Η νέα κυβέρνηση του Ισραήλ είναι μια Λερναία Ύδρα με πολλά κεφάλια

Στον ελληνικό μύθο, η Λερναία Ύδρα είναι ένα γιγαντιαίο θαλάσσιο φίδι με εννέα κεφάλια, εκ των οποίων μόνο ένα είναι αθάνατο. Η 35η κυβέρνηση του Ισραήλ, που ορκίστηκε στις 17 Μαΐου 2020, μοιάζει με Λερναία Ύδρα. Αντί για εννέα αρχηγούς, έχει 36 υπουργούς, 16 αναπληρωτές υπουργούς και έναν «αναπληρωματικό πρωθυπουργό». Όπως και η Λερναία Ύδρα, φαίνεται επίσης να έχει ένα αθάνατο κεφάλι: Τον Βενιαμίν Νετανιάχου. Ορκίστηκε για πέμπτη θητεία ως πρωθυπουργός, έχοντας ήδη υπηρετήσει σε αυτό το αξίωμα συνεχώς από το 2009.

Αυτή την φορά χρειάστηκαν στον Νετανιάχου τρεις εκλογές μέσα σε 18 μήνες για να σχηματιστεί κυβέρνηση. Σε κάθε μια από αυτές τις εκλογές, το μπλοκ του των δεξιών και θρησκευτικών κομμάτων απέτυχε να εξασφαλίσει την πλειοψηφία. Ο Νετανιάχου κατάφερε να συγκροτήσει αυτήν την κυβέρνηση, στην τρίτη προσπάθειά του, μόνο με την εισαγωγή του Μπένι Γκάντς, του ηγέτη του κεντροαριστερού μπλοκ της αντιπολίτευσης. Ο ελιγμός ήταν επιδέξιος, καθώς ο Gantz είχε υποσχεθεί να μην προσχωρήσει ποτέ σε κυβέρνηση υπό τον Netanyahu λόγω των κατηγοριών που αντιμετωπίζει για δωροδοκία, απάτη και παραβίαση της εμπιστοσύνης.

Ένα πανό που απεικονίζει τον Benny Gantz και τον Benjamin Netanyahu στο Τελ Αβίβ, στο Ισραήλ, τον Φεβρουάριο του 2020. Ammar Awad / Reuters
-----------------------------------------------------------

Ο Γκαντς θα μπορούσε να είχε σχηματίσει μια κυβέρνηση μειοψηφίας, ανάλογα με την εξωτερική υποστήριξη από την Κοινή Λίστα Αραβικών κομμάτων που του είχε συστήσει να πράξει κατ’ αυτόν τον τρόπο. Αλλά εκείνος είχε υποσχεθεί να μην το κάνει αυτό. Αναγκασμένος να επιλέξει, πήγε με τον Νετανιάχου, υποστηρίζοντας ότι η κατάσταση έκτακτης ανάγκης που δημιουργήθηκε από την κρίση COVID-19 απαιτούσε μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας –ένα υψηλότερο καθήκον που δικαιολογούσε την προδοσία των ψηφοφόρων του. Πλήρωσε ένα βαρύ τίμημα για αυτό, καθώς η απόφασή του οδήγησε σε διάσπαση το κόμμα του, «Μπλε και Λευκό». Ο πρώην συνεργάτης του, Yair Lapid, οδήγησε στην αντιπολίτευση 18 από τα 33 μέλη του κόμματος στην Knesset [βουλή].

Ο Νετανιάχου έπρεπε επίσης να πληρώσει ένα βαρύ τίμημα. Υπέγραψε συμφωνία με τον Γκαντς, που στην συνέχεια μετατράπηκε σε νομοθεσία, η οποία προβλέπει τριετή θητεία για την κυβέρνηση και αμοιβαίο βέτο για όλες τις πολιτικές αποφάσεις. Σύμφωνα με αυτήν την υποθετικά δεσμευτική συμφωνία, ο Νετανιάχου θα υπηρετήσει για 18 μήνες και στην συνέχεια θα παραδώσει την πρωθυπουργία στον Γκαντς στις 17 Νοεμβρίου 2021, για τους άλλους 18 μήνες. Εν τω μεταξύ, ο Gantz θα είναι ο «αναπληρωτής πρωθυπουργός», μια νέα θέση που θα αναλάβει ο Νετανιάχου όταν πραγματοποιηθεί η εναλλαγή.

Κάθε ηγέτης έχει 18 χαρτοφυλάκια, παρόλο που ο Νετανιάχου έχει 52 [κοινοβουλευτικές] έδρες στο μπλοκ του και ο Γκαντς έχει μόνο 17 (συμπεριλαμβανομένων των δύο εδρών του συρρικνωμένου Εργατικού Κόμματος). Αυτή η διανομή έχει δημιουργήσει μια πιθανή κατάσταση στην οποία ο Gantz έχει πάρα πολλά χαρτοφυλάκια ανάλογα με τα μέλη του στην Knesset και ο Νετανιάχου έχει πολύ λίγα.

Η διαρθρωτική ανισορροπία μεταξύ των δύο μπλοκ δημιουργεί μια εγγενή ένταση, με τους δεξιούς οπαδούς του Likud του Netanyahu να παρακινούνται να απαλλαγούν από τους «αριστερούς» εταίρους του, ειδικά εάν οι δημοσκοπήσεις συνεχίζουν να δείχνουν ότι το δεξιό/θρησκευτικό μπλοκ θα μπορούσε να εξασφαλίσει την πλειοψηφία από μόνο του σε νέες εκλογές. Αυτές οι δημοσκοπήσεις κλίνουν επίσης την ψυχολογική ισορροπία δυνάμεων προς την κατεύθυνση του Νετανιάχου, καθώς το κόμμα του Γκαντζ πιθανότατα θα συρρικνωνόταν σημαντικά, εάν δεν εξαφανιζόταν, σε έναν άλλο εκλογικό γύρο. Αυτή είναι η παραδοσιακή μοίρα των περισσότερων ισραηλινών κεντρώων κομμάτων. Εάν η άσκηση του βέτο του θα μπορούσε να ρίξει την κυβέρνηση, ο Γκαντς ενδέχεται να διστάσει να το χρησιμοποιήσει σε κρίσιμα ζητήματα. Αυτή η επιφυλακτικότητα θα υπονομεύσει την ικανότητα του κόμματός του να αντισταθμίσει την δεξιά ατζέντα των εταίρων του συνασπισμού.

Οι Ισραηλινοί περιφρονούν αυτήν την υπερμεγέθη κυβέρνηση, παρόλο που οι περισσότεροι την προτιμούν, προς το παρόν, από την εναλλακτική λύση μιας τέταρτης εκλογικής αναμέτρησης. Στο τέλος, θα κρίνουν ανάλογα με τα αποτελέσματα. Από αυτή την άποψη, ο Νετανιάχου έχει ήδη λάβει υψηλούς βαθμούς για τον χειρισμό της κρίσης του νέου κορωνοϊού. Λιγότεροι από 300 Ισραηλινοί έχουν πεθάνει, τα νέα κρούσματα τον Μάιο ήταν σχεδόν μηδενικά και ο ιός έχει περιοριστεί στους Παλαιστινίους στην γειτονική Δυτική Όχθη και την Γάζα.

Ο Netanyahu και ο Gantz έχουν θέσει ως προτεραιότητές τους την αναζωογόνηση της ισραηλινής οικονομίας και την προετοιμασία για το αναμενόμενο δεύτερο κύμα του ιού. Πέρα από αυτές τις επιταγές, ο σκοπός τούτης της κυβέρνησης της Λερναίας Ύδρας είναι ασαφής, καθώς τα δύο μπλοκ δεν έχουν συμφωνημένες κατευθυντήριες γραμμές. Λαμβάνοντας υπόψη το βέτο που κάθε πλευρά έχει επί της άλλης, η ασάφεια μπορεί να προσφέρει μια ευπρόσδεκτη ανάπαυλα από τα ζητήματα που έπληξαν την ισραηλινή πολιτεία υπό την προηγούμενη δεξιά κυβέρνηση του Νετανιάχου.

Συγκεκριμένα, οι υπουργοί του Νετανιάχου είχαν επιτεθεί στην ανεξαρτησία του δικαστικού σώματος και προσπάθησαν να αφαιρέσουν την ικανότητα του Ανώτατου Δικαστηρίου να ενεργεί ως έλεγχος επί της Knesset. Δεδομένου ότι το κόμμα του Gantz κατέχει το Υπουργείο Δικαιοσύνης αυτή η νομοθετική ατζέντα θα είναι μετριοπαθής, αν δεν πάει στο ράφι, αν και φαίνεται ότι η δεξιά ώθηση εναντίον της δικαιοσύνης θα συνεχιστεί αμείωτη. Το φάσμα της νομοθεσίας για την προστασία του Νετανιάχου από την δίωξη επί κατηγοριών για διαφθορά, έχει επίσης αφαιρεθεί. Ο Νετανιάχου είχε να εμφανιστεί στο δικαστήριο για την έναρξη της δίκης του μια εβδομάδα αφότου ορκίστηκε πρωθυπουργός.

Σε θέματα ασφαλείας, η έμφυτη επιφυλακτικότητα του Νετανιάχου πιθανότατα θα ενισχυθεί από τον έλεγχο του Γκαντς επί του Υπουργείου Άμυνας. Ο αναπληρωτής του Gantz, Gabi Ashkenazi, θα υπηρετήσει ως Υπουργός Εξωτερικών πριν από την εναλλαγή, και ως Υπουργός Άμυνας μετά από αυτήν. Τόσο ο Ashkenazi όσο και ο Gantz είναι πρώην αρχηγοί ΓΕΕΘΑ των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων και θα εκπροσωπήσουν τις έμπειρες, ρεαλιστικές απόψεις του αμυντικού οικοδομήματος του Ισραήλ στο υπουργικό συμβούλιο ασφαλείας. Ο Ashkenazi πιστώνεται ότι έπαιξε έναν βασικό ρόλο στον να συγκρατηθεί ο Νετανιάχου από την εξαπόλυση ενός προληπτικού στρατιωτικού χτυπήματος στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν κατά την διοίκηση του πρώην προέδρου των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα.

Αυτός ο ρεαλισμός θα είναι εξαιρετικά σημαντικός όσον αφορά την προσάρτηση, το μόνο ζήτημα πολιτικής που εγγράφηκε στην κυβερνητική συμφωνία των Netanyahu-Gantz. Ο Νετανιάχου επέμεινε ότι μετά την 1η Ιουλίου, έχει το δικαίωμα να φέρει στο υπουργικό συμβούλιο την δέσμευσή του για την προσάρτηση της Κοιλάδας του Ιορδάνη και των 131 οικισμών της Δυτικής Όχθης, που αποτελούν περίπου το 30% του παλαιστινιακού εδάφους. Επιπλέον, η συμφωνία ορίζει ότι εάν το υπουργικό συμβούλιο εμποδίσει την προσάρτηση, ο Νετανιάχου θα έχει το δικαίωμα να παραπέμψει το ζήτημα απευθείας στην Κνέσετ για επείγουσα νομοθέτηση. Το νομοσχέδιο αναμένεται να έχει πλειοψηφική υποστήριξη ακόμη και αν η παράταξη του Γκαντς και άλλοι στην αντιπολίτευση το καταψηφίσουν.

Ακόμα και καθώς ο Νετανιάχου προχωρεί με την προσάρτηση, η συμφωνία του με τον Γκαντς απαιτεί από το Ισραήλ να προσπαθήσει να διατηρήσει τις σχέσεις του με τους αραβικούς γείτονές του και την διεθνή κοινότητα, η οποία έχει επανειλημμένα κηρύξει την προσάρτηση παράνομη. Το πώς η κυβέρνηση θα επιλύσει αυτήν την ένταση είναι ένα μυστήριο.

Ήδη, η απειλή της προσάρτησης έχει φέρει έντονες διαμαρτυρίες από την Ιορδανία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τον Αραβικό Σύνδεσμο, τα Ηνωμένα Έθνη και τα ηγετικά μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο Παλαιστίνιος πρόεδρος, Μαχμούντ Αμπάς, ανακοίνωσε τον τερματισμό όλων των συμφωνιών με το Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένου του συντονισμού της ασφάλειας. Οι πολύ σεβαστοί πρώην επικεφαλής των υπηρεσιών ασφαλείας Mossad και Shin Bet προειδοποίησαν αμφότεροι για την απειλή που αποτελεί η προσάρτηση για τις σχέσεις με την Ιορδανία και την ηρεμία στην Δυτική Όχθη.

Ο Γκαντς είναι γνωστό ότι είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος στην τεράστια πίεση που θα έφερνε η προσάρτηση της κοιλάδας του Ιορδάνη στη Συνθήκη Ειρήνης Ισραήλ-Ιορδανίας και στον συντονισμό της ασφάλειας με την Παλαιστινιακή Αρχή, η οποία έχει κάνει πολλά για την πρόληψη της βίας και της τρομοκρατίας στην Δυτική Όχθη. Ωστόσο, ενέκρινε την προσάρτηση κατά την διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, αποδέχθηκε την ρήτρα της προσάρτησης στην συμφωνία του με τον Νετανιάχου και είναι γνωστό ότι τάσσεται υπέρ τουλάχιστον μιας μερικής προσάρτησης των εποικισμένων εδαφών δίπλα στα σύνορα του Ισραήλ του 1967.

Το δίλημμα του Gantz βρήκε έκφραση στην ομιλία αποδοχής του Ashkenazi [1] ως Υπουργού Εξωτερικών μετά την ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης. Από τη μια πλευρά, ο Ashkenazi χαιρέτισε την «ιστορική ευκαιρία» που παρουσίασε το ειρηνευτικό σχέδιο του προέδρου των ΗΠΑ, Donald Trump, «για να διαμορφώσει το μέλλον του κράτους του Ισραήλ και των συνόρων του για τις επόμενες δεκαετίες». Από την άλλη, δεσμεύθηκε να προωθήσει το σχέδιο «διατηρώντας όλες τις ειρηνευτικές συμφωνίες και τα στρατηγικά συμφέροντα του Κράτους του Ισραήλ».

Υπάρχει μόνο μια ρητή προϋπόθεση για προσάρτηση στην συμφωνία του [κυβερνητικού] συνασπισμού: Πρέπει να έχει την πλήρη υποστήριξη της κυβέρνησης των ΗΠΑ. Η διάταξη δημιουργεί μια αβεβαιότητα για τον Νετανιάχου καθώς οι προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ εκκρεμούν. Ο Τραμπ έχει ήδη δώσει το πράσινο φως στην προσάρτηση ως μέρος του οράματός του για την ειρήνη Ισραηλινών-Παλαιστινίων. Ωστόσο, ο Τζο Μπάιντεν, ο πιθανός υποψήφιος των Δημοκρατικών, έχει εκφράσει την σαφή αντίθεσή του, χαρακτηρίζοντάς την ως κάτι «κακό για την ειρήνη» και δεσμεύεται να αντιστρέψει [2] τις πράξεις του Τραμπ. Η προσάρτηση αναπόφευκτα θα κάνει το Ισραήλ ένα διχαστικό ζήτημα στην [αμερικανική προεκλογική] εκστρατεία. Η ευαγγελική [εκλογική] βάση του Τραμπ θα την επικροτήσει˙ οι εβραϊκές και προοδευτικές [εκλογικές] βάσεις του Μπάιντεν ως επί το πλείστον θα την αποδοκιμάσουν. Εάν κερδίσει ο Μπάιντεν, θα μπορούσε να αποσύρει την αποδοχή [που έχει εκφράσει ο Τραμπ], αφαιρώντας τη μόνη διεθνή νομιμότητα που ενδέχεται να αποκτήσει η προσάρτηση.

Εάν ο Νετανιάχου προωθήσει την προσάρτηση μέσω της Κνέσετ πριν από τις εκλογές των ΗΠΑ, μπορεί να δημιουργήσει ένα μεγάλο πρόβλημα για το Ισραήλ με έναν νέο Αμερικανό πρόεδρο μετά [από τις εκλογές]. Το Ισραήλ θα αποκομίσει τότε μια διεθνή καταισχύνη χωρίς να κερδίσει τίποτα. Αλλά εάν ο Νετανιάχου δεν προχωρήσει με την προσάρτηση, θα αντιμετωπίσει μια εξέγερση μέσα στο κόμμα του και έντονη κριτική από τους Naftali Bennett και τον Avigdor Lieberman, τους ηγέτες των δύο δεξιών κομμάτων που άφησε εκτός όταν αποφάσισε την συγκατοίκηση με τον Gantz.

Ο τρόπος με τον οποίο ο Νετανιάχου και ο Γκαντς θα επιλύσουν τέτοια διλήμματα είναι πιθανό να αποτελέσει το καθοριστικό τεστ για τη νέα ισραηλινή κυβέρνηση, η οποία θα είναι ακόμη στα στάδια της διαμόρφωσής της καθώς πλησιάζει η ημερομηνία της 1ης Ιουλίου για την εξέταση των προσεγγίσεων της προσάρτησης. Αλλά όσοι αμφιβάλλουν για τις πιθανότητες επιβίωσής της πρέπει να θυμούνται ότι χρειάστηκε ένας Ηρακλής για να σκοτώσει την Λερναία Ύδρα.

Copyright © 2020 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2020-05-26/israels-n...

Συνδέσεις:

[1] https://mfa.gov.il/MFA/PressRoom/2020/Pages/FM-Ashkenazi-s-speech-upon-t...
[2] https://www.jta.org/2020/05/20/politics/joe-biden-tells-jewish-donors-i-...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition