποίο γίνεται εκ περιτροπής ανά έτος μεταξύ των χωρών-μελών, είναι συνήθως περισσότερο θέμα εικόνας παρά ουσίας. Αλλά για την Σαουδική Αραβία -το μοναδικό αραβικό μέλος του ομίλου- τα στοιχήματα είναι υψηλά.

Το Ριάντ παίρνει το τιμόνι σε μια εποχή μεγάλης αβεβαιότητας. Η εικόνα του βασιλείου δέχθηκε πλήγμα μετά από μια σειρά εσωτερικών και διεθνών κρίσεων, από μια καταστροφική στρατιωτική παρέμβαση στην Υεμένη μέχρι μια βαλτωμένη εκστρατεία πίεσης ενάντια στο Κατάρ και μια ευρέως δημοσιοποιηθείσα δολοφονία του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Jamal Khashoggi. Ως αποτέλεσμα, η φήμη και η εσωτερική νομιμοποίηση του de facto ηγέτη της Σαουδικής Αραβίας, του πρίγκιπα διαδόχου Mohammed bin Salman, ή MBS, έχουν υποφέρει. Οι ξένες επενδύσεις, τις οποίες χρειάζονται οι Σαουδάραβες για τη μεταρρύθμιση της εξαρτώμενης από το πετρέλαιο οικονομίας τους, έχουν επιβραδυνθεί.

17122019-1.jpg

Ο MBS σε μια σύνοδο κορυφής στη Μέκκα, στην Σαουδική Αραβία, τον Μάιο του 2019. Hamad l Mohammed / Reuters
----------------------------------------------------------------------------

Πρόθυμη να επιδιορθώσει την εικόνα της, η σαουδική κυβέρνηση επιχειρεί μια σημαντική διόρθωση πορείας από την στιγμή που οι ηγέτες του κόσμου θα συγκεντρωθούν στο Ριάντ για την ετήσια σύνοδο κορυφής του G-20 τον Νοέμβριο του επόμενου έτους. Τα σημάδια της επερχόμενης αλλαγής είναι ήδη εμφανή. Για πρώτη φορά εδώ και χρόνια, το Ριάντ φαίνεται ανοιχτό στην δυνατότητα μιας ειρηνευτικής διευθέτησης στην Υεμένη και μιας συμφιλίωσης με το Κατάρ -αμφότερα βήματα που θα αναδιαμορφώσουν σημαντικά το πολιτικό τοπίο του Κόλπου και τα οποία φαίνονταν αδιανόητα μέχρι πρόσφατα. Καμιά από τις δυο συγκρούσεις δεν επιδέχεται μια γρήγορη διόρθωση -οποιοσδήποτε διαρκής διακανονισμός θα απαιτούσε χρόνο και μακροπρόθεσμη δέσμευση για να πετύχει- αλλά οι συμφιλιωτικές κινήσεις του Ριάντ, παρόλα αυτά, προοιωνίζονται καλά για την περιοχή.

ΕΝΑ ΒΗΜΑ ΜΠΡΟΣΤΑ, ΔΥΟ ΠΙΣΩ

Το επόμενο έτος είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τον MBS, ο οποίος είναι πρώτος στην σειρά [διαδοχής] για να γίνει βασιλιάς. Από την άνοδο του πατέρα του στον θρόνο τον Ιανουάριο του 2015 και τον επίσημο διορισμό του ως πρίγκιπα-διαδόχου τον Ιούνιο του 2017, ο MBS έχει εδραιώσει την εξουσία του όπως λίγοι ηγέτες της Σαουδικής Αραβίας πριν από αυτόν. Περιθωριοποίησε τους πιθανούς αντιπάλους του στην βασιλική οικογένεια και σταδιακά αλλά συχνά απότομα αντικατέστησε μια γηραιότερη γενιά μακροχρόνιων υπουργών και τεχνοκρατών με νεότερα στελέχη πιστά σε αυτόν. Στα τέλη του 2017, διέταξε την κράτηση πολλών από τους σημαντικότερους επιχειρηματίες της χώρας -ήταν διαβοήτως κρατούμενοι στο Ritz Carlton στο Ριάντ- με μια κίνηση που έστειλε κρουστικά κύματα σε όλη την επιχειρηματική κοινότητα της Σαουδικής Αραβίας. Επίσης, συγκέντρωσε την εξουσία λήψης αποφάσεων σε δύο επιτροπές εστιασμένες σε πολιτικά και οικονομικά ζητήματα και ξεκίνησε μια σειρά οικονομικών και κοινωνικών μεταρρυθμίσεων.

Μεταξύ άλλων, ο MBS χρησιμοποίησε την πρωτόγνωρη εξουσία του για να επιδιώξει ένα φιλόδοξο σχέδιο να απομακρύνει την χώρα από την εξάρτησή της στα πετροδολάρια και να μειώσει την ανεργία. Το σχέδιο, γνωστό ως Vision 2030, έχει ως στόχο να προωθήσει έναν πιο ζωντανό ιδιωτικό τομέα, χτισμένο γύρω από τον τουρισμό και τις υψηλών δεξιοτήτων θέσεις εργασίας. Η πρόσφατη πώληση ποσοστού 1,5% της κρατικής πετρελαϊκής εταιρείας Aramco σε ιδιώτες επενδυτές –μια πρωτιά στην ιστορία της χώρας- έθεσε σε κίνηση το σχέδιο αυτό με την διοχέτευση μετρητών στο Ταμείο Δημόσιων Επενδύσεων (Public Investment Fund) του βασιλείου, το οποίο θα χρησιμοποιήσει τα χρήματα για την προώθηση της εγχώριας οικονομίας.

Ο MBS απεικόνισε επίσης τον εαυτό του ως υπέρμαχο της νεολαίας σε μια χώρα όπου η πλειοψηφία των πολιτών είναι κάτω από την ηλικία των 30. Μια σειρά από πολυαναμενόμενες πολιτικές κοινωνικής απελευθέρωσης έχουν δώσει στις γυναίκες το δικαίωμα να οδηγούν αυτοκίνητα και να ταξιδεύουν και να εργάζονται χωρίς την συγκατάθεση ενός αρσενικού κηδεμόνα. Οι χαλαρωμένοι κανονισμοί επέτρεψαν την εμφάνιση τοπικών επιχειρήσεων ψυχαγωγίας στο Ριάντ και την Τζέντα, όπου συναυλίες, αθλητικές εκδηλώσεις και θεματικά πάρκα δεν είναι πλέον ασυνήθιστα. Το αποτέλεσμα ήταν ένας κοινωνικός μετασχηματισμός που μπορεί εύκολα να γίνει αντιληπτός και αισθητός σε αστικά κέντρα σε όλο το βασίλειο. Οι αλλαγές έχουν συναντήσει ελάχιστη αντίσταση από τους ισχυρούς και διαβόητα συντηρητικούς κληρικούς της χώρας, η επιρροή των οποίων έχει περιοριστεί μέσω αρκετών διακεκριμένων συλλήψεων και ενός νομικού διατάγματος που περιορίζει την εξουσία του διαβόητου θρησκευτικού συστήματος της χώρας.

Αυτές οι θετικές εξελίξεις πρέπει να σταθμιστούν έναντι μιας σειράς αμφιλεγόμενων και ευθέως κατασταλτικών κινήσεων από τον MBS. Στην θητεία του, το κράτος συνέχισε να συλλαμβάνει επικριτές και ακτιβιστές υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Λίγο πριν το Ριάντ άρει την απαγόρευση οδήγησης για τις γυναίκες τον Μάιο του 2018, κρατούσε [φυλακισμένους] αρκετούς ακτιβιστές υπέρ των δικαιωμάτων των γυναικών, συμπεριλαμβανομένων των Loujain al Hathloul, Aziza al-Yousef, Eman al-Nafjan και Hatoon al-Fassi. (Σαουδάραβες εισαγγελείς κατηγόρησαν αργότερα τις γυναίκες αυτές ότι θέτουν σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια συνωμοτώντας με μια εχθρική χώρα, που υποτίθετο ευρέως ότι είναι το Κατάρ). Όταν ο Καναδάς ζήτησε την απελευθέρωσή τους, το βασίλειο υποβάθμισε τις διπλωματικές σχέσεις του με την Οτάβα. Και σαν αυτό να μην ήταν αρκετή απόδειξη ότι το Ριάντ δεν είχε αλλάξει τους αυταρχικούς τρόπους του, οι σαουδαραβικές μυστικές υπηρεσίες δολοφόνησαν και διαμέλισαν τον Khashoggi στο σαουδαραβικό προξενείο στην Κωνσταντινούπολη τον Οκτώβριο του 2018.