Πώς να αποφευχθεί ένας ακόμη πόλεμος στη Μέση Ανατολή | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς να αποφευχθεί ένας ακόμη πόλεμος στη Μέση Ανατολή

Αποκλιμάκωση μετά το χτύπημα κατά του Σουλεϊμανί

Ο φόνος του Ιρανού διοικητή Qasem Soleimani ίσως να ήταν η πιο επακόλουθη απόφαση εξωτερικής πολιτικής της προεδρίας του Donald Trump. Οι επιπτώσεις της θα γίνουν αισθητές στις μέρες, τους μήνες και ακόμη και τα χρόνια που έρχονται -αλλά πώς ακριβώς θα είναι, θα εξαρτηθεί από το τι θα κάνει στην συνέχεια η διοίκηση Trump.

Το χτύπημα έχει εξηγηθεί από ανώτερους αξιωματούχους των ΗΠΑ τόσο ως μια προσπάθεια να αποτραπεί η μελλοντική επιθετικότητα του Ιράν όσο και ως μια πράξη προληπτικής άμυνας ενόψει μιας επικείμενης επίθεσης. Ο Trump και ο υπουργός Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο, έχουν ήδη εξαπολυθεί εκπέμποντας πατριωτικά tweets που θυμίζουν τα πανό «Mission Completed» (Αποστολή Εξετελέσθη) που ξετυλίχθηκαν τις πρώτες εβδομάδες του πολέμου στο Ιράκ. Αλλά αυτό που ήταν αληθές τότε στο Ιράκ είναι αληθές και τώρα: Η κρίση δεν θα τελειώσει εδώ.

05012020-1.jpg

Διαδήλωση κατά της δολοφονίας του Qasem Soleimani στην Τεχεράνη, τον Ιανουάριο του 2020. Nazanin Tabatabaee / Reuters
-------------------------------------------------------------------

Οι ενέργειες αντιποίνων από το Ιράν [1] θα εξελιχθούν με την πάροδο του χρόνου, συχνά με τρόπο που κανείς δεν θα περιμένει, και δεν θα περιορίζονται στο Ιράκ ή ακόμα και στη Μέση Ανατολή. Η κυβέρνηση Trump πρέπει να προετοιμαστεί για ένα πλήρες φάσμα απροσδόκητων ενεργειών: Κυβερνοεπιθέσεις, τρομοκρατικές επιθέσεις στο εξωτερικό και στο έδαφος των ΗΠΑ, προσπάθειες να δολοφονηθούν αξιωματούχοι των ΗΠΑ, και περισσότερες επιθέσεις σε πετρελαϊκά πεδία της Σαουδικής Αραβίας. Το Ιράν πιθανόν να προβεί σε πιο προκλητικά βήματα στο πυρηνικό του πρόγραμμα: Στην πραγματικότητα, η χώρα αναμένεται ήδη να ανακοινώσει την τελευταία της κίνηση απομακρυνόμενη από το πυρηνικό σύμφωνο του 2015, το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (Joint Comprehensive Plan of Action, JCPOA).

Ο Τραμπ χρειάζεται μια στρατηγική που να ανταποκρίνεται περισσότερο στις τακτικές κινήσεις του Ιράν καθώς αυτές θα έρχονται. Πρέπει να αποφασίσει το πώς θέλει να επιλύσει αυτήν την κρίση και να εργαστεί από το σημείο εκείνο προς τα πίσω. Ο στόχος των ΗΠΑ σε αυτό το σημείο θα πρέπει να είναι η αποκλιμάκωση της κατάστασης και η αποφυγή ενός ευρύτερου πολέμου [2], και να το πράξει με τρόπο που να αφήνει τους Αμερικανούς ασφαλέστερους μακροπρόθεσμα. Για τον σκοπό αυτό, η διοίκηση θα πρέπει να στείλει σαφή και συνεκτικά μηνύματα που δεν θα είναι ασκόπως προκλητικά, ενώ θα εργάζεται ήσυχα για να εξασφαλίσει την ασφάλεια των ευάλωτων αμερικανικών διπλωματικών πόστων. Η Ουάσινγκτον πρέπει να συντονιστεί με τους συμμάχους των ΗΠΑ και πρέπει να προσπαθήσει να ανοίξει ένα διπλωματικό κανάλι με την Τεχεράνη, μέσω τρίτου εάν είναι απαραίτητο. Οτιδήποτε λιγότερο από αυτό ρισκάρει να βυθίσει τις Ηνωμένες Πολιτείες σε μια άλλη δαπανηρή περιπέτεια στη Μέση Ανατολή.

ΟΧΙ ΚΑΛΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ

Στο βραχυπρόθεσμο μέλλον, η απάντηση του Ιράν στον φόνο του Σουλεϊμανί θα οδηγήσει σε κρίσιμες αποφάσεις: Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα συνεχίζουν τα χτυπήματα του τύπου «οφθαλμόν αντί οφθαλμού»; Μήπως θα κλιμακώσουν, πράγμα που συνεπάγεται ουσιαστικές αναπτύξεις [στρατευμάτων] και πρόσθετη στρατιωτική δράση των ΗΠΑ; Ή μήπως θα προσπαθήσουν να αποκλιμακώσουν, για παράδειγμα, με το να ανοίξουν ένα διπλωματικό κανάλι; Η διοίκηση του Trump θα πρέπει να αποφασίσει τον καλύτερο τρόπο για να υπερασπιστεί το προσωπικό των ΗΠΑ σε ευάλωτα διπλωματικά πόστα στο εξωτερικό και εάν θα εκκενώσει τους πολίτες των ΗΠΑ από ορισμένες τοποθεσίες. Ορισμένες κινήσεις -όπως η αποστολή πρόσθετων δυνάμεων στη Μέση Ανατολή- θα ξεπεράσουν την γραμμή μεταξύ αποτροπής και κλιμάκωσης. Και οποιαδήποτε κίνηση μπορεί να παρερμηνευθεί.

Σε κάθε σημείο αποφάσεων, ο Trump θα έχει μόνο κακές επιλογές για να διαλέξει. Έχει αφήσει τον εαυτό του χωρίς διπλωματικά κανάλια, με μια διαιρεμένη διεθνή κοινότητα και ένα σκεπτικιστικό Κογκρέσο. Η διατήρηση ενός χαμηλού επιπέδου [αντιποίνων τύπου] «οφθαλμόν αντί οφθαλμού» θα είναι σχεδόν αδύνατη, διότι είναι πιθανό να υπάρχουν περισσότεροι κακοί υπολογισμοί και στις δύο πλευρές –όπως ήδη αποδεικνύει το πρόσφατο ιστορικό των αμερικανικών αντιποίνων για επιθέσεις που υποστηρίχθηκαν από τους Ιρανούς έναντι αμερικανικών στόχων στο Ιράκ. Ωστόσο, η αποκλιμάκωση θα είναι επίσης δύσκολη, δεδομένης των ρητορικών κομπασμών και από τις δύο πλευρές και της έλλειψης, υπό αυτήν την διοίκηση, των μορφών διπλωματικών διαύλων προς την ιρανική κυβέρνηση που υπήρχαν υπό προηγούμενες διοικήσεις. Η περαιτέρω κλιμάκωση, εν τω μεταξύ, θα σήμαινε πιθανώς έναν ευρύτερο, συμβατικό πόλεμο. Όλες αυτές οι αποφάσεις θα εξελιχθούν σε πλαίσιο περιφερειακής αναταραχής: Το κοινοβούλιο του Ιράκ τώρα μελετά να διώξει τα αμερικανικά στρατεύματα από την χώρα, μια κίνηση που θα εμπόδιζε τον αγώνα κατά του Ισλαμικού Κράτους (επίσης γνωστού ως ISIS) στο εγγύς μέλλον και θα ανοίξει τον δρόμο για ακόμη μεγαλύτερη ιρανική επιρροή στο Ιράκ [3] μακροπρόθεσμα.

Για να χειριστεί αποτελεσματικά τις επιπτώσεις του χτυπήματος στον Soleimani, η διοίκηση Trump θα χρειαστεί εγχώρια υποστήριξη. Αλλά ο πρόεδρος ξεκίνησε το χτύπημα χωρίς να συμβουλευτεί το Κογκρέσο ή να προετοιμάσει το κοινό ή τους συμμάχους των ΗΠΑ για αυτό που θα ακολουθήσει. Τις επόμενες μέρες, ο Trump και η ομάδα του θα πρέπει να κερδίσουν την εμπιστοσύνη του αμερικανικού λαού και να τους πείσουν ότι οι αναφορές [της κοινότητας] των πληροφοριών δικαιολογούσαν την απόφαση. Αυτό δεν θα ήταν εύκολο έργο για οποιονδήποτε πρόεδρο μετά τον πόλεμο στο Ιράκ, αλλά θα είναι ιδιαίτερα δύσκολο για τον σκόπιμα διχαστικό Τραμπ. Θα έχει να κάνει την υπόθεσή του ενώ θα διαρθρώνει ξεκάθαρα το σχέδιο της διοίκησής του για την αποφυγή ενός ακόμη πολέμου στη Μέση Ανατολή τον οποίον το αμερικανικό κοινό δεν θέλει. Και θα πρέπει να τα κάνει όλα αυτά, ενώ κοιτάζει προς την επικείμενη δίκη για την [εναντίον του] μομφή που πηγάζει από την απόφασή του να θέσει προσωπικά πολιτικά συμφέροντα πάνω από την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ.

Δεδομένης της έλλειψης συνοχής της εξωτερικής πολιτικής του Trump και της αντίστασής του στο να προγραμματίζει πέρα από την επόμενη ανάρτηση στο Twitter, το έργο της κατεύθυνσης της χώρας έξω από αυτόν τον λαβύρινθο πιθανότατα θα πέσει στους Αμερικανούς υπηρετούντες και διπλωμάτες. Με άλλα λόγια, για ισχυρές πολιτικές επιλογές και σχέδια, ο Trump θα χρειαστεί απεγνωσμένα πολλά από τα ίδια μέλη του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας, του Υπουργείου Εξωτερικών και της κοινότητας πληροφοριών στα οποία έχει επίμονα επιτεθεί και υπονομεύσει τα τελευταία τρία χρόνια.

Ο Trump θα χρειαστεί επίσης την υποστήριξη του Κογκρέσου. Η αποτυχία της κυβέρνησης να διαβουλευθεί έστω και με την ηγεσία της Βουλής [των Αντιπροσώπων] και της Γερουσίας ή την Ομάδα των Οκτώ -που αποτελείται από τους ηγέτες της Γερουσίας και της Βουλής και τους επικεφαλής των σχετικών επιτροπών- πριν από το αεροπορικό χτύπημα ήταν ασυγχώρητη. Σαφώς υπήρχε χρόνος για μια ενημέρωση, και η Ομάδα των Οκτώ έχει μια φήμη για την αποφυγή διαρροών. Η διοίκηση θα πρέπει τώρα να ενημερώσει πλήρως το Κογκρέσο και να πείσει μέλη του ότι έχει μια σωστή στρατηγική, μια επαρκή νομική δικαιολογία και ένα σχέδιο για να κρατήσει τους Αμερικανούς ασφαλείς στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Οποιαδήποτε σοβαρή διεύρυνση αυτής της σύγκρουσης θα απαιτήσει από την διοίκηση να λάβει έγκριση του Κογκρέσου. Πέρυσι, τα μέλη του Κογκρέσου και από τα δύο κόμματα κατέστησαν σαφές ότι δεν είχαν την διάθεση να εγκρίνουν πόλεμο με το Ιράν και ψήφισαν νομοθεσία για τον σκοπό αυτό.

Ο Τραμπ μπορεί να μην αρέσκεται να εργάζεται με άλλες χώρες, αλλά δεν μπορεί να το αποφύγει τώρα. Χρειάζεται τους συμμάχους των ΗΠΑ (καθώς και την Κίνα και την Ρωσία) για να μοιράζονται πληροφορίες σχετικά με πιθανές επιθέσεις αντιποίνων και να υποστηρίζουν τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ εάν το Ιράν προχωρήσει στην ανάπτυξη των πυρηνικών όπλων του. Το ότι η Γαλλία -και όχι μόνο η Ρωσία και η Κίνα- έχει ήδη καταδικάσει τον φόνο του Σουλεϊμανί δεν είναι καλό σημάδι. Δεν υπάρχει συνασπισμός προθύμων τώρα για να τιμωρήσει περαιτέρω το Ιράν, και η «μέγιστη πίεση» δεν επιτυγχάνει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Δυστυχώς, ο Trump δεν είναι σε θέση να αντλήσει από ένα πλεόνασμα καλής θέλησης σε όλο τον κόσμο. Οι περισσότερες κυβερνήσεις βλέπουν την πολιτική της διοίκησής του για το Ιράν ως αυτοπροκληθείσα πληγή, ξεκινώντας με την απόσυρση των ΗΠΑ από την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν. Η διατλαντική σχέση -απαραίτητη για μια αποτελεσματική στρατηγική στο Ιράν- είναι στο πιο ασθενές σημείο της από το 2003. Στο κάτω-κάτω, ο Trump παραμένει σε έναν πόλεμο δασμών με ευρωπαϊκές χώρες.

ΝΕΕΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ

Αυτή η κρίση θα μπορούσε εύκολα να καταβροχθίσει την προεδρία του Trump. Θα μπορούσε σύντομα να βρεθεί στην θέση του πολεμικού προέδρου, όχι του αντιπολεμικού προέδρου. Θα πρέπει να τηλεφωνήσει στον πρώην πρόεδρο Τζορτζ Μπους για να ανακαλύψει τι συμβαίνει με την κληρονομιά του όταν χώνεται βαθιά σε έναν περιττό πόλεμο. Και πρέπει να τηλεφωνήσει στον πρώην πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα για να μάθει πώς να βγάλει την χώρα έξω [από τον περιττό αυτό πόλεμο].

Αυτή την στιγμή, οι Αμερικανοί είναι λιγότερο ασφαλείς, επειδή ο Τραμπ σκότωσε τον Σουλεϊμανί. Ο τακτικός αποκεφαλισμός δεν επιλύει το πρόβλημα του Ιράν. Το Σώμα της Ισλαμικής Επαναστατικής Φρουράς εξακολουθεί να υπάρχει και οι επιθέσεις του στα συμφέροντα των ΗΠΑ πιθανότατα θα αυξηθούν. Το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα εξακολουθεί να υπάρχει, το JCPOA είναι πραγματικά νεκρό, και η Ουάσιγκτον είναι τώρα ακόμα πιο μακριά από την επίτευξη της καλύτερης συμφωνίας που υποσχέθηκε ο Trump.

Εν ολίγοις, οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται για άλλη μια φορά στο χείλος μιας βαθύτερης στρατιωτικής σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή. Ο Trump και η εθνική ομάδα ασφαλείας του δεν φαίνεται να κατανοούν πλήρως όλα όσα πιθανώς έρχονται και τι διακυβεύεται. Ο αμερικανικός λαός θα είναι αυτός που θα φέρει αυτό το βάρος για τις επόμενες μέρες και τα επόμενα χρόνια.

Copyright © 2020 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2020-01-04/how-avoid-anothe...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2020-01-03/will-irans-respo...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2019-06-04/what-war-iran-wo...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2020-01-03/death-us-iraqi-r...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition