Μόνο η μετανάστευση μπορεί να σώσει το κράτος πρόνοιας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μόνο η μετανάστευση μπορεί να σώσει το κράτος πρόνοιας

Οι πλούσιες χώρες χρειάζονται 380 εκατομμύρια περισσότερους εργαζόμενους μέχρι το 2050

Το πώς οι πλούσιες χώρες θα αντιμετωπίσουν αυτή την δημογραφική μεταμόρφωση θα πρέπει να είναι θέμα επείγουσας πολιτικής ανησυχίας. Ωστόσο, οι πολιτικοί σπάνια καταπιάνονται με το θέμα κατά μέτωπον, επειδή οι πιθανές λύσεις είναι δύσκολο, αν όχι εντελώς αδύνατο, να πουληθούν στους εγχώριους ψηφοφόρους. Είναι απίθανο, για παράδειγμα, ότι οι ηγέτες θα μπορούσαν να πείσουν τους πληθυσμούς τους να αντισταθμίσουν ένα συρρικνούμενο εργατικό δυναμικό με υψηλότερους φόρους. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, τα ποσοστά του φόρου εισοδήματος προς το ΑΕΠ είναι ήδη κοντά ή πάνω από 40%. Ο μέσος λόγος φόρου προς ΑΕΠ στα πλούσια κράτη-μέλη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) είναι περίπου 34% [2], ένα ποσοστό που έχει αλλάξει ελάχιστα από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, παρά τις δημοσιονομικές πιέσεις που ασκούν οι γηράσκοντες πληθυσμοί ήδη σε όλο τον κόσμο. Αυτή η δυσκαμψία υποδηλώνει ότι θα είναι δύσκολο να πείσουμε τους πολίτες να αυξήσουν τους φόρους πολύ υψηλότερα από όσο είναι ήδη σε οποιαδήποτε χώρα του ΟΟΣΑ.

Ένας άλλος τρόπος για να υποστηρίξουμε το έλλειμμα των εργαζομένων είναι να μειώσουμε τα οφέλη για τους ηλικιωμένους -αλλά αυτό είναι ευκολότερο να λέγεται παρά να γίνεται. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν προσχώρησε πρόσφατα στις τάξεις πολλών πολιτικών που τιμωρήθηκαν για τις προσπάθειές τους να μειώσουν τα συνταξιοδοτικά οφέλη˙ συνθηκολόγησε τελικά [3] υπό τις τεράστιες απεργίες διαμαρτυρίας για μια προτεινόμενη αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης. Καθώς οι πληθυσμοί γερνούν, θα γίνει ακόμη πιο δύσκολο για τους ηγέτες να μειώσουν τις συντάξεις, την κοινωνική ασφάλιση και τα υγειονομικά οφέλη για τους ηλικιωμένους.

ΕΡΓΑΤΕΣ ΟΛΟΥ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ, ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΤΕ!

Τι θα γινόταν όμως αν οι μετανάστες γέμιζαν το χάσμα στο εργατικό δυναμικό; Για να διατηρηθεί η σημερινή αναλογία ατόμων σε ηλικία εργασίας ως προς τα άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω στο 2,76 προς 1, το εργατικό δυναμικό του ανεπτυγμένου κόσμου θα πρέπει να αυξηθεί κατά περίπου 260 εκατομμύρια εργαζόμενους έως το 2050. Ωστόσο, οι πλούσιες χώρες βρίσκονται σε τροχιά 120 εκατομμυρίων λιγότερων εργαζομένων. Με άλλα λόγια, μέχρι το 2050, 380 εκατομμύρια αλλοδαποί εργαζόμενοι θα πρέπει να μετακινηθούν σε πλούσιες χώρες προκειμένου να αντισταθμίσουν το έλλειμμα εργασίας.

Θα ήταν δυνατό να προσελκυσθεί αυτός ο τεράστιος αριθμός εργαζομένων; Αυτός ο αριθμός απαιτούμενων εργαζομένων -τα 380 εκατομμύρια- μπορεί να φαίνεται τρομακτικός˙ είναι τριπλάσιος από τον συνολικό αριθμό των ανθρώπων που γεννιούνται σε φτωχές χώρες και ζουν και εργάζονται σήμερα σε πλούσιες χώρες. Υπάρχει όμως μια επερχόμενη έκρηξη σε πιθανούς εργαζόμενους. Εκτός του ανεπτυγμένου κόσμου (και με εξαίρεση την Κίνα, της οποίας τα δημογραφικά στοιχεία αντικατοπτρίζουν τον αντίκτυπο των δεκαετιών της «πολιτικής ενός παιδιού»), ο υπόλοιπος κόσμος δεν γερνάει τόσο γρήγορα όσο οι πλούσιες χώρες. Πράγματι, πολλές χώρες αντιμετωπίζουν μια «διόγκωση της νεολαίας», με δυσανάλογα μεγάλο αριθμό νέων. Στον αναπτυσσόμενο κόσμο, ο αριθμός των ατόμων σε ηλικία εργασίας θα αυξηθεί κατά 1,75 δισεκατομμύρια μέχρι το 2050. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ανησυχούν για την δημιουργία αρκετών θέσεων εργασίας για όλους αυτούς.

Πολλοί από αυτούς τους εργαζόμενους θα θέλουν να μετακινηθούν σε πλούσιες χώρες, ένα γεγονός που είναι καλά τεκμηριωμένο στις δημοσκοπήσεις [4]. Μελέτες [5] δείχνουν ότι ο τυπικός εργαζόμενος με χαμηλή έως μεσαία εξειδίκευση θα κερδίσει από 15.000 έως 30.000 περισσότερα δολάρια (ακόμη και προσαρμοσμένα στις διαφορές στην αγοραστική δύναμη) κάνοντας την ίδια δουλειά σε μια πλούσια χώρα από ό,τι σε μια φτωχή χώρα. Οι οικονομολόγοι αποκαλούν το ποσό αυτό ως το «place premium» [6], που αντιπροσωπεύει το πώς οι αυθαίρετες πραγματικότητες της εθνικότητας και η γεωγραφία της γέννησης διαμορφώνουν τις οικονομικές προοπτικές των εργαζομένων.

ΚΑΝΟΝΤΑΣ ΤΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΕΥΓΕΥΣΤΗ

Οι πλούσιες χώρες χρειάζονται περισσότερους μετανάστες. Οι άνθρωποι στις φτωχότερες χώρες θέλουν να πάνε στις πλούσιες. Αλλά η πολιτική της κινητικότητας του εργατικού δυναμικού υστερεί έναντι της οικονομικής πραγματικότητας. Αν μη τι άλλο, οι πληθυσμοί των πλούσιων χωρών γίνονται όλο και περισσότερο εχθρικοί απέναντι στην ιδέα της υποδοχής μεγαλύτερου αριθμού αλλοδαπών. Μέρος αυτής της αντίστασης στη μετανάστευση βασίζεται στην στενή αντίληψη της εθνικής ταυτότητας. Πολλοί Γερμανοί, Σκωτσέζοι, Ιάπωνες, Ελβετοί και άλλοι πιστεύουν ότι η ταυτότητά τους υποστηρίζει «τρόπους ζωής» που έχουν ανάγκη διατήρησης. Κατά την άποψή τους, τα ανεξέλεγκτα ή πολύ υψηλά επίπεδα μετανάστευσης θα υπονόμευαν την αίσθηση κοινού ανήκειν και κοινής παράδοσης. Υπάρχουν σίγουρα ρατσιστές και ξενοφοβικοί στις πλούσιες χώρες, αλλά είναι επίσης άδικο και αντιπαραγωγικό να απορρίψουμε αυτές τις πολιτιστικές ανησυχίες ως αδικαιολόγητες. Η ανάγκη για μετανάστες στις πλούσιες χώρες φαίνεται να έρχεται σε αντίθεση με την πολιτική επιταγή της διατήρησης της κοινωνικής συνοχής.

Αλλά η αναγκαιότητα είναι η μητέρα της εφεύρεσης. Πριν από τριάντα χρόνια, θα ήταν αδύνατο να φανταστούμε ότι η Ιαπωνία, γνωστή για τις περιοριστικές πολιτικές μετανάστευσης και την δέσμευσή της στην προστασία ενός ξεχωριστού πολιτισμού, θα προσέβλεπε σε διμερείς συμφωνίες [7] με αναπτυσσόμενες χώρες όπως το Νεπάλ για να προσελκύσει προσωρινούς μετανάστες. Αλλά η Ιαπωνία έχει ήδη φτάσει σε ένα σημείο όπου έχει λιγότερους από δύο εργαζόμενους για κάθε άτομο άνω των 65 ετών˙ αυτή η αναλογία αντιπροσωπεύει μια κρίση. Κάθε ανεπτυγμένη χώρα κινείται προς την κατεύθυνση της Ιαπωνίας και θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο χαλάρωσης των περιορισμών στη μετανάστευση.